Η Γερμανία χρειάζεται κάτι περισσότερο από χρήματα για την άμυνά της

Της Katja Hoyer*

«Η Γερμανία επέστρεψε», λέει ο Φρίντριχ Μερτς, ο πιθανός επόμενος καγκελάριος της χώρας. Αυτή η πρόταση κάποτε θα προκαλούσε τρόμο στη Γηραιά Ήπειρο. Τώρα, οι γείτονες της Γερμανίας είναι στην ευχάριστη θέση να βλέπουν το Βερολίνο να επωμίζεται μεγαλύτερη ευθύνη για τη συλλογική τους ασφάλεια. Ένα τεράστιο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι η νέα νομοθεσία που επιτρέπει μεγαλύτερο δανεισμό για αμυντικές δαπάνες. Η νομοθεσία πέρασε από το κοινοβούλιο την Τρίτη και θα δώσει στον Μερτς τα οικονομικά μέσα για να προωθήσει το αμυντικό πλάνο.

Αυτό που θα είναι πιο δύσκολο είναι να αλλάξει η γερμανική νοοτροπία. Το να σέρνει μια χώρα που ήταν στην ευχάριστη θέση να αφήσει πίσω το μιλιταριστικό παρελθόν της σε μια εποχή αμυντικής ετοιμότητας, θα είναι μια τεράστια πρόκληση.

Εάν το τεράστιο πακέτο δαπανών που ενέκρινε η Bundestag ξεπεράσει την υπόλοιπη νομοθετική διαδικασία και γίνει νόμος, ο Μερτς θα έχει μια ιστορική ευκαιρία να μεταμορφώσει την Bundeswehr, τις ένοπλες δυνάμεις της Γερμανίας.

Εκτός από το ότι θα ανάψει το πράσινο φως σε 500 δισεκατομμύρια ευρώ για επενδύσεις σε υποδομές, η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο έχει ουσιαστικά εξαιρέσει τις αμυντικές δαπάνες από τους συνήθως σκληρούς κανόνες δανεισμού της. Αυτό είναι πάνω από το ειδικό στρατιωτικό ταμείο 100 δισεκατομμυρίων ευρώ που ενέκρινε ο Καγκελάριος Όλαφ Σολτς το 2022. Αυτό το τεράστιο οικονομικό περιθώριο θα βοηθήσει τη Γερμανία να συμβάλει στην αποτροπή και την άμυνα στην Ευρώπη τώρα που δεν μπορούν πλέον να βασίζονται στις αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας.

Ωστόσο, υπάρχει ένα πρόβλημα: Η πλειοψηφία των Γερμανών φαίνεται απρόθυμη να πολεμήσει για τη χώρα τους. Όλη αυτή η δαπάνη για στρατιωτικό εξοπλισμό θα είναι άσκοπη, αν δεν υπάρχουν άνθρωποι να χειριστούν τα όπλα. Σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση, το 60% των Γερμανών είπε ότι «μάλλον» ή «σίγουρα» δεν θα υπερασπιζόταν τη Γερμανία με στρατιωτική δύναμη, ακόμη κι αν δεχόταν άμεση επίθεση. Στις γυναίκες, το ποσοστό ανέβηκε στο 73%. Η έρευνα διαπίστωσε επίσης ότι, κατά μέσο όρο, οι άνθρωποι ήταν λιγότερο πρόθυμοι να υπερασπιστούν τη Γερμανία όσο υψηλότερο ήταν το εκπαιδευτικό τους επίπεδο και όσο πιο αριστεροί ήταν στην πολιτική τους.

Αυτό αντικατοπτρίζεται στη μακροχρόνια κρίση στρατολόγησης της Bundeswehr. Μια πρόσφατη έκθεση διαπίστωσε ότι ο γερμανικός στρατός υπολείπεται κατά 20.000 στρατιώτες από τον στόχο των 203.000 ατόμων και ότι από το 2019, ο μέσος όρος ηλικίας του προσωπικού έχει ανέβει στα 34 έτη από 32, επειδή λιγότεροι νέοι συμμετέχουν.

