Με δηλώσεις τους ο κ. Πρωθυπουργός και ο υπουργός Παιδείας σε παρουσίαση της εκστρατείας κατά του σχολικού εκφοβισμού, ελληνιστί μπούλινγκ (bullying), που παλιότερα σε ελαφρότερη μορφή στο σχολείο το αποκαλούσαν καζούρα -που έχει υποστεί και ο πρωθυπουργός, γιατί όπως είπε ο ίδιος, του πετούσαν την τσάντα από το παράθυρο-, εξάγγειλαν μέτρα για την αντιμετώπισή του.
Ο Πρωθυπουργός δήλωσε πως πρέπει να σπάσουμε τη σιωπή για τον σχολικό εκφοβισμό και ότι πίσω από το μπούλινγκ κρύβεται η μη ανοχή στη διαφορετικότητα, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο του προβλήματος. Ο υπουργός Παιδείας εξάγγειλε νέα μέτρα για την αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας, όπως τη δημιουργία ψηφιακής πλατφόρμας (stop bullying) όπου θα καταγγέλλονται επωνύμως από τους γονείς περιστατικά βίας στο σχολικό περιβάλλον με στόχο τη δημιουργία κουλτούρας σεβασμού, αποδοχής και αλληλεγγύης και ότι επανέρχεται η πενθήμερη αποβολή μαθητών και η δυνατότητα αλλαγής σχολικού περιβάλλοντος. Αμφιβάλλω όμως αν η εκστρατεία αυτή αποδώσει ουσιαστικά αποτελέσματα, γιατί υπάρχει μια πρακτική οι οικογένειες των θυμάτων και οι διευθύνσεις των σχολείων, ιδίως των ακριβών ιδιωτικών, να κρύβουν παρόμοια περιστατικά κάτω από το χαλί.
Στην εγχώρια καθημερινότητα επικράτησε η χρήση της αγγλικής λέξης μπούλινγκ (bullying) αντί της ελληνικής εκφοβισμός, που είναι πλέον διεθνής γενικός όρος στoν οποίον περιλαμβάνεται και ο σχολικός εκφοβισμός και αναφέρεται στη σωματική και ψυχολογική κακοποίηση ή μείωση ατόμων σε μια ομάδα. Το άρθρο 312Π.Κ. επιγραμματικά προσδιορίζει το μπούλινγκ ως «σωματική βλάβη της υγείας αδύναμων ατόμων» με αναφορά σε ανήλικο ή πρόσωπο που δεν μπορεί να υπερασπίσει τον εαυτό του. Προβλέπει δε διακριτές περιπτώσεις ποινικής αντιμετώπισης εφόσον αυτά βρίσκονται υπό την επιμέλεια ή την προστασία του δράστη ή η πράξη τελείται σε βάρος συζύγου ή συντρόφου κατά τη διάρκεια του γάμου ή συμβίωσης.
Οι περισσότερες πράξεις μπούλινγκ στη χώρα μας αλλά και διεθνώς λαμβάνουν χώρα σε σχολικό περιβάλλον, ιδίως σε οικοτροφεία με τη μορφή της ενδοσχολικής βίας, συμβαίνουν όμως στον στρατό, σε αθλητικά σωματεία, στις φυλακές, σε οικογένειες, στους χώρους εργασίας και γενικά όπου παρατηρείται ομαδική συμβίωση, ιδιαίτερα όπως σε μειονότητες ατόμων με διαφορετικούς προσανατολισμούς, πολιτικές τάσεις, τρόπους ζωής, σεξουαλικότητας, σωματικές αναπηρίες ή πνευματικές υστερήσεις, τα οποία πέφτουν συχνά θύματα μπούλινγκ, απομόνωσης και άλλων κακοποιήσεων.
Καθημερινά κατακλυζόμαστε από σχετικές ειδήσεις, ιδίως διεθνείς, με τραγικά αποτελέσματα δολοφονίας μαθητών ή σε χώρους διασκέδασης. Εξάλλου λίγο πολύ όλοι μας εκτός των ειδήσεων έχουμε και ιδία γνώση τέτοιων καταστάσεων, που παλιότερα τους αποδίδαμε άλλους χαρακτηρισμούς, γιατί η χρήση της λέξεως μπούλινγκ γενικεύτηκε κυρίως μετά την υπόθεση Γιακουμάκη και εκ των υστέρων αντιλαμβανόμαστε την κοινωνική διάσταση και συμπεριφορά όχι μόνο των ευάλωτων ατόμων, που είναι τα θύματα, αλλά και των δραστών, που συνήθως εμφανίζεται με τη μορφή του νταή και των οπαδών του, που δρουν συλλογικά σε βάρος αδύναμων ατόμων.
Σαφώς το μπούλιγκ αποτελεί μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας κατά τον χαρακτηρισμό της Π.Ο.Υ. ιδίως σε σχολεία, εργασιακούς χώρους και μειονότητες. Έχει αποδειχθεί ότι η δικαστική αντιμετώπιση του προβλήματος, επειδή επιλαμβάνεται τετελεσμένων καταστάσεων, δεν έχει αποδώσει θετικά αποτελέσματα. Η πρόληψη και η σχολική διαπαιδαγώγηση ασφαλώς θα αποδώσει καλύτερα αποτελέσματα, για την οποία όμως απαιτείται πιο ενεργός συμμετοχή του εκπαιδευτικού προσωπικού με παράλληλη ειλικρινή συνεργασία του οικογενειακού περιβάλλοντος. Είναι γεγονός, ότι πολλές φορές η οικογένεια κρύβει το πρόβλημα κάτω από το χαλί και όταν κάποιος εκπαιδευτικός το επισημάνει τον απειλούν με μηνύσεις. Το Υπουργείο Παιδείας στην προσπάθεια του να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με διάφορες δράσεις έχει καθιερώσει την 6η Μαρτίου ως πανελλήνια ημέρα κατά της σχολικής βίας και εκφοβισμού.
Το μπούλινγκ ασκείται δια του εκφοβισμού του ισχυρότερου επί του ασθενέστερου ατόμου και περιλαμβάνει τρία βασικά είδη κακοποίησης -συναισθηματική, λεκτική και σωματική. Οι μορφές και οι μέθοδοι εκφοβισμού ποικίλλουν κατά περίπτωση με συνέπειες να αφορούν όλους τους εμπλεκόμενους σε βάθος χρόνου με μεγαλύτερο αντίκτυπο στο θύμα. Το μπούλινγκ όμως εννοιολογικά δεν πρέπει να συγχέεται με την οπαδική βία, τον χουλιγκανισμό ή τα διακριτά ποινικά αδικήματα βίας, μπορεί όμως σε ορισμένες περιπτώσεις να συρρέει με αυτά.
Κατά την παγκόσμια πρακτική κάθε περίπτωση βίας ή απειλής βίας θεωρείται μπούλινγκ, αλλά η παρούσα εκστρατεία της Πολιτείας στρέφεται κατά του σχολικού εκφοβισμού.
Το μπούλινγκ ως γενικότερο φαινόμενο δεν πληροί την αντικειμενική υπόσταση κανενός από τα αυτοτελή εγκλήματα που προβλέπονται από τον Π.Κ., αλλά ανάλογα με τα πραγματικά περιστατικά μπορεί να τελούνται άλλα προβλεπόμενα ποινικά αδικήματα. Με τον ν.4322/2015 τροποποιήθηκε το άρθρο 312Π.Κ. και έτσι το μπούλινγκ προβλέπεται ως ποινικό αδίκημα με τις σε αυτό παραπάνω προϋποθέσεις πάντοτε για την προστασία συγκεκριμένου εννόμου αγαθού ενός κύκλου ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Επίσης, προβλέπεται από τον ΑΚ και τον ΕισΝΑΚ η υποχρέωση καταβολής αποζημίωσης υπέρ του θύματος και της οικογένειας του από τον δράστη ή αν αυτός είναι ανήλικος από τον έχοντα την επιμέλεια του και αν το μπούλινγκ έγινε σε δημόσιο σχολείο από το Δημόσιο, όπως έγινε δεκτό με δικαστικές αποφάσεις ή σε ιδιωτικό σχολείο από τον ιδιοκτήτη.
Ο Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.
