Η προσοχή έχει ήδη μεταφερθεί από την πτώση του ελικοπτέρου και τον θάνατο του Ιρανού προέδρου Ραϊσί και του ΥΠΕΞ Αμπτολαχιάν στον πολιτικό σεισμό, ο οποίος συγκλονίζει την Τεχεράνη και την αγωνία του καθεστώτος να παραμείνει αλώβητο.
Σκληρός συντηρητικός
Ο ανώτατος ηγέτης Χαμενεΐ επιβεβαίωσε την επιλογή του πρώην αντιπροέδρου να αναλάβει την προεδρία για το διάστημα των επόμενων 50, το πολύ, ημερών, μέχρις ότου προκηρυχθούν εκλογές για την εκλογή νέου προέδρου. Δεν είναι ακόμη σαφές, αν ο Ραϊσί, η προεδρία του οποίου ήταν απεχθής για την πλειοψηφία των Ιρανών και οδήγησε σε υψηλό πληθωρισμό και υποτίμηση του ριάλ, θα διαδεχόταν τον ανώτατο ηγέτη Χαμενεΐ.
Ο Ραϊσί είχε αποφασιστικά ενεργήσει για να σταθεροποιήσει την κυριαρχία των υπέρ-συντηρητικών στην Ισλαμική δημοκρατία, διευκολύνοντας την απαλοιφή των ερίδων και ενδυναμώνοντας το εσωτερικό μέτωπο. Εκείνο όμως το οποίο χαρακτήρισε την προεδρία του, ήταν η εξαφάνιση των μεταρρυθμιστών από την ιρανική πολιτική σκηνή.
Κατά τις τελευταίες εθνικές εκλογές του Μαρτίου η μεταρρυθμιστική ηγεσία αρνήθηκε να συμμετάσχει χαρακτηρίζοντας την όλη διαδικασία ως τεχνητή και άνευ ουσίας. Ακόμη και ο πρώην πρόεδρος Ρουχανί (2013-2021) αποκλείσθηκε από τους καταλόγους των υποψηφίων, και του δόθηκε η εργασία να αξιολογεί δημόσιους λειτουργούς.
Νομιμοποίηση του καθεστώτος
Κατά τις εκλογές του Μαρτίου η συμμετοχή των εκλογέων ήταν μόλις 41%, ποσοστό ιδιαίτερα χαμηλό για την Ισλαμική δημοκρατία, γεγονός το οποίο σήμανε ότι πολλοί ψηφοφόροι υποστήριζαν τους μεταρρυθμιστές και αντιστρατεύονταν το υφιστάμενο πολιτικό σύστημα. Οπωσδήποτε η μεγάλη αποχή αντικατόπτριζε και τη λαϊκή αντίδραση μετά τη βάναυση καταστολή των διαδηλώσεων την επομένη του θανάτου της Masha Misna, η οποία δολοφονήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2022, ενώ βρισκόταν υπό αστυνομική κράτηση.
Η μεγάλη αποχή ανησύχησε το Ιρανικό καθεστώς. Πολλοί εκτιμούν ότι και κατά τις επερχόμενες εκλογές πολλοί Ιρανοί δεν θα ψηφίσουν, υπογραμμίζοντας εκ νέου τη δυσαρέσκειά τους. Αυτό είναι ένα σημαντικό πλήγμα για την αξιοπιστία της Ισλαμικής δημοκρατίας, η οποία από την εγκαθίδρυσή της επεδίωκε να προβάλει τη νομιμοποίησή της με τη λαϊκή συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία.
Παρά ταύτα, ο έλεγχος των υποψηφιοτήτων κατά τα τελευταία χρόνια δείχνει, ότι ο Χαμενεΐ και οι άλλοι σκληροπυρηνικοί επιθυμούν να θυσιάσουν την όποια δημοκρατική επίφαση, προκειμένου να επιτύχουν απόλυτο έλεγχο στο πολιτικό σύστημα. Δεν υπάρχουν αυταπάτες, ότι όποιος και αν εκλεγεί διάδοχος του σημερινού ανώτατου ηγέτη της χώρας, εάν τα πράγματα παραμείνουν ως έχουν, το μέλλον του Ιράν θα αποφασίζεται από την Ισλαμική επαναστατική φρουρά και τα πλέον συντηρητικά στοιχεία.
