Μετά από μήνες πολιτικού προβληματισμού και αντεγκλήσεων, η πρόταση της βρετανικής κυβέρνησης για απέλαση στη Ρουάντα όσων μεταναστών ζητούν άσυλο στο Ηνωμένο Βασίλειο, έγινε πολύ πρόσφατα νόμος. Ο ανώτατος επίτροπος επί των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ ζήτησε από τον Βρετανό πρωθυπουργό να επανεξετάσει το θέμα. Όμως ο Σούνακ δεν έχει την πρόθεση να το κάνει.
Εκλογικά οφέλη
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Σούνακ έχει γίνει σημαιοφόρος του θέματος, ελπίζοντας ότι θα βοηθήσει εκλογικά αυτόν και το κόμμα του κατά τις προσεχείς εκλογές, οι οποίες τοποθετούνται μάλλον το φθινόπωρο. Πάντως, η μεγάλη εκλογική άνοδος των Εργατικών κατά τις πρόσφατες (3-4/5) τοπικές εκλογές και η νίκη τους σε μια επαναληπτική κοινοβουλευτική εκλογή δείχνει το αντίθετο.
Οι Συντηρητικοί, μετά την ψήφιση του νόμου για απέλαση όσων ζητούν άσυλο στη Ρουάντα, αναμένουν το πρώτο αεροπλάνο να αναχωρήσει προς την πρωτεύουσα Kigali, ίσως τον Ιούλιο.
Παρά το γεγονός, ότι ο ανώτατος επίτροπος επί των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ, Volker Turk, ζήτησε από τον Βρετανό πρωθυπουργό να επανεξετάσει το θέμα, εκείνος τοποθετήθηκε λέγοντας, ότι πρόκειται για μια πρωτοβουλία, η οποία θα αλλάξει την παγκόσμια εξίσωση της μετανάστευσης και υποσχέθηκε ότι: «καμία δικαστική απόφαση δεν πρόκειται να σταματήσει τις μεταφορές».
Επιμονή και αντιδράσεις
Η κυβέρνηση ανάγγειλε ότι έχει ήδη ρυθμίσει τη μεταφορά περίπου 350 μεταναστών, ηλικίας άνω των 40 ετών, οι οποίοι εισήλθαν στο Η.Β. παράνομα μετά την 1/1/2022. Δεν είναι όμως βέβαιο, αν αεροπορικές εταιρίες θα ανελάμβαναν τη μεταφορά, καθώς θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι συνεργούν στην παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Εκτός αυτού, υπάρχει και το δεδομένο ότι τον Ιούνιο 2022, πτήση από το Λονδίνο προς Kigali με 7 παράνομους μετανάστες, οι οποίοι είχαν ζητήσει άσυλo στο Η.Β., ακυρώθηκε, μετά από παρέμβαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ECHR).
Είναι ενδιαφέρον ότι ενώ το 2022 εισήλθαν παράνομα στο Η.Β. περίπου 46.000 μετανάστες, το 2023 εισήλθαν περίπου 30.000, ενώ μέχρι το τέλος Απριλίου είχαν εισέλθει 6.265. Διαφαίνεται μια σαφής κάμψη των παρανόμων εισόδων, η οποία κατά πολλούς οφείλεται στον φόβο ο οποίος έχει δημιουργηθεί μεταξύ των δυνητικών παράνομων μεταναστών, ως συνέπεια της έντονης προβολής των προθέσεων της βρετανικής κυβέρνησης.
Το σχήμα πρωτοπαρουσιάσθηκε τον Απρίλιο 2022 από την κυβέρνηση Τζόνσον, αλλά πάγωσε μετά την παρέμβαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), την οποία αναφέραμε παραπάνω. Έκτοτε παραμένει θέμα συζήτησης μεταξύ μερικών, αν το Η.Β θα έπρεπε να αποσυρθεί από το ΕΔΑΔ.
Νομιμοφανείς ρυθμίσεις και αντιδράσεις
Μετά από διάφορες ενδιάμεσες δικαστικές αποφάσεις το Ανώτατο Δικαστήριο του Η.Β. έκρινε τον Νοέμβριο 2023, ότι η Rwanda δεν είναι ασφαλής χώρα για όσους ζητούν άσυλο και πάγωσε την κυβερνητική πολιτική ως παράνομη. Η κυβέρνηση Σούνακ επέμεινε και τον Ιανουάριο 2024 η Βουλή ψήφισε νόμο, χαρακτηρίζοντας την αφρικανική χώρα ως ασφαλή. Αυτό όμως είναι μια εσωτερική ρύθμιση, η οποία αφήνει το θέμα ανοικτό σε σχέση με τους διεθνείς φορείς προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τελικά, με βάση τον νόμο του Ιανουαρίου ψηφίστηκε ο νόμος της απέλασης.