Η κυβέρνηση και η Bundeswehr ζητούν εδώ και καιρό να επιστρέψει μία κάποια μορφή στρατολόγησης για να λυθεί αυτό το πρόβλημα. Ο Marcel Bohnert, ανώτερος αξιωματικός του στρατού και αναπληρωτής αρχηγός της Bundeswehr, είπε πρόσφατα ότι δεν υπήρχε νόημα να ελπίζουμε για περισσότερους εθελοντ΄ς νεοσύλλεκτους. Υποστήριξε ότι ο στρατός είχε δοκιμάσει τα πάντα, από σύγχρονες εκστρατείες μάρκετινγκ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μέχρι εκθέσεις εργασίας και επισκέψεις στα σχολεία.

Πολλοί νεότεροι Γερμανοί αντιστάθηκαν στη στράτευση προτού ανασταλεί το 2011. Μέχρι εκείνο το σημείο, είχε ήδη μειωθεί σε μόλις 6 μήνες (κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ήταν 15 μήνες στη Δυτική Γερμανία και 18 μήνες στην Ανατολική Γερμανία). Υπήρχε επίσης ένα ισοδύναμο πολιτικής υπηρεσίας, το οποίο οι νεαροί άνδρες μπορούσαν να επιλέξουν να κάνουν αντ 'αυτού. Ωστόσο, πολλοί δυσανασχετούσαν με την αναγκαστική εθνική υπηρεσία.

Όταν ήμουν στο σχολείο στη Γερμανία στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι άντρες φίλοι μου έκαναν ό,τι μπορούσαν για να αποτύχουν στις ιατρικές εξετάσεις φυσικής κατάστασης μόλις λάμβαναν τις επιστολές τους. Μερικοί έτρωγαν πολλά αυγά για να επιβαρύνουν τις τιμές των νεφρών τους. Άλλοι έπαιρναν ναρκωτικά. Ο ένας προσποιήθηκε ότι πάσχει από ψυχικό νόσημα. Δούλεψε στους περισσότερους από αυτούς. Το 2010, μόνο 32.673 νέοι άνδρες ολοκλήρωσαν τη στρατιωτική θητεία, παρόλο που η κυβέρνηση ήθελε 50.000.

Φυσικά, ο κόσμος δεν είναι αυτός που ήταν πριν από 20 χρόνια. Ένας μεγάλος πόλεμος επέστρεψε στην Ευρώπη και πολλοί αισθάνονται ότι η ήπειρος στέκεται μόνη μπροστά στη ρωσική επιθετικότητα. Μελέτες έχουν δείξει ότι ο φόβος του πολέμου είναι πλέον το νούμερο ένα μέλημα των νεαρών Γερμανών. Μια δημοσκόπηση έδειξε ότι το 2019, λίγο λιγότερο από τους μισούς νέους από 12 έως 25 ετών ανησυχούσαν για «πόλεμο στην Ευρώπη». Πέρυσι το ποσοστό ανήλθε στο 81%.

Ωστόσο, ο φόβος μπορεί να μην είναι αρκετά ισχυρό κίνητρο για δράση. Επί του παρόντος, μόλις 11.434 άνδρες και γυναίκες ολοκληρώνουν τη στρατιωτική τους θητεία σε εθελοντική βάση. Όταν σε πρόσφατες δημοσκοπήσεις τέθηκε θέμα αν θα έπρεπε να επανέλθει η στρατιωτική θητεία στη Γερμανία, το 70% των Γερμανών είπε ναι. Αλλά, μεταξύ των κάτω των 30 ετών -δηλαδή, εκείνων που θα έπρεπε πραγματικά να υπηρετήσουν- μόνο μια μειοψηφία ήταν θετική.

Πέρυσι, παρακολούθησα ένα συνέδριο στο οποίο μίλησε ο Karl-Theodor zu Guttenberg. Ήταν απόφασή του ως υπουργός Άμυνας της Γερμανίας το 2010 να αναστείλει την υποχρεωτική στράτευση. Τώρα υποστήριξε ότι είχε κάνει λάθος. Ένας νεαρός από το κοινό σηκώθηκε όρθιος, ενοχλημένος και ρώτησε: «Γιατί να περάσω ένα χρόνο από τη ζωή μου κάνοντας κάτι που θέλετε να κάνω;» Προφανώς δεν είναι μόνος...