Ο προηγούμενος πρόεδρος Ρουχανί σε ανοικτή επιστολή, μετά τον αποκλεισμό του από τις εκλογές, ανάφερε ότι «η ελευθερία του λόγου είναι σωστή ακόμη και αν κάποιος την χρησιμοποιεί για να πει κάτι λάθος» και ότι «ο συρρικνούμενος κύκλος της εξουσίας έχει το αποτέλεσμα της μείωσης της συμμετοχής των ψηφοφόρων». Η κριτική αυτή γραμμένη πριν να υπάρξει το ενδεχόμενο της προσφυγής στην κάλπη, που ο θάνατο του Ραϊσί προκάλεσε, αν και θα εντείνει την κατακραυγή, πολύ λίγο θα εισακουσθεί από τον Χαμενεϊ και τους φανατικά συντηρητικούς συμμάχους του.
Πάντως η κρίση νομιμοποίησης θα γίνει εντονότερη, καθώς ενώ το καθεστώς ετοιμάζει μεγαλοπρεπείς κηδείες, πολλοί Ιρανοί πανηγυρίζουν τον θάνατο των επιβαινόντων στο μοιραίο ελικόπτερο.
Συνέχεια πολιτικής
Ο θάνατος του Ραϊσί ήρθε σε μια κρίσιμη στιγμή για την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή, καθώς ο πόλεμος στη Γάζα είναι σε πλήρη εξέλιξη.
Ο πολύχρονος σκιώδης πόλεμος μεταξύ Ιερουσαλήμ και Τεχεράνης απόκτησε πραγματική μορφή τον προηγούμενο μήνα με την ανταλλαγή πληγμάτων πυραύλων και δρόνων μεταξύ των μερών. Οι ζημιές που προκλήθηκαν ήταν μικρές και η αποφυγή μιας άμεσης κλιμάκωσης έδειξε, ότι οι αντίπαλοι δεν επιθυμούν μια ευρεία ανοικτή αντιπαράθεση, τουλάχιστον προς το παρόν.
Με δεδομένη την τρέχουσα κατάσταση το πλέον πιθανό είναι ότι και η νέα Ιρανική ηγεσία θα συνεχίσει να υποστηρίζει τον Άξονα της Αντίστασης, ο οποίος συμπεριλαμβάνει τη Λιβανέζικη Χεζμπολά, τις σιιτικές εθνοφρουρές στο Ιράκ και τη Συρία, τους Χούθι στην Υεμένη και τη Χαμάς στη Γάζα. Και δεν είναι τυχαίο, ότι όλοι αυτοί οι φιλο-ιρανικοί πολεμικοί δρώντες εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους προς το Ιράν για την απώλεια του προέδρου Ραϊσί. Επίσημα έχει αποκλεισθεί το ενδεχόμενο σαμποτάζ ή η εμπλοκή Ισραηλινών υπηρεσιών για την πρόκληση του δυστυχήματος.
Το πιθανότερο είναι ότι οι θάνατοι του προέδρου Ραϊσί και του ΥΠΕΞ Αμπτολαχιάν δεν θα επηρεάσουν την εξωτερική πολιτική του Ιράν, η οποία παραμένει στα χέρια του ανώτατου ηγέτη Χαμενεΐ.
Ως προς το εσωτερικό, το περιφερειακό και το διεθνές επίπεδο, το Ιράν θα συνεχίσει να δρα ακολουθώντας μια γραμμή συνέχειας.
Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται να προσπαθήσει να αποφύγει σημεία αδυναμίας, και υψηλές εντάσεις στη Μ. Ανατολή, τις οποίες θα μπορούσε να τροφοδοτήσει ο πόλεμος στη Γάζα και η υποστήριξη τοπικών φιλο-ιρανικών δρώντων πχ Χεζμπολλά, Χουθι κ.ά.
Ο ύπατος σκοπός της Ισλαμικής Δημοκρατίας είναι η διασφάλιση της επιβίωσης του καθεστώτος.
* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής
