Του Θανάση Γκαβού
Δώδεκα χρόνια μετά από την ανάδειξή της σε βουλευτή του Συντηρητικού Κόμματος και οκτώ χρόνια μετά από την ανάληψη του πρώτου υπουργικού πόστου, η 47χρονη Μέρι Ελίζαμπεθ Τρας γίνεται η τρίτη γυναίκα Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου και το νούμερο 15 στη λίστα των Βρετανών ηγετών κατά τη διάρκεια των 70 ετών βασιλείας της Ελισάβετ II.
Σε έναν αρκετά σημαντικό βαθμό η εκλογή της από τη βάση του κόμματος έναντι του πιο μετριοπαθούς Ρίσι Σούνακ συνιστά συνέχιση της πολιτικής Τζόνσον, με ένστικτο στραμμένο προς τη δεξιά πτέρυγα του κόμματος - αλλά, ελπίζει κανείς, με λιγότερα σκάνδαλα που άπτονται της ηθικής.
Από την άλλη πλευρά, οι περισσότεροι αναλυτές και πολιτικοί στη Βρετανία συμφωνούν ως προς την πολιτική οξυδέρκεια και το επικοινωνιακό χάρισμα του απερχόμενου Πρωθυπουργού, μια συναίνεση που δεν υφίσταται απαραίτητα για κανένα από τα δυο χαρακτηριστικά ως προς το πρόσωπο της κ. Τρας.
Η Λιζ Τρας περιγράφεται συχνά ως «ξύλινη» στην εκφορά του λόγου, κάτι που αποδείχθηκε πολλάκις στην προεκλογική εκστρατεία, αν και με αισθητή βελτίωση όσο περνούσε ο καιρός. Όλοι πάντως παραδέχονται πως πρόκειται για μια «δύναμη της φύσης» στην υποστήριξη των συντηρητικών της θέσεων.
Βασικό χαρακτηριστικό στην πολιτική της καριέρα ειναι η φιλοδοξία, η αυτοπεποίθηση και η αποφασιστικότητα - μαζί με τη διαβόητη πλέον εργατικότητά της (ακόμα κάτι στο οποίο διαφέρει από τον Τζόνσον).
Αυτά τα χαρακτηριστικά της χάρισαν αδιάλειπτη παρουσία σε κυβερνητικά σχήματα απο το 2012. Έχει διατελέσει Υφυπουργός Παιδείας και Υπουργός Περιβάλλοντος επί Κάμερον, Υπουργός Δικαιοσύνης και Υφυπουργός Οικονομικών επί Μέι, Υπουργός Διεθνούς Εμπορίου και Υπουργός Εξωτερικών επί Τζόνσον.
Και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής αναμέτρησης με τον Σούνακ βασίστηκε σε αυτά τα χαρακτηριστικά, αλλά αντιμετώπισε παράλληλα μια κατηγορία που της έχουν προσάψει και στο παρελθόν, ότι δηλαδή στη σπουδή να γίνει αρεστή στη βάση του κόμματος υιοθέτησε όλο και πιο συντηρητική ρητορική.
Αρκετοί κάνουν παρομοιώσεις με την ένθερμη στήριξή της στην παραμονή στην ΕΕ το 2016 που πλέον έχει μετατραπεί σε απόλυτη προσήλωση και συχνή αποθέωση του Brexit, με κάποιους να θυμούνται ότι πριν πάρει θέση στο δημοψήφισμα ρωτούσε «ποιος νομίζετε ότι θα κερδίσει;».
Η πιο κλασική σύγκριση στην οποία υπόκειται η κα Τρας είναι με τη Μάργκαρετ Θάτσερ. Η ίδια υποδαυλίζει αυτού του είδους τις αναφορές επιλέγοντας φωτογραφίσεις σε στιγμιότυπα που θυμίζουν Θάτσερ ακόμα και αν συνοδεύονται από σκωπτικά σχόλια. Όπως και η «σιδηρά κύρια» η νέα Πρωθυπουργός έχει φωτογραφηθεί σε άρμα μάχης, πάνω σε μοτοσικλέτα Triumph, στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας με ρωσικό καπέλο, ακόμα και να αγκαλιάζει ένα μοσχαράκι.
