Ο Ντόναλντ Τραμπ θριάμβευσε στις προεδρικές εκλογές του USA2024, νικώντας την υποψήφια των Δημοκρατικών Κάμαλα Χάρις.
Εάν η πρώτη θητεία του μεγιστάνα είχε ήδη αποδειχθεί ένα τεστ αντοχής για τις σχέσεις, μεταξύ άλλων και με την Ευρώπη, η δεύτερη θητεία έρχεται σε μια ακόμη πιο τεταμένη ιστορική φάση, υπό το φως του πολέμου στην Ουκρανία και των εσωτερικών εντάσεων του ΝΑΤΟ.
Στη Μέση Ανατολή, ο Trump εκτιμάται ότι θα προσπαθήσει να τερματίσει τη συνεχιζόμενη κλιμάκωση και να επανεκκινήσει το πλαίσιο των Συμφωνιών του Αβραάμ, ενώ στην Ασία η στρατηγική θα παραμείνει βασισμένη στον περιορισμό της Κίνας και την ενίσχυση των δεσμών με τους συμμάχους των ΗΠΑ στην περιοχή.
Στο μέτωπο του εμπορίου, νέες τριβές με το Πεκίνο και την ΕΕ διαφαίνονται στον ορίζοντα, με επιστροφή σε προστατευτικές πολιτικές, όπου κυριαρχούν οι δασμοί επί των εισαγωγών.
Πώς θα επηρεάσει το τελευταίο τη σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση;
Και ποιες θα είναι οι παγκόσμιες συνέπειες της στρατηγικής περιορισμού της Κίνας; Θα αναβιώσει ο νέος πρόεδρος τις Συμφωνίες του Αβραάμ, χωρίς να τροφοδοτήσει περαιτέρω εντάσεις στη Μέση Ανατολή;
Τούτου λεχθέντος, είναι σαφές ότι η επιστροφή του Trump στον Λευκό Οίκο προορίζεται να έχει σημαντικό και δυνητικά έντονο αντίκτυπο τόσο στην εξωτερική όσο και στην εσωτερική πολιτική.
Αν μη τι άλλο, επειδή όλα δείχνουν, ότι η δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ θα είναι περισσότερο συνεκτική, ομοιογενής και ριζοσπαστική από εκείνη του 2017, όταν οι ρεπουμπλικανικές διεθνιστικές ελίτ προσπάθησαν να θέσουν τον εκλεγμένο πρόεδρο υπό κηδεμονία και να περιορίσουν τον εξτρεμισμό του.
Εξωτερική πολιτική
Ο νέος (και παλαιότερος) πρόεδρος μοιράζεται με τον προκάτοχό του Μπάιντεν και με μια μεγάλη διακομματική πλειοψηφία του εκλογικού σώματος, μια υπόθεση η οποία έχει και θα συνεχίσει να έχει βαθύ αντίκτυπο στη διεθνή δράση των Ηνωμένων Πολιτειών.
Την ιδέα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να παρέμβουν στις διαδικασίες της παγκόσμιας ολοκλήρωσης, αλλάζοντας προς το συμφέρον τους τη βασική υποδομή της παγκοσμιοποίησης δηλ. ελέγχοντας εκείνες τις διακρατικές αλυσίδες αξίας, οι οποίες διαβρώνουν την κυριαρχία των ΗΠΑ θέτοντάς τη στο έλεος άλλων τρίτων χωρών.;
Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται, να τονισθεί από τη νέα Αμερικανική κυβέρνηση η δύναμη της Κίνας, η οποία θεωρείται ο κύριος, και από ορισμένες οπτικές ο μόνος αντίπαλος ισχύος των Ηνωμένων Πολιτειών.
Κατά συνέπεια, θα μπορούσαμε να αναμένουμε πολύ πιο ριζοσπαστικούς εμπορικούς πολέμους από εκείνους της πρώτης θητείας του Τραμπ.
Κατά πολλούς αναλυτές αναμένεται μια «συναλλακτική» πορεία δράσης από τον νέο πρόεδρο, η οποία θα διακρίνει ελάχιστα ή καθόλου μεταξύ συμμάχων και αντιπάλων και θα επηρεάζει τους ίδιους τους Ευρωπαίους εταίρους, ξεκινώντας ενδεχομένως από τη Γερμανία, η οποία συνεχίζει να έχει εντυπωσιακά εμπορικά συμφέροντα με τις ΗΠΑ, όπως έχει καταγγελθεί από τον Τραμπ.
Μέση Ανατολή
Ο Trump υποστηρίζει πλήρως την αντίδραση του Ισραήλ στη φρίκη της 7ης Οκτωβρίου και, επίσης, την απόφαση να παρατείνει τη σύγκρουση, πλήττοντας το Ιράν.
Μένει να γίνει εμφανές, τι βάρος και επιρροή μπορεί να έχουν άλλοι περιφερειακοί δρώντες, όπως η Σαουδική Αραβία- η τόσο κεντρική στην περιφερειακή διπλωματία της πρώτης διοίκησης Trump- μετά την διεύρυνση των σχέσεών της με την Κίνα και την δημιουργία γέφυρας με το Ιράν.
Ωστόσο, δεν αναμένονται να υπάρξουν οι δισταγμοί και οι πιθανές αλλαγές γραμμής, που θα μπορούσαμε να φανταστούμε εάν η Χάρις είχε κερδίσει, επειδή το Ρεπουμπλικανικό εκλογικό σώμα, σε αντίθεση με το Δημοκρατικό, είναι σταθερά ευθυγραμμισμένο με το Ισραήλ και την κυβέρνηση Νετανιάχου.
Στο εσωτερικό, μπορούμε να εκτιμήσουμε, ότι αμέσως μετά την ορκωμοσία Τραμπ, ριζοσπαστικές δράσεις, με υψηλή συμβολική αξία, θα εγκριθούν, σε τομείς μεγάλου ενδιαφέροντος της εκλογικής βάσης του νέου προέδρου, όπως η μετανάστευση και οι επιπτώσεις από τις ρυθμίσεις για το φυσικό περιβάλλον .
Ενδεχομένως θα υπάρξουν μέτρα τα οποία θα αποσκοπούν στην εφαρμογή του δρακόντειου και μη ρεαλιστικού σχεδίου για την απέλαση των μεταναστών, χωρίς άδεια παραμονής, και τη διάλυση του ρυθμιστικού μηχανισμού για τις εκπομπές διοξειδίου, τη ρύπανση και τα ενεργειακά πρότυπα.
Το ενδεχόμενα αναπόφευκτο επακόλουθο θα ήταν, μια δραστική αλλαγή στη βιομηχανική πολιτική, με την ταυτόχρονη προσπάθεια επανεκκίνησης της εξόρυξης αφενός, και με την μη υπαγωγή της επανεκβιομηχάνισης στην υπηρεσία της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής.
Οι άγνωστοι στην εξίσωση αυτή είναι πολλοί, καθώς αυτός ήταν ένας τομέας της πρώτης προεδρικής εμπειρίας του Τραμπ, όπου υπήρχε ένα βαθύ χάσμα μεταξύ υποσχέσεων και αποτελεσμάτων, με αδύναμη υποστήριξη για τη βιομηχανία και αποτυχία εφαρμογής ενός σοβαρού επενδυτικού σχεδίου υποδομής.
Πιθανή, θα ήταν στην περίπτωση αυτή, η αντίδραση των πολιτειών και των δήμων, οι οποίοι ελέγχονται από τους Δημοκρατικούς, όπως και το 2017 – μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από την COP21 ( Συνθήκη Παρισιού για την κλιματική αλλαγή 2015) –. Οι φορείς αυτοί, θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν την κυβέρνηση σε αυτό το πεδίο, επιταχύνοντας τα επενδυτικά τους σχέδια και την ειδική ρύθμισή τους.
Τότε δεν θα εστερείτο πιθανοτήτων μια τεταμένη και συγκρουσιακή διαλεκτική μεταξύ ομοσπονδιακής και πολιτειακής εξουσίας.
Πρόκειται για μια δυναμική, η οποία εμφανίσθηκε τα τελευταία χρόνια και η οποία εκφράζει ένα άλλο από τα προϊόντα της πολιτικής, πολιτιστικής και κοινωνικής πόλωσης των σύγχρονων ΗΠΑ και της εμφανούς πλέον κόπωσης της δημοκρατίας τους.
Ουκρανία
Πιθανώς για καμία χώρα, δεν ήταν τόσο κρίσιμες αυτές οι εκλογές, όσο για την Ουκρανία.
Η χώρα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη βοήθεια της Δύσης και των ΗΠΑ ειδικότερα - ειδικά όταν πρόκειται για τον αμυντικό προϋπολογισμό της.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του SIPRI, το Κίεβο είναι πλέον όγδοο στον κόσμο όσον αφορά τις στρατιωτικές δαπάνες.;
Αυτές οι δαπάνες του αυξήθηκαν κατά 51% το 2023, φθάνοντας τα $64,8 δισεκ., εκ των οποίων περισσότερα από τα μισά ( $35 δισεκ.) προήλθαν από δυτικούς δωρητές.
Από αυτά τα $35 δισεκ., πάνω από $25 δισεκ. είναι αμερικανικές δωρεές.
Γίνεται φανερό, επομένως, πόσο εξαρτάται η ουκρανική πολεμική προσπάθεια από την αμερικανική βοήθεια και, κατά συνέπεια, πόσο η εκλογή του Trump θέτει το Κίεβο σε αναταραχή.
Η εκλογή του Τραμπ τροφοδοτεί διάφορα σενάρια, τα περισσότερα από τα οποία δεν φαίνονται θετικά για την ουκρανική ηγεσία.
Ο Trump έχει επανειλημμένα αμφισβητήσει την υποστήριξη των ΗΠΑ στην Ουκρανία, λέγοντας ότι η Ευρώπη θα πρέπει να επωμιστεί το μεγαλύτερο βάρος για την υποστήριξη του Κιέβου κατά της ρωσικής εισβολής και έχει ρίξει σκιές πάνω από το μέλλον του ΝΑΤΟ.