Μια μελέτη που διεξήχθη από την Bundeswehr το 2022 διαπίστωσε ότι τα κύρια κίνητρα όσων εντάσσονται στο στράτευμα, είναι ότι αισθάνονται πως ο στρατός προσφέρει «ένα καλό μέρος για εργασία, συντροφικότητα και ομαδική εργασία. Αλλά όχι αμοιβή, ώρες εργασίας ή κινητικότητα». Άρα, υπάρχει περιθώριο βελτίωσης στο να γίνει η στρατός μια πιο ελκυστική επιλογή σταδιοδρομίας.

Αλλά η μεγαλύτερη πρόκληση παραμένει. Και δεν είναι άλλη από το να πείσει τους νέους Γερμανούς ότι για τη χώρα τους και τις αξίες της, αξίζει να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους. Η αλήθεια είναι ότι, ενώ ο στρατός απολαμβάνει σταθερά υψηλά επίπεδα εμπιστοσύνης στην κοινωνία, η γερμανική κοινωνία αναδύθηκε από την ηθική χρεοκοπία του γενοκτονικού πολέμου του Χίτλερ δικαίως τιμωρημένη και επιφυλακτική για τη στρατιωτική κουλτούρα. Αυτή η κληρονομιά ζει στις καρδιές και τα μυαλά έως και σήμερα.

Όταν η Bundeswehr πραγματοποίησε την παραδοσιακή της τελετή «Grand Tattoo» (Großer Zapfenstreich) το 2021 για να τιμήσει τους 90.000 Γερμανούς στρατιώτες που υπηρέτησαν στο Αφγανιστάν και ιδιαίτερα τους 60 από αυτούς που είχαν πέσει, υπήρξε εκτεταμένη οργή. Η παράδοση του 19ου αιώνα, η οποία περιλαμβάνει λαμπαδηδρομίες, έχει χρησιμοποιηθεί από όλους τους γερμανικούς στρατούς για πάνω από έναν αιώνα, συμπεριλαμβανομένων των Ναζί αλλά και τόσο από τις γερμανικές μεταπολεμικές δυνάμεις όσο και από τη σημερινή Bundeswehr. Ωστόσο, δημόσια πρόσωπα όπως η πρώην πολιτικός των Πρασίνων Jutta Ditfurth ήταν αηδιασμένοι από το θέαμα των γερμανικών στρατιωτικών παραδόσεων.

Το περιστατικό αποτελεί παράδειγμα της προσεκτικής ισορροπίας που πρέπει να επιτύχει η Γερμανία για να γίνει πιο άνετη με την άμυνα του εαυτού της και των άλλων χωρίς να ξεχνά την ιστορία της στη διαδικασία. Οι στρατοί της Γαλλίας, της Βρετανίας και των ΗΠΑ αντλούν μεγάλο μέρος από τους υπερήφανους σύγχρονους στρατιωτικούς πολιτισμούς τους από την ίδια ιστορία που προκαλεί αισθήματα ενοχής και άγχους στη συλλογική ψυχή της Γερμανίας. Δεν θα λειτουργήσουν ως πρότυπα για τη Γερμανία, η οποία θα πρέπει να βρει τον δικό της δρόμο.

Η έγκριση ενός μεγαλύτερου αμυντικού προϋπολογισμού δεν είναι τίποτα σε σύγκριση με αυτό που θα ακολουθήσει για να κάνει τη Γερμανία να παλέψει. Η Bundeswehr δεν έχει μια μακροχρόνια στρατιωτική παράδοση να αγωνίζεται για τη δημοκρατία και την ελευθερία. Ο Μερτς θα πρέπει να βρει έναν τρόπο να το φτιάξει αυτό, πετυχαίνοντας μία μεταμόρφωση που ξεπερνά την πολιτική και τα χρήματα.

*Η Katja Hoyer είναι ιστορικός, δημοσιογράφος και αρθρογράφος της στήλης Bloomberg Opinion

Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.