Η θέσπιση ενός μεταρρυθμιστικού, στρατηγικού πλαισίου για την παροχή μακροχρόνιας φροντίδας σε όσους την έχουν ανάγκη, συνιστά διαχρονικά μια ισχυρή πρόκληση για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Η νέα δημογραφική συνθήκη με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, η σταδιακή μετάβαση μας από την ιδρυματική περίθαλψη στην κατ’ οίκον φροντίδα, αλλά και η πρόσφατη υγειονομική κρίση, έθεσαν στο επίκεντρο της ατζέντας των πολιτικών της ΕΕ τη δημιουργία μιας στρατηγικής για ποιοτική μακροχρόνια φροντίδα. Ειδικότερα, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο πληθυσμός των Ευρωπαίων άνω των 65 ετών, αναμένεται να αυξηθεί κατά 41% στα επόμενα 30 χρόνια.
Οι Ευρωπαίοι ζουν περισσότερο και υγιέστερα και συνεπώς η ζήτηση για περίθαλψη και φροντίδα αυξάνεται εκθετικά. Από αυτά τα στοιχεία καταδεικνύεται εμφανώς ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει μεγάλη ανάγκη αύξησης των φροντιστών που θα υποστηρίζουν όσους χρειάζονται διαρκή και μακροχρόνια φροντίδα στις καθημερινές τους ανάγκες. Επιπλέον, το μεγαλύτερο μέρος της φροντίδας των ηλικιωμένων μελών της οικογένειας, το επωμίζονται άτυπα συνήθως οι γυναίκες, οι οποίες χρειάζονται υποστήριξη προκειμένου να συγκεράσουν τους πολλαπλούς ρόλους που καλούνται να ανταποκριθούν.
Σήμερα στην ΕΕ απασχολούνται περίπου 6,3 εκατομμύρια επαγγελματίες φροντιστές, ενώ περίπου 44 εκατομμύρια άνθρωποι παρέχουν άτυπη φροντίδα σε μέλη της οικογένειας τους. Η ιεράρχηση σε υψηλή θέση των ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών για τη μακροχρόνια φροντίδα, είναι η μόνη ρεαλιστική και βιώσιμη απάντηση για την ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος.
Σε αυτό το πλαίσιο, δημοσιεύτηκε το Σεπτέμβριο του 2022 η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Μακροχρόνια Φροντίδα (European Care Strategy), η οποία εστιάζει στην υιοθέτηση εκ μέρους των κρατών μελών προσβάσιμων, προσιτών και ποιοτικών υπηρεσιών μακροχρόνιας φροντίδας και στην ανάγκη βελτίωσης των συνθηκών εργασίας και εκπαίδευσης των φροντιστών.
Η στρατηγική διαπνέεται από τις σύγχρονες προσεγγίσεις για τη φροντίδα που δίνουν έμφαση στην αυτονομία και τον αυτοπροσδιορισμό των ωφελουμένων προάγοντας τη διαβίωση στην κοινότητα έναντι της ιδρυματικής φροντίδας. Εναρμονίζεται πλήρως με τις ανάγκες και τα δικαιώματα των πολιτών, όπως αντικατοπτρίζονται μεταξύ άλλων στην αρχή 18 του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων σχετικά με το δικαίωμα στη μακροχρόνια φροντίδα, τη Δεκαετία για την υγιή γήρανση 2021-2030 του ΟΗΕ και το πλαίσιο του ΠΟΥ αναφορικά με την επίτευξη ολοκληρωμένης μακροχρόνιας φροντίδας, τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης των ΗΕ καθώς και την ευρωπαϊκή οδηγία 2019/1158 σχετικά με την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για τους γονείς και τους φροντιστές.
Αποδέκτες της φροντίδας μπορεί να είναι παιδιά, ενήλικες με αναπηρία ή κάποιο προσωρινό ή μόνιμο πρόβλημα υγείας και άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, που χρειάζονται ουσιαστική υποστήριξη για την αυτόνομη διαβίωση τους και την εκτέλεση των καθημερινών τους δραστηριοτήτων. Η κατ’ οίκον φροντίδα παρέχεται είτε από επαγγελματίες φροντιστές, είτε από άτυπους φροντιστές, που συνήθως είναι μέλη της οικογένειας του αποδέκτη.
Στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη μακροχρόνια φροντίδα, υιοθετήθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο στο Συμβούλιο των Υπουργών Απασχόλησης και Κοινωνικής Πολιτικής της ΕΕ, η σύσταση για τη βελτίωση της πρόσβασης σε ποιοτική μακροχρόνια φροντίδα για όλους τους πολίτες της Ένωσης που την έχουν ανάγκη.