Γρήγορη λύση
Ένα πρώτο σενάριο, επομένως, θα μπορούσε να είναι η ταχεία επίτευξη μιας συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός και, ακόμη, μιας ειρηνευτικής συμφωνίας.
Η γρήγορη λύση του Τραμπ, σύμφωνα με τους περισσότερους αναλυτές, και το σχέδιο ειρήνευσης του αναπληρωτή του JD Vance δεν μπορούν, παρά να περιλαμβάνουν εδαφική παραχώρηση στον Πούτιν.
Επώδυνες εδαφικές παραχωρήσεις, μεταξύ άλλων, εξετάζονται όλο και περισσότερο από τους ίδιους τους Ουκρανούς πολίτες. Μια σφυγμομέτρηση της κοινής γνώμης η οποία διεξήχθη τον περασμένο Μάιο από το Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνιολογίας στο Κίεβο, διαπίστωσε ότι το 32% των ερωτηθέντων θα δεχόταν κάποια μορφή εδαφικής παραχώρησης, μια απότομη αύξηση από μόλις 10% το προηγούμενο έτος και 19% στο τέλος του περασμένου έτους.
Ωστόσο, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος την έλλειψη ευελιξίας του Κρεμλίνου σε αυτό το σημείο.
Η Κριμαία και οι τέσσερις περιοχές που προσαρτήθηκαν παράνομα με δημοψήφισμα το 2022, είναι το ελάχιστο σημείο εκκίνησης για τη Μόσχα, αλλά μια απολύτως απαράδεκτη προϋπόθεση για το Κίεβο.
Υποστήριξη υπό όρους
Ένα άλλο σενάριο, που συνδέεται επίσης με το προηγούμενο, είναι ότι ο Τραμπ αποφασίζει να συνεχίσει να υποστηρίζει την Ουκρανία, αλλά υπό όρους.
Αυτή είναι μια υπόθεση η οποία έγινε από τον ίδιο τον Τραμπ την περασμένη άνοιξη, εν μέσω της συζήτησης για την αποδέσμευση των $60 δισεκ. κεφαλαίων, που προορίζονταν για το Κίεβο - ένα πακέτο που ήταν ¨όμηρος¨ των διαφορών εντός του Κογκρέσου για εβδομάδες.
Ένας άλλος όρος τον οποίο ο Trump θα μπορούσε να επιβάλει στον Zelensky, προκειμένου η Ουκρανίανα εξασφαλίσει την αμερικανική οικονομική υποστήριξη, θα ήταν ότι η τελευταία θα υποχρεούτο να διαπραγματευθεί με τους Ρώσους, ακόμη και με έλλειψη των ελάχιστων προϋποθέσεων για την επίτευξη μιας δίκαιης ειρήνης.
Απεμπλοκή
Το πιθανό χειρότερο σενάριο για το Κίεβο βλέπει μια ουσιαστική απεμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών, με σημαντική μείωση ή διακοπή της βοήθειας. Αν και η σκέψη μιας ξαφνικής και ολικής διακοπής είναι αδιανόητη, ακόμη και για έναν απρόβλεπτο και ισχυρογνώμονα πρόεδρο όπως ο Τραμπ, μια μείωση της βοήθειας θα ήταν συνεπής, όχι μόνο με το όραμα του προέδρου, αλλά και με την άποψη των Ρεπουμπλικανών ψηφοφόρων.
Λαμβάνοντας υπόψη διάφορες σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης, οι οποίες διεξήχθησαν στα τέλη του 2023 και κατά τη διάρκεια του 2024, στην πραγματικότητα, μπορούμε να πούμε ότι οι περισσότεροι Ρεπουμπλικάνοι θα υποστήριζαν τη μείωση της βοήθειας
Το 55-60% των ερωτηθέντων πίστευε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δαπανούσαν πάρα πολλά για βοήθεια προς την Ουκρανία.
Όσο για τον Τραμπ, ποτέ δεν έκρυψε την πεποίθησή του, ότι η υποστήριξη προς την Ουκρανία ήταν δυσανάλογη και άδικη για τις ΗΠΑ και ότι ο Ζελένσκι ήταν «ο καλύτερος πωλητής στο πρόσωπο της γης».
Η εκλογή του Τραμπ τροφοδοτεί πολλές εικασίες και φόβους για τις πολιτικές τις οποίες προτίθεται να ακολουθήσει, καθώς είναι ιδιοσυγκρασιακά απρόβλεπτος και συναλλακτικός.
Δεν θα μπορούσε όμως κάποιος να μην αναγνωρίσει και τις σημαντικές πιθανότητες ,ο νέος πρόεδρος να αποδειχθεί συναινετικότερος του αναμενομένου, κάτω από το κράτος ισχυρών γεωπολιτικών συγκυριών, οι οποίες θα απαιτούσαν ρεαλισμό και σταθερά ερείσματα.
* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής
