Του Δημήτρη Βολουδάκη*
Το 1957 στο κρατίδιο Mysore, στο χωριό Kyasanur στην Ινδία, περισσότεροι από 1550 άτομα νόσησαν και μεταξύ αυτών 150 δασεργάτες πέθαναν από μια περίεργη ασθένεια. Αμέσως οι ειδικοί επιστήμονες προσπάθησαν να διαγνώσουν την αιτία του θανάτου.
Η ασθένεια που προκάλεσε τον θάνατο αυτών των ανθρώπων ονομάστηκε «Πυρετός του Δάσους Kyanasur” και το παθογόνο που την προκάλεσε ήταν ένας ιός της οικογένειας Flaviviridae. Ως αιτία μετάδοσης αναγνωρίσθηκε η μαζική ξύλευση στο τοπικό δάσος που ανάγκασε μεγάλο αριθμό πιθήκων να μετακινηθεί. Άνθρωποι μπήκαν μέσα στο οικοσύστημα των πιθήκων και πιεζόμενοι οι πίθηκοι πλησίασαν περιοχές που ζουν άνθρωποι. Μέσω κουνουπιών και τσιμπουριών ο προαναφερόμενος ιός, μεταδόθηκε στους δασεργάτες προκαλώντας το θάνατο στο 10% αυτών που νόσησαν. Οι αρχές σε συνεργασία με τον τοπικό πληθυσμό κατάφεραν και περιόρισαν τον ιό σε μια έκταση 2.000 τμ.
Κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο εκατοντάδες επιστήμονες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας σε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες των εθνικών αρχών παρακολουθούν τις μετακινήσεις άγριων ειδών όπως νυχτερίδες και πτηνά, προσπαθώντας να ανιχνεύσουν μεταλλάξεις παθογόνων που μπορεί να είναι απειλητικές για το ανθρώπινο είδος. Χωρίς να το αντιληφθούμε οι περισσότεροι από εμάς, το 2018 στην Βραζιλία πέθαναν 340 άτομα σε σύνολο 1098 κρουσμάτων από κίτρινο πυρετό.
Το 2017 μεγάλες επιδημίες από τη μετάδοση του ιού Ζίκα καταγράφηκαν στη Βραζιλία και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Και αυτή η ασθένεια οφείλεται σε έναν φλαβοϊό που μεταδίδεται με κουνούπια στον άνθρωπο και στη συνέχεια μπορεί να μεταδοθεί μεταξύ και ανθρώπων, ακόμα και από τη μητέρα στο έμβρυο προκαλώντας μέχρι και παραμορφώσεις. Στην Ευρώπη καταγράφηκαν 178 κρούσματα (μεταξύ αυτών και στην Ελλάδα) και 20 κρούσματα σε έγκυες.
Στη Νότια Αφρική, από το Μάιο του 2017 αναφέρθηκε αύξηση των αυτόχθονων κρουσμάτων ελονοσίας στην περιοχή Limpopo κοντά στον ποταμό Lephala, όπως και στο Kruger National Park. Έως τις 9 Μαρτίου 2018 αναφέρθηκαν δύο κρούσματα ελονοσίας σε ταξιδιώτες στο Ηνωμένο Βασίλειο που επισκέφθηκαν αυτές τις περιοχές. Η ελονοσία προκαλείται από το παράσιτο «πλασμώδιο» της ελονοσίας και μεταδίδεται στον άνθρωπο από τα κουνούπια.
Από το Μάρτιο του 2013 έως το Φεβρουάριο του 2018, επιβεβαιώθηκαν εργαστηριακά 1567 κρούσματα, συμπεριλαμβανομένων και 567 θανάτων, της Γρίπης Α (Η7Ν9) των πτηνών στην Κίνα. Η νόσος μεταδόθηκε στον άνθρωπο από τα πουλερικά είτε ζωντανά είτε σφάγια, τα οποία ήταν στοιβαγμένα σε μεγάλους πληθυσμούς, σε πτηνοτροφία ή σε υπαίθριες αγορές.
Αυτές και πολλές άλλες επιδημίες που έκαναν την εμφάνισή τους πρόσφατα, μπορεί να διαβάσει κάποιος στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ.
Αν έπρεπε να στοιχηματίσουμε, από ποιες περιοχές μπορεί να προέλθουν οι επόμενες πανδημίες, τότε αξίζει να ποντάρουμε τα χρήματά μας σε εκείνες, όπου υπάρχει υπερπληθυσμός και παράλληλα πίεση σε τοπικά άγρια οικοσυστήματα. Με λίγα λόγια μιλάμε για τη Νοτιοανατολική Ασία, την Αφρική και τη Νότια Αμερική. Επίσης αν έπρεπε να στοιχηματίσουμε ποιο θα είναι ο βασικός μεταδότης των παθογόνων αυτών στον άνθρωπο, πάλι θα άξιζε να βάλουμε τα λεφτά μας στα έντομα και ειδικότερα στα κουνούπια.
Αυτό σημαίνει ότι εμείς εδώ στην Ελλάδα και γενικότερα στις εύκρατες χώρες θα πρέπει να είμαστε εφησυχασμένοι; Μάλλον όχι, διότι ο κόσμος είναι τόσο διασυνδεδεμένος που ένας άρρωστος στην Κίνα σήμερα, μπορεί να σημαίνει 200.000 νεκροί στις Η.Π.Α. σε ένα χρόνο (βλέπε COVID 19).
Και μια που μιλάμε για στοιχήματα, αν έπρεπε να ποντάρουμε στον επόμενο κίνδυνο επιδημίας ή πανδημίας για τη χώρα μας, εγώ θα στοιχημάτιζα σε κάποιο παθογόνο το οποίο μετακινείται εύκολα με κουνούπια για παράδειγμα. Τέτοιο θα μπορούσε για παράδειγμα, να είναι ο ιός του Δάγκειου Πυρετού. Η κλιματική ζώνη έξαρσης του ιού, εκτείνεται από τη Νότια Αφρική έως την Αίγυπτο, από την Αυστραλία έως την Κίνα, από τη Νότια Αμερική έως το Μεξικό.
Ωστόσο μια μικρή αύξηση της θερμοκρασίας και της υγρασίας για περισσότερους μήνες μέσα στο έτος, λόγω της παρατηρούμενης κλιματικής αλλαγής θα επεκτείνει τη βόρεια ζώνη, η οποία θα συμπεριλάβει και την Ελλάδα με ότι αυτό σημαίνει. Δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν υπάρχει εμβόλιο για τον Δάγκειο. Ευτυχώς η χώρα μας διαθέτει εξαιρετικό επιστημονικό προσωπικό και επαγγελματίες στην καταπολέμηση των κουνουπιών.
Είναι σημαντικό να προσπαθούμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο και ιδιαίτερα τον μικρόκοσμο γύρω μας και μέσα μας, για να μπορούμε να προφυλαχθούμε, σε όλα τα επίπεδα….
O Δημήτρης Βολουδάκης είναι Διδάκτωρ Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Σύμβουλος Προγραμμάτων Αγροτικής Ανάπτυξης
