Της Ζέφης Δημαδάμα*
Η πανδημία απέδειξε ότι είμαστε σχεδόν όλοι το ίδιο ευάλωτοι στον ιό. Η εξάπλωση του Covid19 από την Κίνα στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ σε λίγους μόνο μήνες αποδεικνύει μια ακόμη παράμετρο της παγκοσμιοποίησης, της εύκολης και γρήγορης μετακίνησης αλλά συγχρόνως της ανεξέλεγκτης ροής ανθρώπων, εμπορευμάτων και ασθενειών σε όλο τον πλανήτη.
Η πανδημία δημιούργησε νέα δεδομένα:
Α) Πιθανότατα η πανδημία θα επιταχύνει τη μετατόπιση της δύναμης και της επιρροής από τα “δυτικά” προς τα “ανατολικά”. Η ανταπόκριση στον COVID19 στην Ευρώπη και στην Αμερική ήταν αργή και αποσπασματική σε σύγκριση με την Κίνα, τη Νότια Κορέα και τη Σιγκαπούρη δημιουργώντας ερωτηματικά για την αξιοπιστία της Δύσης. Ίσως αυτή να είναι μια ακόμη αφορμή για νέες παγκόσμιες ανακατατάξεις που θα αλλάξουν όλα όσα έως τώρα γνωρίζαμε.
Β) Αν η πανδημία εξαπλωθεί στις φτωχότερες χώρες με περιορισμένους πόρους και μέσα ανάκαμψης, εγείρονται σοβαρά θέματα προς συζήτηση. Τι θα συμβεί σε πάμπτωχες χώρες πχ της Αφρικής;
Τι θα συμβεί στις στρατιές προσφύγων ή όσων ζουν σε ζώνες συγκρούσεων;
Ήδη τα Ηνωμένα Έθνη έκαναν έκκληση για ανθρωπιστική βοήθεια και εξασφάλισαν στήριξη περίπου 2 δις. δολαρίων. Ωστόσο, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, António Guterres, απαιτεί περισσότερη βοήθεια προκειμένου να αποτρέψει -όπως χαρακτηριστικά αναφέρει- “εκατομμύρια θανάτων”. Όπως υπογράμμισε ο ίδιος, Σομαλοί, Σύριοι και άλλοι πληθυσμοί είναι παγιδευμένοι σε πολέμους, εμφύλιες συρράξεις, αυταρχικά καθεστώτα και οι επιπτώσεις του COVID19 θα είναι ιδιαίτερα σοβαρές για εκείνους. Δυστυχώς, ο ιός διαταράσσει την άμεση ανταπόκριση και τις ροές της ανθρωπιστικής βοήθειας, ενώ περιορίζει τις ειρηνευτικές επιχειρήσεις και περιορίζει τη δυνατότητα παρέμβασης μεσω της διπλωματίας επιβαρύνοντας την υφιστάμενη κατάσταση.
Γνωρίζει ήδη η επιστημονική κοινότητα ότι ο κορωνοιός δύσκολα ελέγχεται, ενώ ο περιορισμός της εξάπλωσής του απαιτεί συγκεκριμένες συνθήκες υγιεινής και στιβαρές υποδομές δημοσίας υγείας (από τα τεστ έως τη νοσηλεία των ασθενών σε νοσοκομεία και ΜΕΘ).
Κατά τον Stephen Walt, καθηγητή διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, η πανδημία δύναται να ενισχύσει το ρόλο του κράτους και τον εθνικισμό. Συγχρόνως, κάποιες κυβερνήσεις δύναται να υιοθετήσουν έκτακτα μέτρα για τη διαχείριση της κρίσης, διακοπή συνεργασιών με γειτονικές χώρες άλλα και υιοθέτηση αυταρχικών διαδικασιών διακυβέρνησης όπως έκανε πχ ο Ορμπαν στην Ουγγαρία. Πολλοί θα διστάζουν να εγκαταλείψουν αυτές τις νέες (έκτακτες) διαδικασίες ακόμη και όταν τελειώσει η κρίση εκμεταλλευόμενοι την κατάσταση και βάλλοντας κατά της δημοκρατίας.
Εν ολίγοις, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος ο Covid-19 να δημιουργήσει έναν κόσμο που είναι λιγότερο ανοιχτός, λιγότερο αλληλέγγυος και λιγότερο ελεύθερος.
Η πανδημία είναι μια ισχυρή υπενθύμιση δύο βασικών ζητημάτων που έρχονται και επανέρχονται στο προσκήνιο όσο και αν δεν θέλουμε να τα αντικρίσουμε: τις κοινές προκλήσεις της παγκόσμιας κοινότητας και τις βαθιές ανισότητες που πρέπει να καταπολεμήσουμε.
Όλα τα κράτη οφείλουν να συσπειρώσουν τις δυνάμεις τους και να αναλάβουν συντονισμένες δράσεις. Μια αποσπασματική προσέγγιση θα μπορούσε μέσο-μακροπρόθεσμα να μας οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα. Εάν οι χειρισμοί μας αποδειχθούν εσφαλμένοι, μπορεί να μην μας δοθεί επόμενη ευκαιρία για διορθωτικές κινήσεις μιας και η πανδημία δεν έληξε, οι κίνδυνοι για νέες πανδημίες παραμονεύουν, ενώ η κλιματική κρίση ενισχύεται.
Σε τι από όλα θα “κλείσουμε τα μάτια”; Γιατί όλα είναι αλληλένδετα και ο ιός και η κλιματική αλλαγή, και η φτώχεια, η πείνα και η ανεργία. Είμαστε έτοιμοι για αλλαγή παραγωγικού και καταναλωτικού μοντέλου, είμαστε έτοιμοι για χαμηλότερες εκπομπές αερίων; Είμαστε έτοιμοι για περιορισμό των εξοπλιστικών δαπανών και για περισσότερη χρηματοδότηση της έρευνας και της επιστήμης; Είμαστε έτοιμοι για περισσότερες επενδύσεις σε υγεία, παιδεία και δημόσιες κοινωνικές υπηρεσίες δίκαια και ισότιμα για όλους;
Ο χρόνος θα δείξει...
Η Ζέφη Δημαδάμα είναι Διδάσκουσα Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αναπληρώτρια Εκπρόσωπος Τύπου ΚΙΝΑΛ και Αντιπρόεδρος Γυναικών Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος
