Η πλειοψηφία των επικεφαλής των ευρωπαϊκών κρατών και κυβερνήσεων συμφώνησαν στην εκλογή του ηγέτη του νέου ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Κόστα, της προέδρου της 26μελούς Επιτροπής, φον ντερ Λάϊεν και της αντιπροσώπου επί των Εξωτερικών υποθέσεων και Άμυνας, Κάλλας. Διαφώνησαν οι Μελόνι και Όρμπαν. Θα είναι ένα μέλλον υπό διαπραγμάτευση.
Δυο κυρίες στο ευρωπαϊκό προσκήνιο
Από μια πρώτη ματιά φαίνεται ότι ο μεγάλος συνασπισμός Λαϊκού Κόμματος (ΡΡΕ), Σοσιαλδημοκρατών (S&D) και Φιλελευθέρων (Renew Europe), με 404 έδρες επί συνόλου 720 στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, μπορεί να υποστηρίξει την υποψηφιότητα της Ούρσουλα φον ντερ Λάϊεν. Τεχνικά, δεν θα υπήρχε πρόβλημα, καθώς ο συνασπισμός διαθέτει την τυπική πλειοψηφία (404/720). Στην πραγματικότητα όμως δεν θα μπορούσαν να αποκλεισθούν διαρροές και διαφοροποιήσεις απόψεων σε βουλευτές των συνασπισμένων κομμάτων.
Για να υπάρξει μια πλήρης διασφάλιση της εκλογής φον ντερ Λάϊεν, θα χρειαζόταν ενδεχομένως να υπάρχει η δυνατότητα κάποιας ενίσχυσης από τη δεξιά (ECR), λόγος για τον οποίο η πρόεδρος της επιτροπής είχε προληπτικά βελτιώσει από την περασμένη χρονιά τις σχέσεις της με την Ιταλίδα πρωθυπουργό και ηγετική φυσιογνωμία του ECR.
Μετά όμως τις τελευταίες ευρωεκλογές, του Ιουνίου, οι σοσιαλδημοκράτες και οι φιλελεύθεροι αντιτάχθηκαν έντονα σε ενδεχόμενη προσέγγιση των δύο ηγέτιδων. Αυτό προκάλεσε την αντίδραση της Μελόνι, η οποία σχετικά με τις εκλογές Κόστα και Κάλλας παραπονέθηκε, ότι δεν ελήφθησαν υπόψη οι ψήφοι όλων των ψηφοφόρων. Ή ίδια τους καταψήφισε στο Συμβούλιο.
Παρά το γεγονός ότι ο μεγάλος συνασπισμός διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία, η φον ντερ Λάϊεν δεν θα ήθελε γενικότερα να αναλάβει τον κίνδυνο να αγνοήσει την κυβέρνηση στη Ρώμη και τη Μελόνι – μια ηγετική φυσιογνωμία στην ηπειρωτική πολιτική σκηνή, πρωθυπουργό της τρίτης μεγαλύτερης ευρωπαϊκής οικονομίας και επικεφαλής της τρίτης μεγαλύτερης ομάδας (ΕCR) στο ευρωκοινοβούλιο.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις κοινοτικών αξιωματούχων, η Ιταλία θα μπορούσε να δώσει τη στήριξή της, με αντάλλαγμα κάποια υψηλή θέση στην Επιτροπή, και δεσμεύσεις στα θέματα της μετανάστευσης και της οικολογικής μετάβασης.
Αναγκαίοι συμβιβασμοί
Η συμφωνία μεταξύ των κομμάτων του μεγάλου συνασπισμού για την από κοινού υποστήριξη της υποψηφιότητας της προέδρου της Επιτροπής, βασίσθηκε στον συμβιβασμό του λαϊκού κόμματος με την απαίτηση των σοσιαλδημοκρατών, ο Αντόνιο Κόστα να διατηρήσει την προεδρία του Συμβουλίου για την πλήρη 5ετία της θητείας, αντί των πρώτων 2,5 ετών.
Παράλληλα, οι φιλελεύθεροι, παρά τις απώλειές τους στις εκλογές, επέτυχαν την τοποθέτηση της Εσθονής Κάγια Κάλλας στο αξίωμα της Ύπατης Αντιπροσώπου για τις εξωτερικές υποθέσεις και την άμυνα. Η Εσθονή πρωθυπουργός εθεωρείτο δυνητική διάδοχος του ΓΓ του ΝΑΤΟ Στόλτενμπεργκ, δεν προκρίθηκε όμως λόγω της ισχυρής αντίθεσής της προς τη Ρωσία -την θέση έλαβε ο Ολλανδός πρωθυπουργός Ρούτε.
Οι ίδιες επιφυλάξεις υπήρξαν και για την υποψηφιότητά της ως Υπάτου Αντιπροσώπου. Υπερίσχυσε όμως η γεωγραφική λογική, καθώς οι ηγέτες των χωρών της Α. Ευρώπης επέμειναν, ότι με δεδομένη την κατάσταση στην Ουκρανία, την θέση έπρεπε να αναλάβει κάποιος εξ αυτών.
Η φον ντερ Λάίεν και η Κάλλας μένει να ψηφισθούν από το Κοινοβούλιο, όπου θα παρουσιάσουν τις θέσεις τους, ενώ ο Κόστα έχει ήδη εκλεγεί από το Συμβούλιο.
Θα μπορούσε να υποστηριχθεί, ότι η εκλογή Κάλας προδιαθέτει για μια σκληρότερη και γενικά επιφυλακτικότερη στάση της Ένωσης απέναντι στην Ρωσία. Αυτό θα πρέπει να συνεκτιμηθεί με το ισχυρό ενδεχόμενο της επανεκλογής Τραμπ, ο οποίος προηγείται στις δημοσκοπήσεις.
Στρατηγική ατζέντα και προκλήσεις
Μετά τη διαδικασία ανάληψης καθηκόντων από τους νέους κοινοτικούς αξιωματούχους, οι 27 θα κληθούν να επικεντρωθούν στην εφαρμογή της Στρατηγικής ατζέντα για την περίοδο 2024-29, οι αρχές της οποίας τέθηκαν από το Συμβούλιο (28/6) και μεταξύ άλλων συμπεριλαμβάνουν:
Τη διασφάλιση μιας ισχυρής και ασφαλούς Ευρώπης, τη διαχείριση του μεταναστευτικού και των κοινοτικών συνόρων, τη γεωγραφική επέκταση της ΕΕ, την ενίσχυση της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας και την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.
Μεταξύ των προτεραιοτήτων προβάλει ως πλέον επείγουσα η κοινή άμυνα και η χρηματοδότησή της. Είναι μια φιλόδοξη πολιτική, δύσκολη στην εφαρμογή της καθώς απαιτεί την κοινή θέληση και τον συντονισμό 27 χωρών με διαφορετική αμυντική κουλτούρα.
Το Συμβούλιο εμφανίζεται επί του προκειμένου διαιρεμένο μεταξύ εκείνων οι οποίοι υποστηρίζουν νέες αρχές διαχείρισης, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν πχ τυποποίηση αμυντικών συστημάτων, συγχωνεύσεις βιομηχανιών κ.α και την έκδοση κοινού χρέους (ευρωομόλογα) για τη χρηματοδότηση των απαιτούμενων επενδύσεων σε βάθος 10ετίας (Γαλλία), και εκείνων οι οποίοι αντιτίθενται (Γερμανία, Βόρειες χώρες). Τα συμφέροντα είναι τεράστια, οι τοπικισμοί ισχυροί και σε πολλές περιπτώσεις οι εθνικές γεωπολιτικές θεωρήσεις διαφορετικές, όπως και το σύστημα τραπεζών – βιομηχανιών σε επίπεδο χώρας.
Στο πλαίσιο της κοινής αμυντικής πολιτικής περιλαμβάνεται και η ελληνική πρόταση για ενιαίο θόλο κοινοτικής αεράμυνας, με προφανή οφέλη για την Ελλάδα καθώς η Άγκυρα πρόσφατα απείλησε εκ νέου, ότι οι κρουζ πύραυλοί της έχουν εμβέλεια μέχρι την Αθήνα και τη Ρώμη –η Τουρκία έχει ζητήσει να συμπεριληφθεί στον αμυντικό θόλο και να συμπαραγάγει στοιχεία του. Δεδομένης της σοβαρότητας του θέματος της κοινής άμυνας, η Ούρσουλα φον ντερ Λάϊεν, πρότεινε τον περασμένο Φεβρουάριο στη διάσκεψη του Μονάχου, την πρόθεσή να δημιουργήσει την θέση επιτρόπου με αντίστοιχο χαρτοφυλάκιο. Το θέμα είναι ιδιαίτερα σύνθετο καθώς δημιουργείται το ερωτηματικό, αν ο ίδιος θα αναλάμβανε την εποπτεία της χρηματοδότησης.
Επιπλέον, θα απαιτείτο και μια διασαφήνιση του χαρτοφυλακίου της Υπάτου Αντιπροσώπου, το οποίο συμπεριλαμβάνει τη διαχείριση τόσο των διεθνών σχέσεων της Ένωσης όσο και της άμυνάς της.
Εξίσου σύνθετα είναι και τα αντικείμενα της μετανάστευσης, με διαφοροποίηση προτεραιοτήτων των χωρών του Νότου από του Βορρά, η κλιματική μετάβαση με διαφοροποίηση των φαινομένων μεταξύ των διαφόρων χωρών λόγω του γεωγραφικού παράγοντα, κ.ά.
Η Ευρώπη βρίσκεται στο κρίσιμο σημείο, όπου πρέπει να πάρει μεγάλες σύνθετες αποφάσεις, οι οποίες θα επιτρέψουν τη συνέχιση και επέκταση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, ενώ η συγκυρία είναι σκληρά ανταγωνιστική με μεγάλες προκλήσεις.
Οι ΗΠΑ έχουν πρόβλημα ηγεσίας το οποίο αντικατοπτρίζει τη διαίρεση της αμερικάνικης κοινωνίας και ο κίνδυνος μιας έντονης εσωστρέφειας, η οποία θα επηρέαζε την Ευρώπη καταλυτικά, είναι ορατός.
Στη γηραιά ήπειρο κερδίζουν έδαφος ευρωσκεπτικιστικά κόμματα, ενώ δεν μπορεί να παραγνωρίζεται η ρωσική ώσμωση. Η Γαλλία ριψοκινδυνεύει να πλεύσει σε αχαρτογράφητα νερά με όλα τα ενδεχόμενα ανοικτά μέχρι τον δεύτερο γύρο των εθνικών εκλογών, ενώ η Βρετανία καθημαγμένη προσπαθεί να βρει το δρόμο της με μια ενδεχόμενη νίκη των Εργατικών.
Θα θέλαμε να αποφύγουμε την εύκολη γενίκευση ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε κρίση.
Ενδεχομένως να πρόκειται για μια επίπονη διαδικασία προσαρμογής της ευρωπαϊκής κουλτούρας στις νέες συνθήκες, ενός σκληρού ανταγωνιστικού διεθνούς γεωπολιτικού περιβάλλοντος, με νέους δυναμικούς δρώντες, οι οποίοι ζητούν τη δική τους δικαίωση.
* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής
