Μετά τις μεγάλες καταστροφές που υπέστη η Θεσσαλία από τις πρόσφατες πλημμύρες, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι κρίνεται απαραίτητος ένας οικονομικός ανασχεδιασμός που θα εστιάζει στην εξασφάλιση αυξημένων κονδυλίων για την κάλυψη εκτάκτων αναγκών και ζημιών που προέρχονται από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Τα υψηλά κόστη που απαιτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό για την ανάταξη πληγεισών περιοχών όπως η Θεσσαλία ή η Ρόδος (που πλήγηκε από καταστροφικές πυρκαγιές το καλοκαίρι), φαίνεται πως θα επιφέρουν μία στροφή στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, με την επιβολή ειδικής εισφοράς από το 2024. Η εισφορά αυτή ουσιαστικά είναι κάποιου είδους φόρος για την συνεισφορά όλων στην αποκατάσταση των ζημιών από τις επιπτώσεις στην κλιματική κρίση και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον μια και πρώτη φορά κάτι τέτοιο θα εφαρμοστεί.
Η κυβέρνηση ήδη κατάφερε να εξασφαλίσει την έμπρακτη αλληλεγγύη από την Ε.Ε. με πόρους που φαίνεται ότι θα ανέλθουν σε έως και 2,25 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση των συνεπειών από τις καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία. Όμως οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αναμένεται ότι θα συνεχίσουν να προκαλούν ανατροπές, όπως αύξηση των θερμοκρασιών, ξηρασίες, δασικές πυρκαγιές, πλημμύρες, άνοδο τα στάθμης της θάλασσας κ.α. και οφείλουμε πλέον να λαμβάνουμε προληπτικά μέτρα.
Ήδη από το 2011, η Τράπεζα της Ελλάδος σε ειδική μελέτη, είχε προβλέψει ότι αν δεν υπάρξει δράση για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής σε παγκόσμιο επίπεδο, το κόστος αντιμετώπισης των επιπτώσεών της προβλεπόταν ιδιαίτερα υψηλό και αναμενόταν έως το 2100 να ξεπεράσει τα 700 δισ. ευρώ .
Αυτή η πρόβλεψη φαίνεται να επιβεβαιώνεται από τις τελευταίες επιστημονικές εκθέσεις που δείχνουν πρωτοφανείς αλλαγές στο παγκόσμιο κλίμα, καταγράφοντας τα κάτωθι ενδιαφέροντα στοιχεία:
• τα συμβάντα που σχετίζονται με το κλίμα τα τελευταία 40 χρόνια έχουν προκαλέσει οικονομικές ζημίες ύψους άνω των 487 δισεκατομμυρίων ευρώ στην Ε.Ε.
• μεταξύ 1980 και 2020, πάνω από 138 000 άνθρωποι στην Ε.Ε. έχασαν τη ζωή τους λόγω ακραίων καιρικών φαινομένων και γεγονότων που σχετίζονται με το κλίμα.
• το οικονομικό κόστος των ποτάμιων πλημμυρών στην Ευρώπη υπερβαίνει κατά μέσο όρο τα 5 δισ. ευρώ ετησίως.
• οι δασικές πυρκαγιές προκαλούν κάθε χρόνο οικονομικές ζημίες ύψους περίπου 2 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Όπως είναι γνωστό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει φιλόδοξους στόχους για να καταστεί η Ευρώπη η πρώτη ήπειρος με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα έως το 2050 και σκοπεύει να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% έως το 2030. Για τον λόγο αυτό έχει θεσπίσει περιβαλλοντικά φορολογικά μέτρα που συμβάλλουν στην παροχή κινήτρων για αλλαγή συμπεριφοράς. Αρχικά, μέσω του Ευρωπαϊκού Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (European Emission Trading System - ETS) δημιούργησε μια αγορά για τα δικαιώματα εκπομπών CO2 που πρέπει να αγοράζουν και να εμπορεύονται οι εταιρείες, δίνοντάς τους κίνητρα για τη μείωση των εκπομπών. Εκτός από το ETS, οι φόροι είναι ένα άλλο εργαλείο για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Το 2018, οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. εισέπραξαν περίπου 325 δισεκατομμύρια ευρώ φορολογικών εσόδων από φόρους που σχετίζονται με το περιβάλλον. Ανάλογα με το κράτος μέλος, οι περιβαλλοντικοί φόροι αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 5% των συνολικών φορολογικών εσόδων.
Η υιοθέτηση των φόρων άνθρακα ποικίλλει μεταξύ των κρατών μελών και υπάρχει μεγάλη ανομοιογένεια όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής και την εφαρμογή αυτών των πολιτικών. Το ίδιο ισχύει και για την περιβαλλοντική φορολογία που δεν είναι εναρμονισμένη και εμπίπτει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, το οποίο φυσικά οδηγεί σε μεγάλες αποκλίσεις.
Είναι εμφανές ότι οι προσπάθειες χρήσης φόρων και φορολογικών κινήτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης διαφέρουν από χώρα σε χώρα και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις καταφεύγουν σε διαφορετικούς τύπους μέτρων με διαφορετικό βαθμό επιτυχίας. Πέρα από τον φόρο αυτό μήπως η λογοδοσία και τα πρόστιμα στον Δημόσιο Τομέα και Δήμους & Περιφέρειες είναι κάτι που θα έπρεπε ήδη να έχει δρομολογηθεί παράλληλα; Για κάθε έργο που δεν έχει γίνει ή κάθε μέτρο που δεν έχει παρθεί βάση του επίσημου σχεδιασμού, θα έπρεπε να πληρώνουν πρόστιμα οι δήμοι, οι περιφέρειες και το ευρύτερο δημόσιο και να συμμετέχουν στις αποζημιώσεις πολιτών, για να υπάρχει η λογοδοσία που πρέπει από όλες τις πλευρές.
