Της Αθηνάς Παπακώστα
Στις 12 Ιουλίου 2021 ο Ρώσος πρόεδρος, Βλάντιμιρ Πούτιν, έγραψε ένα κείμενο 17 σελίδων το οποίο – όπως έλεγε και ο τίτλος του - αφορούσε στην «ιστορική ενότητα των Ρώσων και των Ουκρανών».
Σε αυτό το κείμενο ο ισχυρός ένοικος του Κρεμλίνου έδινε έμφαση στους ιστορικούς δεσμούς που συνδέουν τη Ρωσία και την Ουκρανία ενώ, επέρριπτε την ευθύνη για την κατάρρευση των διμερών τους δεσμών σε αντι-ρωσικές συνομωσίες και πλεκτάνες ξένων.
Ήταν ένα κείμενο συνολικά σχεδόν 5.000 λέξεων που για πολλούς ισοδυναμούσε με τον οδικό χάρτη προθέσεων της Μόσχας, 26 εβδομάδες και κάτι, πριν την έναρξη της «ειδικής στρατιωτικής της επιχείρησης» στην Ουκρανία.
Σε αυτό ο Βλάντιμιρ Πούτιν ανοίγει τη συζήτηση για την νομιμότητα των συνόρων της, συνορεύουσας με την Ρωσία, Ουκρανίας υπογραμμίζοντας ότι «βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τη δημιουργία ενός κλίματος φόβου εντός της ουκρανικής κοινωνίας, μίας επιθετικής ρητορικής που κάνει τη χάρη σε νέο-Ναζιστές και στρατιωτικοποιεί τη χώρα». Ακριβώς πριν είχε αναφέρει δε, ότι «πείθεται ολοένα και περισσότερο: ότι το Κίεβο απλώς δεν χρειάζεται το Ντονμπάς».
Προτού όμως καταλήξει στο γεγονός ότι «ήμασταν και θα είμαστε πολύ πιο ισχυροί μαζί» ή/και ότι «η Ρωσία δεν είναι εναντίον της Ουκρανίας» είχε τονίσει ότι: «είναι σημαντικό, για εμάς, να κατανοήσουμε ότι ο εταίρος μας υπερασπίζεται τα εθνικά του συμφέροντα, ότι δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα κάποιου άλλου και δεν θα είναι εργαλείο στα χέρια κανενός για να πολεμήσει εναντίον μας».
Από τον Ιούλιο του 2021 μέχρι και σήμερα έχει πια μεσολαβήσει η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία με τον πόλεμο αυτόν να συμπληρώνει πλέον 365 ημέρες, δηλαδή έναν ολόκληρο χρόνο.
Τα στρατιωτικά γυμνάσια με τη Λευκορωσία αποδείχθηκαν, τελικά, πρόβα πολέμου. Τα ξημερώματα της 24ηςΦεβρουαρίου 2022, οι σειρήνες αντιαεροπορικού συναγερμού ήχησαν σε ολόκληρη την Ουκρανία παγώνοντας το τότε παρόν αλλά και το σημερινό μέλλον των Ουκρανών. Ο πόλεμος στην Ευρώπη, 77 χρόνια μετά, ήταν και παραμένει ακόμη και πάλι, γεγονός.
190.000 Ρώσοι στρατιώτες εισέβαλαν στην Ουκρανία και ακόμη και οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές του Κιέβου άρχισαν να μετρούν αντίστροφα τις ώρες και τις ημέρες για την ημέρα πτώσης των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων. Όμως, ο πόλεμος στην Ουκρανία εξελίχθηκε από υπόθεση εβδομάδων σε έναν πόλεμο μακράς διαρκείας, φθοράς και δοκιμασίας αντοχών. Ακόμη και το τέλος του, σήμερα, ανήμερα της επετείου της 24ης Φεβρουαρίου, δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα. Αντιθέτως, και οι δύο εμπόλεμες πλευρές προετοιμάζονται για τις μεγάλες, σκληρές εαρινές επιθέσεις.
Τα ερωτήματα τα οποία γεννήθηκαν ακριβώς έναν χρόνο πριν εξακολουθούν να παραμένουν αναπάντητα.
Τι θέλει ο Πούτιν από την Ουκρανία; Η στρατηγική του περιβόητου «Blitzkrieg», ο νούμερο ένα στρατηγικός στόχος του Ρώσου προέδρου, τινάχθηκε στον αέρα σε χρόνο μηδέν. Τι θα χρειαστεί ο Ρώσος πρόεδρος για να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και τι θα χρειαστούν οι Ουκρανοί για να ενδώσουν σε διάλογο; Πόσο έχει αλλάξει η ευρωπαϊκή μας γειτονιά και πόσο έχει αλλάξει ο κόσμος μας; Ποιοι κερδίζουν και ποιοι χάνουν; Ας τα πάρουμε, λοιπόν, όλα με τη σειρά…
Σε τι πιστεύει, λοιπόν, ο Ρώσος πρόεδρος; Η Κριστίνα Σπορ, καθηγήτρια Διεθνούς Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο το LondonSchool Of Economics (LSE), εξηγεί στο skai.gr ότι ο Βλάντιμιρ Πούτιν θεωρεί ότι η μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του 20ου αιώνα ήταν η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και ο τερματισμός του Ψυχρού Πολέμου. Κάνει λόγο για ρεβιζιονισμό και ρεβανσισμό εκ μέρους του Ρώσου προέδρου και υπογραμμίζει ότι ο Πούτιν θα καθίσει στο τραπέζι των συζητήσεων εφόσον έχει να παρουσιάσει μία νίκη χειροπιαστή και δη εδαφική, στο εσωτερικό της χώρας του.
«Θα θέλει να κρατήσει δίχως αμφιβολία την Κριμαία και ιδανικά τις περιοχές τις οποίες έχει ήδη καταλάβει», υπογραμμίζει σχετικά.
«Διορθώνει ένα ιστορικό λάθος που ο ίδιος βίωσε χωρίς να έχει την εμπειρία του γκλάσνοστ ή της περεστρόικα», αναφέρει η κ. Σπορ υπενθυμίζοντας ότι ο Ρώσος πρόεδρος κατά την περίοδο των μεταρρυθμίσεων στη Σοβιετική Ένωση ήταν πράκτορας της KGB τοποθετημένος στην ανατολική Γερμανία. Όπως εξηγεί, για εκείνον η σύγχρονη Ρωσία συγκριτικά με την ανύπαρκτη πλέον Σοβιετική Ένωση δεν είναι παρά ένα απομεινάρι της τέως Σοβιετικής Αυτοκρατορίας. Ο Πούτιν «πιστεύει ότι πρέπει να συγκεντρώσει εκ νέου τα ρωσικά, ιστορικά εδάφη. Αυτός ο πόλεμος αφορά στο εδαφικό αλλά και την ιδεολογία του. Για το πώς πιστεύει (δηλαδή) ότι πρέπει η Ρωσία να στέκεται ως δύναμη, παγκοσμίως».
Από την πλευρά του, ο Άρτουρ Μπαναζέφκσι, διδακτορικός ερευνητής Ιστορίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Φλωρεντίας, αναφέρεται στο - έξι μήνες πριν την έναρξη της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» - άρθρο του Ρώσου προέδρου.