Ως προς την πολιτική, έχει ασπαστεί πλήρως την ιδεολογία της όψιμης θατσερικής περιόδου - χαμηλοί φόροι, περικοπή γραφειοκρατίας, συρρίκνωση δημοσίου, περιορισμός εργασιακών δικαιωμάτων. Αυτοί που τη γνωρίζουν καλύτερα, πάντως, λένε οτι μάλλον ακριβέστερα την εκφράζει ο Ρίγκαν και γενικότερα οι παραδοσιακές πολιτικές του αμερικανικού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, με το οποίο διατηρεί καλές επαφές.
Αλλά δεν ήταν πάντα έτσι. Γόνος κεντροαριστερής οικογένειας από τον αγγλικό βορρά, αν και γεννήθηκε στην Οξφόρδη το 1975, ήταν το δεύτερο από πέντε παιδιά, με τον πρωτότοκο να πεθαίνει λίγο πριν από τη δική της σύλληψη.
Φοίτησε σε δημόσιο γυμνάσιο σε ένα από τα πιο εύπορα προάστια του γενικά φτωχού Λιντς εκείνης της περιόδου, με σχετική οικονομική άνεση από τους γονείς που είχαν ακαδημαϊκές θέσεις. Ο πατέρας της Τζον είναι καθηγητής μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Λιντς και η μητέρα της Πρισίλα ειναι διδάκτωρ κοινωνικής ιστορίας της βικτωριανής εποχής. Η ίδια η Λιζ Τρας κέρδισε με το σπαθί της μια θέση στην Οξφόρδη, όπου σπούδασε φιλοσοφία, πολιτική και οικονομία.
Συνηθίζει να λέει ότι αγωνίστηκε να πάει στην Οξφόρδη από αντίδραση, επειδή στη γειτονιά έλεγαν πως όποιος ήθελε να σπουδάσει εκεί ήταν σνομπ. Έχει περιγράψει το εαυτό της στα νιάτα της ως καθ' έξιν πνεύμα αντιλογίας, μια ικανότητα που ανέπτυξε ως μέλος της φοιτητικής νεολαίας των Φιλελεύθερων Δημοκρατών.
Ως μέλος του κεντροαριστερού κόμματος το 1994 είχε υποστηρίξει την κατάργηση της μοναρχίας, κάτι για το οποίο τώρα δήλωσε ότι μετανιώνει. Σε αντίθεση με την προσεγμένη της σημερινή εμφάνιση, τότε κυκλοφορούσε ατημέλητη, όπως ήταν η παράδοση στο Κολέγιο Μέρτον του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης όπου φοιτούσε.
Εκεί ήταν ωστόσο που την κέρδισε ο δεξιός συντηρητικός πολιτικός λόγος. «Κατάλαβα ότι για να έχεις έλεγχο της ζωής σου πρέπει να έχεις έλεγχο των χρημάτων σου. Παράλληλα συνάντησα Τόρις και είδα ότι δεν είχαν δύο κεφάλια και δεν έτρωγαν βρέφη», έχει πει. Έκτοτε είναι παθιασμένη πολέμια της αριστεράς και είναι ενδεικτικό ότι δεν έχει φίλους στα αντιπολιτευόμενα κόμματα.
Με την αποφοίτηση βρήκε δουλειά ως λογίστρια και απασχολήθηκε ως προϊσταμένη εμπορικού τμήματος στη Shell, μεταξύ άλλων θέσεων. Το 2000 παντρεύτηκε τον Χιου Ο' Λίρι που επίσης ασχολούνταν και ασχολείται με τον τομέα των οικονομικών, με τον οποίο έχει δύο έφηβες κόρες, τη Φράνσες και τη Λίμπερτι. Όταν την πειράζουν ότι δεν έχει πολλές φίλους, απαντά ότι οι κόρες της είναι οι φίλες της.
Την περίοδο 2003-2005, όταν είχε αρχίσει να προετοιμάζεται για να διεκδικήσει το βουλευτικό αξίωμα, είχε αναπτύξει εξωσυζυγική σχέση για 18 μήνες με τον Συντηρητικό βουλευτή Μαρκ Φιλντ. Ο δικός της γάμος επιβίωσε, του Φιλντ όχι. Παρά τις αρχικές έντονες αντιδράσες στην περιφέρεια που θα διεκδικούσε την έδρα, στο Νοτιοδυτικό Νόρφολκ, τελικά ήταν υποψήφια και κέρδισε το 2010.
Η νίκη της στην κούρσα διαδοχής του Τζόνσον πρέπει να αποδοθεί στο ότι «μίλησε» πιο πολύ από τον Ρίσι Σούνακ στο ένστικτο των Συντηρητικών ψηφοφόρων, με έμφαση στη μείωση φόρων και στην καταπολέμηση της υπερβολικής πολιτικής ορθότητας.
Από τους λίγους στενούς φίλους της περιγράφεται ως γυναίκα με χιούμορ και εξωστρεφής, με συχνές εξόδους για ποτό και χορό, ακόμα και στο περιθώριο επισήμων επισκέψεων στο εξωτερικό. Κυρίως βέβαια επισημαίνουν την ακατάσχετη ενέργειά της και την εμμονή με τη δουλειά και το διάβασμα.
Αλλά για αρκετούς ακόμα και στο κόμμα θεωρείται κάπως «εκκεντρική» και συχνά σημειώνεται η δυστοκία στο να κάνει απλές συζητήσεις. «Η συζήτηση μαζί της απλά δεν κυλάει», έχει αναφερθεί, ενώ έχουν υπάρξει και ομιλίες με περίεργες διατυπώσεις, εμφάσεις και επιλογές λέξεων.
Τι έχει πει ότι θα κάνει η νέα Πρωθυπουργός
Προφανέστατα η αμεσότερη πρόκληση για τη Λιζ Τρας είναι η κρίση του κόστους διαβίωσης στη χώρα. Έχει δεχθεί κριτική για το ότι δεν έχει δώσει λεπτομέρειες για τα στοχευμένα μέτρα που σκοπεύει να πάρει, αλλά έχει προϊδεάσει για ένα τεράστιο πακέτο παρέμβασης, που θα μπορούσε να ανέρχεται ακόμα και σε 100 δισεκατομμύρια λίρες και να περιλαμβάνει πάγωμα χρεώσεων για τα νοικοκυριά.
Σε κάθε περίπτωση, έχει προβεί σε αρκετές οικονομικές εξαγγελίες κατά την προεκλογική εκστρατεία της που συνιστούν αλλαγή πλεύσης σε σχέση με την πολιτική επί υπουργίας Σούνακ.
Συγκεκριμένα, όπως καθημερινά τόνιζε, δε θα επιβάλει νέους φόρους και θα μειώσει υπάρχοντες, κάτι που σκοπεύει να παρουσιάσει σε έναν έκτακτο μίνι προϋπολογισμό εντός των επόμενων δύο εβδομάδων. Θα ανατρέψει την αύξηση του 1,25% στις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και θα ματαιώσει την προγραμματισμένη αύξηση στο φόρο για τις επιχειρήσεις (από 19% σε 25% από το 2023). Επίσης, έχει πει ότι θα επιβάλει προσωρινό μορατόριουμ στο περιβαλλοντικό και κοινωνικό τέλος στους λογαριασμούς ενέργειας. Δε θα επιβάλει δε τον πρόσθετο φόρο που είχε εξαγγελθεί στα ανθυγιεινά σνακ.
Έχει επίσης πει ότι θα επανεξετάσει τους όρους εντολής της Τράπεζας της Αγγλίας χωρίς να υπονομεύει την ανεξαρτησία της, έχει αποκλείσει την επιβολή περιορισμών στην κατανάλωση χρήση ενέργειας, θα υποστηρίξει την επανέναρξη εργασιών γεώτρησης για σχιστολιθικό αέριο, θα δημιουργήσει επενδυτικές ζώνες με ελάχιστες νομοθετικές απαιτήσεις και θα εισαγάγει νομοθεσία που θα καθιστά πιο δύσκολη την προκήρυξη απεργιών.
Αναμένεται να επισπεύσει τη διαδικασία έγκρισης για το χτίσιμο νέων κατοικιών και δεχόμενη κριτική από περιβαλλοντικές οργανώσεις έχει πει ότι θα αναθεωρήσει τον τρόπο με τον οποίο η χώρα θα φτάσει στο στόχο μηδενικής εκπομπής ρύπων έως το 2050 ώστε να γίνει «με πιο φιλικό προς τις αγορές τρόπο».
Σε αλλους τομείς εγχώριας πολιτικής, έχει αποκλείσει νέο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας, θα ποινικοποιήσει την παρενόχληση γυναικών στο δρόμο, θα αυστηροποιήσει το νόμο για τη βία κατά γυναικών και θα αυξήσει τη δύναμη της συνοριοφυλακής κατά 20%.
