Ο Μιθριδάτης ΣΤ' Ευπάτωρ - Διονύσιος (132-63 π.χ.) ήταν βασιλιάς του Πόντου και της Μικρής Αρμενίας. Ενεπλάκη με τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία σε τρεις πολέμους γνωστούς ως Μιθριδατικούς. Έζησε περιπετειώδη ζωή, σκληραγωγήθηκε σε διάφορες κακουχίες και από τον φόβο ότι θα τον δηλητηριάσουν συνήθισε τον οργανισμό του στη χρήση διαφόρων δηλητηρίων, ώστε απέκτησε ανοσία σε αυτά, πρακτική που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα σε εργαζομένους σε ζωολογικούς κήπους ή από μυστικές υπηρεσίες.
Από το όνομα του Μιθριδάτη έχει επικρατήσει διεθνώς ο όρος μιθριδατισμός, που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μεταφορικά τη σταδιακή αποδοχή και εξοικείωση με καταστάσεις, που χαρακτηρίζονται επικίνδυνες και κατ' επέκταση τη διαδικασία κατά την οποία δυσάρεστες αλλαγές, που έρχονται βαθμιαία και με πολύ αργό ρυθμό γίνονται σε βάθος χρόνου ανεπαίσθητα αποδεκτές. Αυτή η σταδιακή εξοικείωση με επικίνδυνες καταστάσεις δεν έρχεται από τη μια στιγμή στην άλλη, χρειάζεται χρόνος, μια συνεχής πλύση εγκεφάλου με εικόνες, ειδήσεις, πληροφορίες, ώστε το υποκείμενο να αρχίσει να θεωρεί φυσιολογικό ή ανεκτό κάτι που σε παλαιότερες εποχές θα του προκαλούσε όχι μόνο αντίδραση.
Έτσι, όμως, οι πολίτες σταδιακά και ανεπαίσθητα γίνονται εσωστρεφείς και υπό την επήρεια του μιθριδατισμού γίνονται παθητικοί και ανέχονται χωρίς αντίδραση οποιαδήποτε παρανομία, ενώ προσπαθούν να επιβιώσουν αδιαφορώντας για τα κοινά. Παράλληλα καιροφυλακτεί ο κίνδυνος περαιτέρω επεκτάσεως των συνεπειών του μιθριδατισμού και σε τομείς δημόσιων θεσμών, διεθνών σχέσεων με συγκεκριμένα παραδείγματα για τη χώρα μας, δικαιοσύνης, παιδείας και άλλων ευαίσθητων δομών.
Ο μιθριδατισμός, ανάλογα ποιο πεδίο επηρεάζει, διακρίνεται σε, Α) πολιτικό, που είναι η αποδοχή όλων των ιδεοληψιών και των πιο ακραίων, των πολιτικών πρακτικών, παιχνιδιών, μεταγραφών, προγραμμάτων, υποσχέσεων που δεν τηρούνται, αβάσιμων κατηγοριών κλπ, Β) κοινωνικό, ότι όλοι ίδιοι είναι και για τους νεότερους είναι συνώνυμο του συμβιβασμού με καταστάσεις ή ανθρώπους που υπό ομαλές συνθήκες δεν θα συνέβαινε, Γ) συνταγματικό, αναφέρεται στον κίνδυνο να ανεχθούμε τους όποιους περιορισμούς των δικαιωμάτων και ατομικών ελευθεριών μας και μετά το τέλος των λόγω πανδημίας περιοριστικών μέτρων, Δ) ιδεολογικός, που αναφέρεται ότι σαν κοινωνία αποδεχόμαστε όλες τις ιδεολογικές ακρότητες, Ε) και ο χειρότερος όλων ο ωχαδελφισμός, που σημαίνει παντελής αδιαφορία για όλα, κυρίως για την πολιτική. Αυτά είναι τα σημαντικότερα σημεία εμφάνισης του μιθριδατισμού και των συνεπειών, ασφαλώς όμως υπάρχουν και άλλα.
Οι κοινωνίες με την πάροδο του χρόνου υφίστανται διάφορες επιδράσεις, που ανεπαισθήτως και σταδιακά τις αφομοιώνουν ολικά ή μερικά ή τις αποκρούουν καμιά φορά και βίαια. Αυτά αποτελούν κοινωνικά φαινόμενα που έχουν μελετηθεί ή μελετώνται συνεχώς, εξάγονται συμπεράσματα, άλλοτε ειλικρινή και επιστημονικά τεκμηριωμένα και άλλοτε μη, αλλά κατάλληλα για πολιτική εκμετάλλευση και σε κάθε περίπτωση ανάγονται στην εξέλιξη των κοινωνιών.
Το ερώτημα είναι εάν οι παραπάνω επιδράσεις πηγάζουν αυθόρμητα μέσα από τη διαδικασία του κοινωνικώς γίγνεσθαι ή είναι στοχευμένες πολιτικές ή κοινωνικές δράσεις, που κατευθύνονται, χρηματοδοτούνται, καθοδηγούνται και καλύπτονται από κάποιο πολιτικό κόμμα ή κίνημα ή ομάδα προσώπων ή κέντρο εξουσίας, εγχώριο ή ξένο ή και τα δύο, οπότε η εύκολη λύση είναι να καταφύγουμε σε θεωρίες συνωμοσίας με μόνη την ένδειξη, που μπορεί να είναι απατηλή, του ποιος ωφελείται και γιατί, αλλά υπάρχει και η περίπτωση της προβοκάτσιας. Τα τελευταία χρόνια έχουμε όλοι κορεσθεί από διάφορες ιστορίες συνωμοσίας από μυστικές και απόκρυφες εταιρείες, από επεμβάσεις ξένων κέντρων εξουσίας, για ραντίσματα από αεροπλάνα, για γεωπολιτικές αλλαγές και φυσικές καταστροφές κλπ, με συνέπεια ως προς το θέμα αυτό να έχομε όλοι υποστεί μιθριδατισμό, γιατί ακούγονται τόσα πολλά, που κανείς δεν δίνει σημασία και τα αντιπαρέρχεται με απάθεια και αυτός που τα λέει χαρακτηρίζεται επιεικώς γραφικός.
Είναι γεγονός, ότι δια της ακούσιας ή εκούσιας πρακτικής του μιθριδατισμού έχουν γίνει στη χώρα μας ακόμα και στο πρόσφατο παρελθόν αποδεκτές από την κοινωνία πολλές καταστάσεις, που παλαιότερα θεωρούνταν παράνομες, ανήθικες και ασυμβίβαστες προς τα χρηστά ήθη, με σφοδρές όμως κοινωνικές και θρησκευτικές αντιδράσεις, αλλά τελικά η αποδοχή αυτή επέτρεψε και τη δια νόμου νομιμοποίηση των καταστάσεων αυτών με περιθωριακές μόνο αντιδράσεις.
Εξάλλου σύμφωνα με τακτική του marketing δίνονται βορά στην κοινή γνώμη πρόσωπα και καταστάσεις που δημιουργούν εύλογα ερωτήματα, εάν επιδιώκεται η παραγωγή μιθριδατισμού και ποιος ωφελείται από αυτή, για τα οποία δεν υπάρχουν προς το παρόν απαντήσεις, αλλά μόνο εικασίες και ισχυρές ενδείξεις, φοβάμαι όμως ότι θα δοθούν εκ του αποτελέσματος.
* Ο Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτηςε.τ.