«Ο Πούτιν υποστήριξε ότι οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι ήταν πάντα ένας λαός. Παρουσίασε αυτή την υποτιθέμενη πολιτισμική συγγένεια ως τον λόγο για τον οποίο η σύγχρονη Ουκρανία πρέπει να βρίσκεται στη ρωσική σφαίρα επιρροής. Σύμφωνα με τη στρεβλή ιστορική αφήγησή του η εισβολή είχε στόχο να αποκαταστήσει την ιστορική συνέχεια που διαταράχθηκε από την επιθυμία της Ουκρανίας να διατηρήσει την κυριαρχία της από τη Μόσχα», τονίζει και σημειώνει ότι «φυσικά, το άρθρο του Πούτιν ήταν απατηλό και χειραγωγούσε την πολυπλοκότητα της ουκρανικής ιστορίας. Ο πραγματικός λόγος για τον οποίο το άρθρο ισχυριζόταν την πολιτισμική ενότητα μεταξύ Ρώσων και Ουκρανών ήταν για να νομιμοποιήσει την αυτοκρατορική κυριαρχία της Ρωσίας στην Ουκρανία».
Όπως υπογραμμίζει ο κ. Μπαναζέφκσι, «ο Πούτιν φαίνεται να πιστεύει ότι χωρίς την Ουκρανία στη σφαίρα επιρροής της, η Ρωσία δεν μπορεί να είναι μεγάλη δύναμη».
“Πώς όμως θα κατάφερνε η Ρωσία να νομιμοποιήσει την κυριαρχία της παγκοσμίως ως δύναμη με την εισβολή της στην Ουκρανία;”, θα αναρωτηθεί κανείς.
Σύμφωνα με τον Μπαναζέφσκι «ο αριθμός των ανεπτυγμένων ρωσικών στρατευμάτων και οι κατευθύνσεις των επιθέσεων των εισβολέων τις πρώτες ημέρες του πολέμου υποδηλώνουν ότι ο Πούτιν σχεδίαζε να ανατρέψει την κυβέρνηση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι και να εγκαταστήσει ένα καθεστώς ανδρείκελων στο Κίεβο».
Όπως γνωρίζουμε σήμερα - και ανακαλύψαμε μάλιστα από νωρίς στον πόλεμο αυτόν – και ο συγκεκριμένος στρατηγικός στόχος του Πούτιν δεν επετεύχθη. «Οι Ουκρανοί αντιστάθηκαν στη ρωσική εισβολή, παραποιώντας κατά αυτόν τον τρόπο την ιστορική φιλοσοφία του Πούτιν», αναφέρει ο μεταδιδακτορικός ερευνητής Ιστορίας στον skai.gr.
Ο ουκρανικός λαός συνεχίζει να μάχεται και αρνείται να εγκαταλείψει τα όπλα. Ο πρόεδρος της χώρας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, από υποδυόμενος τον πρόεδρο στο σίριαλ «Υπηρέτης του Λαού» τώρα προσπαθεί να σώσει τη χώρα του από την καταστροφή και τον αφανισμό. Ένας κωμικός ηθοποιός, ένας μη πολιτικός ή έστω ένα αουτσάιντερ της παγκόσμιας πολιτικής κοινότητας ηγείται εδώ και 12 δραματικούς μήνες της υπεράσπισης της Ουκρανίας. Ολόκληρος ο κόσμος συντάσσεται στο πλευρό του ενώ διεθνή έντυπα τον έχρισαν για το 2022 «Πρόσωπο της Χρονιάς».
«Η απόφαση του Ζελένσκι να παραμείνει στο Κίεβο ήταν κρίσιμη για την επιτυχή αντίσταση των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων αλλά και της κυβέρνησής του κατά τις πρώτες εβδομάδες της ρωσικής εισβολής. Εξαιτίας του θάρρους του, ο Ζελένσκι έχει κερδίσει μία μόνιμη θέση στα βιβλία της Ιστορίας του 21ου αιώνα», σημειώνει ο Μπαναζέσφκι.
Βέβαια, ο Ζελένσκι δεν είναι μόνος. Στο πλευρό του, στέκονται και οι δυτικοί του σύμμαχοι. Ένα μεγάλο μέρος της επιτυχίας του Κιέβου οφείλεται σε αυτούς.