Η Τρας και ο κόσμος
Στον τομέα στης εξωτερικής πολιτικής η Βρετανία δεν αναμένεται να δει πολλές αλλαγές από τη στάση του Τζόνσον.
Η Λιζ Τρας έχει πει ότι θα αυξήσει τις δαπάνες για την άμυνα στο 3% του ΑΕΠ το 2030 από το 2,3% φέτος.
Ο Πρόεδρος Ζελένσκι θα είναι ο πρώτος ξένος ηγέτης στον οποίο θα τηλεφωνήσει και θα πιέσει το G7 για περισσότερη στρατιωτική και ανθρωπιστική βοήθεια προς το Κίεβο. Έχει πει δε ότι θέλει να δει τη Βρετανία σε ηγετικό ρόλο για ένα νέο σχέδιο Μάρσαλ για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.
Η νέα Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου θα δώσει ακόμα μεγαλύτερη έμφαση στην αντιμετώπιση των απειλών από Ρωσία και κυρίως από Κίνα και μεταξύ άλλων θα επιδιώξει μια εμπορική συμφωνία μεταξύ των χωρών της Κοινοπολιτείας ως φραγμό στον οικονομικό επεκτατισμό του Πεκίνου.
Θα καταργήσει όλους τους κοινοτικούς νόμους που εξακολουθούν να ισχύουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και θα «μεταρρυθμίσει» το δίκαιο που εφαρμόζει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαίωμα ώστε να ανταποκρίνεται καλύτερα στις βρετανικές απαιτήσεις. Έχει πει ότι δε θα υιοθετήσει αυθαίρετους στόχους ως προς το μέγιστο αριθμό επιτρεπόμενων μεταναστών και ότι θα επιδιώξει περαιτέρω συμφωνίες σαν αυτή με τη Ρουάντα για τη μεταφορά από τη Βρετανία αιτούντων άσυλο.
Σε ό,τι αφορά τη σχέση με την Ουάσινγκτον, η κα Τρας θα ήθελε να την ανανεώσει, ωστόσο η κυβέρνηση Μπάιντεν γνωρίζει καλά πως δεν θα συνομιλεί με μία ιδεολογική σύμμαχο, καθώς και ότι η νέα ηγέτιδα της Βρετανίας έχει καλλιεργήσει σχέσεις με το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Σίγουρα όμως υπάρχει σύμπλευση ως προς την προτεραιότητα αντιμετώπισης Ρωσίας και Κίνας.
Σημαντικό αγκάθι στις διμερείς σχέσεις παραμένει η διαχείριση του Πρωτοκόλλου Βόρεια Ιρλανδίας της Συνθήκης του Brexit, με την κα Τρας να φέρεται διατεθειμένη να προβεί στην «πυρηνική» κίνηση που απέφυγε ο Τζόνσον, δηλαδή την ενεργοποίηση του Άρθρου 16 για μονομερή αναστολή ισχύος του πρωτοκόλλου.
Το πρωτόκολλο καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και τη σχέση με την ΕΕ. Το κρίσιμο σημείο που θα καταδείξει τις προθέσεις της κ. Τρας είναι η διορία της 15ης Σεπτεμβρίου να απαντήσει στο νομική ερώτημα των Βρυξελλών για τη μη εφαρμογή του πρωτοκόλλου από το Λονδίνο.
Η κα Τρας, εξάλλου, κατάφερε να εκνευρίσει το Παρίσι περισσότερο κι από όσο είχε κάνει ο Τζόνσον, σχολιάζοντας σε προεκλογική εκδήλωση ότι οι «ένορκοι ακόμα δεν έχουν αποφασίσει» αν ο Μακρόν είναι «φίλος ή εχθρός». Θέματα όπως τα αλιευτικά δικαιώματα στη Μάγχη, οι ροές παράτυπων μεταναστών, το Πρωτόκολλο Βόρειας Ιρλανδίας κ.ά. προμηνύουν συνέχιση της κόντρας Λονδίνου-Παρισιού.
Στη δε Ρωσία η κα Τρας αποτελεί συχνά αντικείμενο χλευασμού τόσο για τον «παιδαριώδη» τρόπο με τον οποίο ήρθε σε αντιπαράθεση με τον Λαβρόφ στη Μόσχα λίγο πριν από το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, όσο για την αμήχανη αντίδρασή της στη λιποθυμία της συντονίστριας δημοσιογράφου σε ένα εκ των τηλεοπτικών debate με τον Σούνακ. Ενώ στη Κίνα, που έχει μπει πολύ δυνατά στο στόχαστρό της, χαρακτηρίζεται «ακραία λαϊκίστρια» και η σκληρή ρητορική της κατά του Πεκίνου ως «τρελή».
Γενικότερα η κα Τρας αναμένεται να βασίσει την εξωτερική της πολιτική στην προσπάθεια εξάπλωσης αυτού που ονομάζει «δίκτυο ελευθερίας». Μεταξύ των στενότερων φίλων της Βρετανίας, πάντως, δεν περιλαμβάνει απαραίτητα τους Ευρωπαίους γείτονες, αλλά κοιτάζει περισσότερο προς χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και η Ιαπωνία. Δεν έχει κανέναν ενδοιασμό για βαθιά σύσφιγξη σχέσεων με αμφιλεγόμενα καθεστώτα εφόσον συνιστούν σημαντικούς εμπορικούς και αμυντικούς εταίρους, όπως η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία.
Θεωρεί δε πως τα Ηνωμένα Έθνη υπονομεύονται από την παρουσία Κίνας και Ρωσίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας και αισθάνεται πιο άνετα να επικαλείται και να προωθεί τη διεθνή συνεργασία στο πλαίσιο του G7, του ΝΑΤΟ αλλά και της Κοινοπολιτείας.
Τρας και Ελλάδα, Κύπρος, Τουρκία
Έλληνας διπλωμάτης που έχει γνωρίσει την κα Τρας ως Υπουργό Εξωτερικών έχει σχολιάσει πως έχει καλή γνώση των θεμάτων που θεωρεί κορυφαίας γεωπολιτικής σημασίας και από εκεί και πέρα μια γενική γνώση άλλων καταστάσεων.
Στη δεύτερη κατηγορία μάλλον εντάσσονται για την κα Τρας τα ελληνοτουρκικά, με τη νέα Πρωθυπουργό πάντως να μην αναμένεται να παρεκκλίνει της γνωστής «ουδέτερης» στάσης του Λονδίνου.
Με τον μέχρι πρότινος ομόλογό της Νίκο Δένδια είχε μια αρκετά καλή σχέση και μαζί υπέγραψαν πέρυσι τον Οκτώβριο το Στρατηγικό Διμερές Πλαίσιο που καλύπτει όλους τους πιθανούς τομείς συνεργασίας μεταξύ δύο χωρών.
Αναφορικά με την Κύπρο, η εικόνα που έχει διαμορφωθεί είναι πως η κα Τρας άφηνε τη δουλειά στους τεχνοκράτες του Foreign Office και στον εκάστοτε Υφυπουργό Ευρώπης. Ωστόσο κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του τελευταίου διμήνου τόνισε με επιστολή της προς την οργάνωση Συντηρητικοί Φίλοι της Κύπρου την προσήλωσή της σε μια λύση εντός του αναγνωρισμένου πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών μίας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας. Αναγνώριζε δε το ρόλο της Κύπρου ως «πυλώνα σταθερότητας» στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς και τον πολύτιμο ρόλο που έχει διαδραματίσει η πολυπληθής κυπριακή παροικία στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Όσο για την Τουρκία, περισσότερο από άλλους Βρετανούς πολιτικούς γνωρίζει τη σημασία της χώρας ως εταίρο του Ηνωμένου Βασιλείου σε εμπόριο και ασφάλεια. Ως Υπουργός Διεθνούς Εμπορίου είχε κλείσει την πρώτη συμφωνία ελευθέρου εμπορίου μετά από την επισημοποίησε του Brexit με την Τουρκία. Πρόσφατα δε, ως Υπουργός Εξωτερικών, επισκέφθηκε την Άγκυρα για να συζητήσει τα βήματα που οδήγησαν τελικά στη συμφωνία για εξαγωγή σιτηρών από την Ουκρανία.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι εκ των πιο ένθερμων υποστηρικτών της και μεταξύ των συμβούλων της είναι ο πρώην ηγέτης των Τορις Ίαν Ντάνκαν Σμιθ, ο οποίος ιδίως τα τελευταία χρόνια δε φείδεται δημόσιας υποστήριξης σε φιλοτουρκικές θέσεις ακόμα και αναφορικά με το Κυπριακό, ανταποκρινόμενος στις επιθυμίες του έντονου τουρκικού στοιχείου στην κομματική οργάνωση της περιφέρειας όπου εκλέγεται, βορείως του Λονδίνου.
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