Με τον ορισμό του Εθνικού Συντονιστή για την πρόσβαση σε ποιοτική μακροχρόνια φροντίδα, η χώρα μας κάνει το πρώτο βήμα για την εφαρμογή της σύστασης, που στοχεύει στην προώθηση των κατάλληλων πολιτικών που θα εγγυώνται οικονομικά προσιτή και υψηλής ποιότητας μακροχρόνια κατ’ οίκον φροντίδα σε όσους τη χρειάζονται, χωρίς διακρίσεις. Στην Ελλάδα η μακροχρόνια φροντίδα βασίζεται σε μικτό σύστημα υπηρεσιών που περιλαμβάνει επίσημη περίθαλψη (από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς) και την άτυπη περίθαλψη, που παρέχεται από την οικογένεια.
Η θέσπιση ενός ολοκληρωμένου στρατηγικού πλαισίου εντάσσεται σε μια ενιαία και συνεκτική ανθρωποκεντρική προσέγγιση με έμφαση στις ενεργητικές πολιτικές για ένα σύστημα βιώσιμο, το οποίο με μια σειρά μεταρρυθμιστικών προτεραιοτήτων στοχεύει στην ανάπτυξη μιας πολιτικής μακροχρόνιας φροντίδας, που θα διασφαλίζει την ίση πρόσβαση, τα πρότυπα ποιότητας και τις οικονομικά προσιτές υπηρεσίες.
Στοχεύουμε στην εξισορρόπηση των αναγκών για μακροχρόνια περίθαλψη και φροντίδα με την προσφορά των απαιτούμενων υπηρεσιών. Επενδύοντας σε πολιτικές για την κατ’ οίκον φροντίδα, επιτυγχάνουμε οι άνθρωποι να ενδυναμώνονται, και να ζουν μια μακρά και ποιοτική ζωή, διατηρώντας την αυτονομία τους, στη βάση της ισότητας και της αξιοπρεπούς διαβίωσης. Η περίθαλψη σε κλειστές δομές περιορίζεται δραστικά και ενθαρρύνεται η διαβίωση στην κοινότητα και η συμμετοχή στην κοινωνική και οικογενειακή ζωή. Ιδιαίτερη έμφαση δίνουμε στην προώθηση της υγιούς γήρανσης, την έγκαιρη παρέμβαση, την προαγωγή της δημόσιας υγείας και την πρόληψη, διότι έτσι προωθείται η ανεξάρτητη και ενεργή διαβίωση και καθυστερεί η έναρξη της φροντίδας. Με τη μακροχρόνια φροντίδα, ενισχύεται η ορατότητα και η ευημερία των αποδεκτών, ενώ παράλληλα διατηρείται η κοινωνική και οικογενειακή συνοχή.
Προτεραιότητα μας αποτελεί ο εκσυγχρονισμός του πλαισίου της μακροχρόνιας φροντίδας και στην κατεύθυνση αυτήν προωθούμε τη θέσπιση προτύπων ποιότητας καθώς και τη θεσμοθέτηση ρυθμίσεων για τους παρόχους υπηρεσιών φροντίδας και υποστήριξης όσων απασχολούνται στη μακροχρόνια φροντίδα. Κομβική σημασία έχει για εμάς η προσέλκυση νέων ατόμων στον τομέα της φροντίδας και βασικά εργαλεία για να το πετύχουμε είναι η παροχή ποιοτικής κατάρτισης στους φροντιστές με στόχο την αναβάθμιση των επαγγελματικών τους δεξιοτήτων αλλά και η βελτίωση των όρων και των συνθηκών εργασίας τους.
Τέλος, ιδιαίτερη μέριμνα θα επιδείξουμε για τους ανθρώπους που βιώνουν διασταυρούμενες διακρίσεις, ή τελούν σε πολλαπλές συνθήκες αποκλεισμού, όπως μοναχικοί ηλικιωμένοι, άτομα που μένουν σε απομακρυσμένες περιοχές, ηλικιωμένα άτομα ΛΟΑΤΚΙ, άτομα που συνδυάζουν μεγαλύτερη ηλικία με την αναπηρία ή μεταναστευτικό ή προσφυγικό προφίλ.
Την περίοδο αυτήν, εργαζόμαστε συστηματικά για τη χάραξη μίας εθνικής στρατηγικής για την εφαρμογή μιας αποτελεσματικής μεταρρύθμισης των υπηρεσιών μακροχρόνιας φροντίδας, με πυξίδα την αντίστοιχη ευρωπαϊκή στρατηγική και στο πλαίσιο της διαβούλευσης με τις αρμόδιες υπηρεσίες και τους κοινωνικούς εταίρους. Στη βάση των αρχών της κοινωνικής ισότητας και της διαγενεακής αλληλεγγύης, στοχεύουμε σε μια βιώσιμη και ανθεκτική κοινωνία συμπερίληψης με φροντίδα για όλους χωρίς αποκλεισμούς.
Ο κ.Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, Εθνικός Συντονιστής για τη Μακροχρόνια Φροντίδα