Η Δύση υπό την καθοδήγηση των Ηνωμένων Πολιτειών δεσμεύεται να παραμείνει στο πλευρό της Ουκρανίας για όσο χρειαστεί και προμηθεύει σταδιακά το Κίεβο με βαριά όπλα δίνοντας στον Ζελένσκι ακόμη και άρματα μάχης. Ταυτόχρονα, βάζει βαθιά το χέρι στην τσέπη και στηρίζει οικονομικά την πολεμική μηχανή της Ουκρανίας. Και αυτό γιατί δεν είναι λίγοι εκείνοι οι οποίοι μιλούν για έναν υπαρξιακό πόλεμο όχι μόνο για την Ουκρανία αλλά και για την Ευρώπη ακόμη και για την ίδια τη δημοκρατία.
«Μερικές φορές θα πρέπει να πληρώσεις το τίμημα για εκείνο το οποίο μακροπρόθεσμα έχει μεγαλύτερη αξία», αναφέρει η καθηγήτρια Διεθνούς Ιστορίας του LSE, Κριστίνα Σπορ, προσθέτοντας ότι «υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να βοηθήσουμε την Ουκρανία να υπερασπιστεί τον εαυτό της ώστε και εμείς, μακροπρόθεσμα, να διατηρήσουμε τον τρόπο με τον οποίο επιλέγουμε εδώ τόσα χρόνια να ζούμε στην καθημερινότητά μας».
«Η δυτική στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο οι ρωσικές αρχές μπορούν να πειστούν να σέβονται την ουκρανική κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα», λέει από την πλευρά του ο Μπαναζέφσκι και εξηγεί ότι «δυστυχώς, η αποτυχία των διαπραγματεύσεων πριν από τις 24 Φεβρουαρίου του περασμένου έτους απέδειξε ότι το καθεστώς του Βλάντιμιρ Πούτιν καταλαβαίνει μόνο τη γλώσσα της βίας».
«Οφείλουμε να εργαστούμε για μία βιώσιμη ειρήνη», συμπληρώνει η κ. Σπορ. Τι σημαίνει όμως μία βιώσιμη ειρήνη για την Ουκρανία, τη Ρωσία και τη Δύση; Επιπλέον, πώς η σταδιακή παροχή στρατιωτικής βοήθειας προς το Κίεβο θα φέρει το τέλος του πολέμου;
Ήδη, η Μόσχα επιμένει ότι δεν πολεμά μόνον κατά της Ουκρανίας αλλά και κατά της Δύσης. Πριν από μερικά 24ωρα ακούσαμε με προσοχή τον Ρώσο πρόεδρο να λέει ότι η Δύση θα χρησιμοποιήσει «ακόμη και τον ίδιο τον διάβολο» για να πολεμήσει τη Ρωσία αφού, στόχος της είναι «να εξαφανίσει για πάντα την πατρίδα μας».
Αναλυτές επιμένουν ότι, ο Ρώσος πρόεδρος δεν θα καθίσει σε κανένα τραπέζι διαπραγματεύσεων χωρίς, πρώτα, να έχει εξασφαλίσει ότι οι δικοί του σαφείς και ξεκάθαροι όροι θα γίνουν σεβαστοί. Φυσικά αυτό αφορά στα εδάφη που έχει προσαρτήσει και σε όποια άλλα ενδεχομένως επιδιώξει να καταλάβει κατά την εαρινή περίοδο του τρέχοντος έτους.
Από την πλευρά τους, οι Ουκρανοί παραμένουν αμετακίνητοι να μην συζητήσουν τίποτε με τους Ρώσους εάν πρωτίστως δεν αποχωρήσουν από τα εδάφη τους οι Ρώσοι στρατιώτες και εάν ταυτόχρονα δεν αποκατασταθούν τα σύνορα της χώρας - συμπεριλαμβανομένης και της Κριμαίας, που η Ρωσία προσάρτησε το 2014. Με λίγα λόγια, πρόκειται για αδιέξοδο αφού οι δύο εμπόλεμες πλευρές παραμένουν αμετακίνητες στις θέσεις τους.