Η αντίδραση κατά του νόμου είναι μεγάλη και σχεδιάζονται νέες προσφυγές στα δικαστήρια από ανθρωπιστικές οργανώσεις και οργανισμούς κοινωφελούς χαρακτήρα.
Σε κάθε περίπτωση, όσοι τελικά θα φθάσουν στο Kigali, θα έχουν την ευκαιρία να ζητήσουν άσυλο, από την κυβέρνηση της Ρουάντα, η οποία έχει το δικαίωμα να αρνηθεί, ή από άλλη τρίτη ασφαλή χώρα. Σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούν να επιστρέψουν στο Η.Β.
Σύμφωνα με το BBC η κυβέρνηση ενδιαφέρεται για τη μεταφορά περίπου 52.000 παράνομων μεταναστών.
Κόστος
Το Λονδίνο έχει ήδη καταβάλει στο Kigali, περίπου 290 εκατ. ευρώ, με προϋπολογισμό επιπλέον 100 εκατ. ευρώ τα επόμενα δύο χρόνια. Σύμφωνα όμως με εκτιμήσεις ειδικών το όλο πρόγραμμα θα μπορούσε να κοστίσει 500 εκατ. GBP.
H βρετανική κυβέρνηση εκτιμά, ότι η λύση της απέλασης στη Ρουάντα είναι οικονομικότερη, διότι το κόστος διαχείρισης του θέματος εσωτερικά θα ήταν πολύ μεγαλύτερο, προκειμένου να δημιουργηθούν υποδομές υποδοχής και διαχείρισης των παράνομων μεταναστών στη χώρα, οι οποίες δεν υπάρχουν. Τώρα οι μετανάστες διανυκτερεύουν σε ξενοδοχεία, με υψηλό κόστος, ενώ μελετάται η μεταφορά τους σε άλλους χώρους.
Δυσοίωνο μέλλον για τα ανθρώπινα δικαιώματα
Η πρόθεση του Βρετανού πρωθυπουργού και της κυβέρνησής του είναι, ότι η απειλή απέλασης θα μπορούσε να λειτουργήσει αποθαρρυντικά για όσους έχουν την πρόθεση να εισέλθουν παράνομα στη Βρετανία.
Ο Σούνακ θεωρεί ότι απαιτούνται λύσεις στο πρόβλημα της μετανάστευσης, οι οποίες θα αποδιοργανώσουν τις ομάδες των λάθρο-διακινητών και θα σώσουν ζωές. Και ενώ επιδιώκει την επιδοκιμασία από άλλους ηγέτες για το πείραμά του, το σχέδιό του δέχεται έντονη κριτική από διάφορες ομάδες και θεσμούς, οι οποίοι υπερασπίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και ο Ανώτατος Επίτροπος επί των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ έχουν ήδη αμφισβητήσει την νομιμότητα του όλου εγχειρήματος.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το Η.Β. ήταν μεταξύ των κύριων υποστηρικτών των διεθνών συνθηκών, όπως η Ευρωπαϊκή Συνθήκη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του 1950, και οργανισμών στους οποίους μέχρι τώρα στηρίζεται η παγκόσμια ισορροπία.
Η κατά πολλούς ατυχής απόφαση της κυβέρνησης Σούνακ για απέλαση στη Ρουάντα των παρανόμων μεταναστών, οι οποίοι ζητούν άσυλο στο Η.Β., ενδεχομένως επιβεβαιώνει σε σημαντικό βαθμό τον φόβο της Διεθνούς Αμνηστίας, ότι «...βρισκόμαστε στην κατάρρευση της τάξης που βασίζεται στον διεθνή νόμο, διότι χώρες οι οποίες δημιούργησαν την μεταπολεμική αρχιτεκτονική, εγκαταλείπουν τις βασικές αξίες της ανθρωπότητας...».
Ας ελπίσουμε, η άποψη αυτή να είναι υπερβολική, αν και παραδείγματα όπως οι τρέχοντες πόλεμοι στην Ουκρανία και τη Γάζα, και η ενίσχυση των ακραίων τάσεων στο πολιτικό φάσμα παγκόσμια δεν είναι παρήγορα σημεία.
* Ο κ. Νικήτας Σίμος είναι οικονομολόγος, γεωπολιτικός αναλυτής
