Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος αποτελεί αναμφίβολα ένα από τα πιο κομβικά γεγονότα της ανθρώπινης ιστορίας με ιδιαίτερα οδυνηρές διαστάσεις. Εκατομμύρια ζωές χάθηκαν, ολόκληρες πόλεις καταστράφηκαν και η παγκόσμια πολιτική σκηνή άλλαξε ριζικά. Πώς όμως οδηγήθηκε η ανθρωπότητα σε αυτό το αδιέξοδο; Για να κατανοήσουμε καλύτερα τις αιτίες που οδήγησαν σε αυτήν την τραγωδία, πρέπει να κάνουμε πρώτα μια σύντομη αναδρομή στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και συγκεκριμένα στη Συνθήκη των Βερσαλιών, τη «σαθρή» Ειρήνη που άφησε πίσω της τελικά περισσότερες πληγές παρά λύσεις.
Μια Ειρήνη με Συνέπειες
Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, άφησε πίσω του μια Ευρώπη γεμάτη με συντρίμμια. Οι νικητές (αν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε κάποιον ως νικητή σε έναν πόλεμο) η Γαλλία, η Μεγάλη Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, συγκεντρώθηκαν στο Παρίσι για να διαπραγματευτούν τους όρους της Ειρήνης, έχοντας ως στόχο να αποτρέψουν έναν μελλοντικό πόλεμο. Το αποτέλεσμα ήταν η Συνθήκη των Βερσαλιών, η οποία υπογράφηκε το 1919. Πρόκειται για μια συνθήκη πολύ σκληρή για τη Γερμανία, αφού της αφαίρεσε τεράστια εδάφη, διέλυσε τον στρατό της, επέβαλε τεράστιες αποζημιώσεις και, ίσως το πιο ταπεινωτικό, την ανάγκασε να αποδεχθεί την πλήρη ευθύνη για τον πόλεμο. Οι ηγέτες της Γαλλίας, όπως ο Ζορζ Κλεμανσό, πίεσαν ιδιαίτερα για βαριές κυρώσεις, πιστεύοντας ότι έτσι θα εξασφαλίσουν την ασφάλεια της χώρας τους από μελλοντικές γερμανικές επιθέσεις. Αυτή η κατάσταση αποτέλεσε γόνιμο έδαφος για την άνοδο του εθνικοσοσιαλισμού και του Χίτλερ, ο οποίος εκμεταλλεύτηκε την αγανάκτηση των Γερμανών για να οικοδομήσει τη δική του ατζέντα.
Η «Σαθρή» Ειρήνη
Η «σαθρή ειρήνη» της Συνθήκης των Βερσαλιών, μιας ειρήνης που φαινομενικά έβαλε τέλος στον πόλεμο, αλλά στην πραγματικότητα έσπειρε τους σπόρους για έναν ακόμα μεγαλύτερο. Ο Γούντροου Ουίλσον, πρόεδρος των ΗΠΑ και εμπνευστής της Κοινωνίας των Εθνών, πρότεινε έναν πιο μετριοπαθή και συμφιλιωτικό τρόπο προσέγγισης της ειρήνης. Ωστόσο, οι προτάσεις του (όπως οι «14 Σημειώσεις») αγνοήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τους συμμάχους, και η Συνθήκη έγειρε προς την εκδίκηση και την τιμωρία. Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη των ηγετών εκείνης της εποχής ήταν η αδυναμία τους να δουν τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της Συνθήκης. Οι γαλλικές και βρετανικές απαιτήσεις για αποζημιώσεις καθώς και για τιμωρία δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την οικονομική καταστροφή της Γερμανίας, η οποία είχε ήδη υποστεί τεράστια ζημιά από τον πόλεμο. Η υπερπληθωριστική κρίση της δεκαετίας του 1920, στην Γερμανία δημιούργησαν το υπόβαθρο για την πολιτική αστάθεια και την άνοδο των ακραίων κινημάτων.
Η Άνοδος του Ναζισμού
Ο Χίτλερ εκμεταλλεύτηκε την αγανάκτηση των Γερμανών αναφορικά με τη Συνθήκη των Βερσαλιών καθώς και την απογοήτευσή τους από τις διεφθαρμένες και αδύναμες προηγούμενες δημοκρατικές κυβερνήσεις και τη βαθιά οικονομική κρίση που είχε πλήξει τη χώρα. Το ναζιστικό κίνημα υποσχέθηκε την αποκατάσταση της γερμανικής υπερηφάνειας, την ανατροπή της Συνθήκης και την επιστροφή της Γερμανίας σε μια θέση κυριαρχίας στην Ευρώπη. Ο Χίτλερ προσέφερε στους Γερμανούς την υπόσχεση για οικονομική ανάκαμψη, δημιουργώντας μια
ισχυρή βάση υποστήριξης.
Οι Λάθος Εκτιμήσεις των Ηγετών
Ενώ οι όροι της Συνθήκης των Βερσαλιών έσπειραν τον σπόρο για την καταστροφή, οι ηγέτες των μεγάλων δυνάμεων έκαναν πολλά λάθη στις δεκαετίες που ακολούθησαν. Η πολιτική του κατευνασμού, κυρίως από τον Βρετανό πρωθυπουργό Νέβιλ Τσάμπερλεν, έδωσε στον Χίτλερ το χρόνο και τον χώρο που χρειαζόταν για να ενισχύσει τη στρατιωτική του δύναμη. Ο φόβος ενός νέου πολέμου οδήγησε τους ηγέτες της Ευρώπης να επιτρέψουν στον Χίτλερ να επεκτείνει τη γερμανική επικράτεια χωρίς ουσιαστική αντίσταση, όπως συνέβη με την προσάρτηση της Αυστρίας και την κατοχή της Τσεχοσλοβακίας. Αντί να αναγνωρίσουν την επικίνδυνη πορεία του Χίτλερ, οι Ευρωπαίοι ηγέτες προτίμησαν να εθελοτυφλούν, πιστεύοντας λανθασμένα ότι θα μπορούσαν να αποτρέψουν έναν νέο πόλεμο με διαπραγματεύσεις και συμβιβασμούς.