«Για να τελειώσει αυτός ο πόλεμος, η Ουκρανία και οι δυτικοί σύμμαχοί της πρέπει να καθορίσουν τι σημαίνει νίκη κατά της Ρωσίας» ξεκαθαρίζει ο Μπαναζέφσκι και εξηγεί ότι «χωρίς έναν κοινό ορισμό της νίκης, η δυτική στρατιωτική υποστήριξη θα παρεμποδιστεί από περιττές διαμάχες – όπως αυτές σχετικά με τη μεταφορά των αρμάτων Leopard στην Ουκρανία».
Σύμφωνα με τον ίδιο, για την πλευρά των Ουκρανών μία βιώσιμη ειρήνη εξασφαλίζεται μονάχα όταν «οι ρωσικές αρχές αποδεχθούν ότι η Ουκρανία δεν είναι μέρος της σφαίρας επιρροής τους». Ενώ, για την πλευρά των Ρώσων, όπως εξηγεί, ισχύει ακριβώς το αντίθετο: «στην κοσμοθεωρία του Πούτιν δεν υπάρχει χώρος για ανεξάρτητο ουκρανικό κράτος και ταυτότητα. Ο Ρώσος πρόεδρος πιστεύει ότι κάθε Ουκρανός πολίτης πρέπει να ασπάζεται την κυριαρχία της Ρωσίας ή να εξοντωθεί».
Ο Πούτιν αυτή τη στιγμή βρίσκεται αντιμέτωπος με το γεγονός ότι με την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» δεν έχει πετύχει κανέναν από τους βασικούς του στόχους. «Φαίνεται ότι δεν έκανε σωστά τους υπολογισμούς επειδή πίστεψε στα ψέματά του», ξεκαθαρίζει ο Μπαναζέφσκι από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας. «Του γύρισε μπούμερανγκ», υπογραμμίζει η Σπορ, από την πλευρά της, αφού η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία «έφερε τους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς πιο κοντά». Την ίδια στιγμή, έφτασε στο σημείο χώρες, όπως είναι η Σουηδία και η Φινλανδία, να εγκαταλείψουν την ουδετερότητα και να υποβάλουν από κοινού αίτημα ένταξης στο ΝΑΤΟ.
Οι αλλαγές στην Ευρώπη
Κι ενώ η Δύση έρχεται πιο κοντά και τα μέλη της συσπειρώνονται, στην Ευρώπη το κέντρο βάρους άσκησης πίεσης και λήψης των αποφάσεων, σε επίπεδο των Κρατών – Μελών, φαίνεται να μετατοπίζεται σιγά-σιγά από τον παραδοσιακό γαλλο-γερμανικό άξονα προς τα βορειοανατολικά με τα φιλοαμερικανικά κράτη της Βαλτικής και της Ανατολικής Ευρώπης να αποκτούν περισσότερο κύρος εντός της ευρωπαϊκής κοινότητας αλλά και εντός του ΝΑΤΟ. «Έχουν μάθει να ζουν με έναν δύσκολο γείτονα, τη Ρωσία. Στο μέλλον θα πρέπει να μάθουμε να ακούμε λίγο παραπάνω αυτές τις χώρες για το πώς κρίνουν τις εξελίξεις στην ευρωπαϊκή τάξη των πραγμάτων», υπογραμμίζει η Κριστίνα Σπορ από το London School OfEconomics.
Η αμερικανική επιρροή στην Ευρώπη ενισχύεται και συνεπώς η Γηραιά ήπειρος ακροβατεί στην πλευρά των ηττημένων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι από καλύτερος ενεργειακός πελάτης της Ρωσίας μέσα σε μερικές εβδομάδες έγινε ο πελάτης των Ηνωμένων Πολιτειών εξαιτίας της συμφωνίας ΕΕ – Ουάσιγκτον για το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG). Την ίδια στιγμή, βρίσκεται αντιμέτωπη με παλιές, βαθιές πληγές που ανοίγουν ξανά εντός των συνόρων της ενώ, την ίδια στιγμή, η οποιαδήποτε φιλοδοξία της για στρατηγική ανεξαρτησία απομακρύνεται για τα καλά. Σε αυτό το σημείο, στην εξίσωση εισέρχεται και το ΝΑΤΟ, το οποίο από «εγκεφαλικά νεκρό» - κατά τον Μακρόν πίσω στο 2019 - απέκτησε εκ νέου λόγο ύπαρξης και νεκραναστήθηκε εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία. Ταυτόχρονα, οι Ηνωμένες Πολιτείες που εκτόπισαν τη Ρωσία από το τραπέζι των παγκόσμιων δυνάμεων αλλά και το Πεκίνο που διατηρεί τη συμμαχία του με τη Μόσχα φαίνεται ότι παραμένουν στην πλευρά εκείνων που βγαίνουν κερδισμένοι, τόσο οικονομικά όσο και γεωπολιτικά.
Σε ό,τι αφορά όμως το στρατιωτικό σκέλος αυτής της μακράς σύγκρουσης, δεν υπάρχουν νικητές.
Η Ουκρανία και ο ουκρανικός λαός «απέδειξαν ότι είναι μία σύγχρονη κοινωνία πολιτών, ικανή να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο άμεσο μέλλον», υποστηρίζει στον skai.gr ο Άρτουρ Μπαναζέφκσι, ο οποίος τάσσεται υπέρ του δικαιώματος των Ουκρανών να αποφασίζουν «το μέλλον τους ανεξάρτητα από τη Μόσχα».
Υπάρχει κάτι επιπλέον το οποίο μπορεί να κάνει η Δύση; Κατά την Κριστίνα Σπορ «εμείς - στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ – πρέπει να αποδείξουμε στον Πούτιν ότι κάνει λάθος και να υπερασπιστούμε τις αρχές της εδαφικής ακεραιότητας, τις αρχές της κυριαρχίας και του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης σύμφωνα με τις Συμφωνίες του Ελσίνκι του 1975 και του Χάρτη του Παρισιού για μία νέα Ευρώπη του 1990. Τις ελευθερίες μας και τα δικαιώματά μας οφείλουμε να τα υπερασπιζόμαστε ξανά και ξανά. Τίποτε δεν είναι μόνιμο». Μάλιστα, προσθέτει ότι «μετά το 1989 και 1991 κάποιοι στην Ευρώπη, κυρίως οι Γερμανοί και οι Γάλλοι εφησύχασαν. Η αποτροπή και η άμυνα παραμελήθηκαν ακόμη και όταν οι χώρες της Βαλτικής και της Ανατολικής Ευρώπης ανησυχούσαν πάντοτε για τη Ρωσία και προσπαθούσαν απεγνωσμένα να ενταχθούν στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, όπως και τελικά έπραξαν».
Και μπορεί τώρα να δικαιώνονται όμως αυτό δεν αλλάζει τίποτε στο τέλος της ημέρας όσο ο κόσμος τώρα μεταμορφώνεται και μοιράζεται πλέον σε ανταγωνιστικά στρατόπεδα κρατών που στηρίζουν τη μία ή την άλλη πλευρά.
Οι πιο αισιόδοξοι μιλούν για μία ένοπλη ειρήνη στην Ουκρανία κάποια στιγμή αργότερα με τους κινδύνους υποτροπής να ελλοχεύουν ενώ οι πιο απαισιόδοξοι φοβούνται για έναν πόλεμο που ακόμη παραμένει ακήρυχτος.
Τίποτε δεν είναι πιο αβέβαιο από το μέλλον και κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει πώς θα συνεχίσει αυτός ο εφιάλτης ο οποίος σήμερα γίνεται ενός έτους.
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
