Λάρισα: Εντοπίστηκαν τα θεμέλια του αρχαίου ναού της Αθηνάς Πολιάδος στο Μπεζεστένι

Σημαντικές αποκαλύψεις και ευρήματα με σημαντικότερη τα θεμέλια (στερεοβάτη) αρχαίου ναού, πιθανότατα του γνωστού από τις επιγραφές ναού της Αθηνάς Πολιάδος, έφεραν οι εργασίες της Εφορείας Αρχαιοτήτων στο Μπεζεστένι, στο πλαίσιο του έργου του Δήμου Λαρισαίων για την «Αναστήλωση – Επανάχρηση του κτηρίου του Μπεζεστενίου».

Πρόκειται για σημαντικό εύρημα των αρχαιολόγων που επιβεβαιώνουν την λατρεία της Αθηνάς στον αρχαία Λάρισα, και στην περιοχή της ακρόπολης της πόλης, στον σημερινό λόφο του Φρουρίου.

Σύμφωνα με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λάρισας η λατρεία της Αθηνάς στον λόφο καθιερώθηκε από την αρχαϊκή περίοδο, ωστόσο ο στερεοβάτης πρέπει να ανήκει σε ναό της ρωμαϊκής ή και ελληνιστικής εποχής. Τη συγκεκριμένη χρονολόγηση ενισχύει μαρμάρινο άγαλμα της Αθηνάς, που βρέθηκε εντοιχισμένο ως οικοδομικό υλικό στα θεμέλια του δυτικού πεσσού του Μπεζεστενίου. Το άγαλμά της Αθηνάς χρονολογείται στην Αδριάνεια περίοδο (117-138 μ.Χ) και αποτελεί ένα από τα καλύτερα αντίγραφα του λεγόμενου τύπου Ince, τα πρότυπα του οποίου ανιχνεύονται σε πρωτότυπες κλασικές δημιουργίες του 5 ου αι. π.Χ.

Στο Μπεζεστένι βρέθηκε το πρωί ο δήμαρχος Λαρισαίων Απόστολος Καλογιάννης, όπου συναντήθηκε με την προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λάρισας κ. Σταυρούλα Σδρόλια και στελέχη της Εφορείας, που ασχολούνται με το έργο.

Η κ. Σδρόλια και τα στελέχη της Εφορείας ενημέρωσαν τον δήμαρχο και τα στελέχη του Δήμου Λαρισαίων για τα ευρήματα στην περιοχή. Στην συνάντηση συμφωνήθηκε ότι Δήμος και Εφορεία, σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού θα συνεχίσουν να συνεργάζονται αρμονικά προκειμένου να εξευρεθεί η βέλτιστη λύση για την προστασία των πρόσφατα ευρεθέντων σημαντικών αρχαίων, σε συνδυασμό με την ανάγκη ολοκλήρωσης του έργου στο Μπεζεστένι, ακόμα και εάν χρειαστεί τροποποίηση της εγκεκριμένης μελέτης.

Αυτό επισήμαναν άλλωστε σε σχετικές δηλώσεις τους τόσο η κ. Σδρόλια όσο και ο κ. Καλογιάννης.

Ειδικότερα, η κ. Σδρόλια, τόνισε ότι βρισκόμαστε στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσουμε ότι εντοπίστηκαν σημαντικά ευρήματος και πολλές ενδιαφέρουσες πτυχές της ιστορίας της πόλης, από την αρχαία, την ρωμαϊκή και την οθωμανική περίοδο. Το σημαντικότερο εύρημα αφορά στα θεμέλια ενός μεγάλου κτιρίου, το οποίο πιθανότατα αφορά τον αρχαίο ναό της Αθηνάς, το οποίο σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ήταν το σπουδαιότερο κτίριο της ακρόπολης της Λάρισας.

Από την πλευρά του ο δήμαρχος Λαρισαίων αφού τόνισε ότι το έργο της αναστήλωσης του Μπεζεστενίου εντάχθηκε από το Δήμο Λαρισαίων για χρηματοδότηση στο ΕΣΠΑ προκειμένου να ολοκληρωθεί και να δοθεί για επανάχρηση ένα ακόμα εμβληματικό κτίριο στο λόφο του Φρουρίου.

Είναι σημαντικό ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων, που εμπλέκεται στο έργο, έχει βρεθεί μπροστά σε σημαντικά ευρήματα, όπως αυτά που ανέφερε η κα. Σδρόλια, τα οποία πρέπει να αναδειχθούν. Σε συνεργασία και με συνέργειες με την Εφορεία Αρχαιοτήτων θα βρούμε τον κατάλληλο τρόπο, ώστε και τα ευρήματα να αναδειχθούν και το έργο στο Μπεζεστένι να ολοκληρωθεί. Οι λέξεις κλειδιά είναι συνεργασίες και συνέργειες» κατέληξε ο Απ. Καλογιάννης.

Αναλυτικά, σε σχετικό ενημερωτικό σημείωμα της Εφορείας προς το υπουργείο Πολιτισμού για τα ευρήματα στο Μπεζεστένι αναφέρονται μεταξύ άλλων τα εξής:

«Το Μπεζεστένι της Λάρισας είναι χτισμένο στην κορυφή του λόφου «του Φρουρίου», ο οποίος συνιστούσε την ακρόπολη της αρχαίας και βυζαντινής πόλης. Βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με τη βασιλική του Αγίου Αχιλλίου και το α’ αρχαίο θέατρο και μαζί συγκροτούν τον λεγόμενο αρχαιολογικό χώρο του Φρουρίου. Το Μπεζεστένι είναι η μεγάλη σκεπαστή αγορά, που κτίσθηκε από τους Οθωμανούς το διάστημα 1484-1506.

Η αποκατάσταση του Μπεζεστενίου Λάρισας εντάχθηκε ως υποέργο στο Έργο «Αναστήλωση – Επανάχρηση του κτηρίου του Μπεζεστενίου» και χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» 2014-2020» . Οι εργασίες ξεκίνησαν στις 12-5-2020 και σύμφωνα με το ισχύον χρονοδιάγραμμα λήγουν στις 12-6-2022.

Το έργο της Εφορείας περιλαμβάνει την αφαίρεση της επίχωσης στο εσωτερικό του κτιρίου δια της ανασκαφικής μεθόδου, τη συντήρηση και αποκατάσταση του κελύφους και την ανασκαφή στον υπαίθριο χώρο αμέσως δυτικά του μνημείου, όπου σύμφωνα με τη μελέτη χωροθετείται η κατασκευή υπόγειου βοηθητικού κτιρίου. Οι δύο πρώτες εργασίες ολοκληρώθηκαν και η τρίτη βρίσκεται σε εξέλιξη.

Σε όλη την έκταση του σκάμματος, το οποίο έχει διαστάσεις 21×13μ. και απαιτούμενο βάθος θεμελίωσης περί τα 3.70-4μ. βρέθηκαν αρχαία κατάλοιπα σεαλλεπάλληλες φάσεις. Μεταξύ των άλλων αποκαλύφθηκαν τμήματα λιθόστρωτηςοδού σε δύο επάλληλα στρώματα που οδηγούσε από δυτικά προς το Μπεζεστένι,στρώμα ταφών του α’ μισού του 14 ου αι., κτιριακά κατάλοιπα οθωμανικής,υστεροβυζαντινής και μεσοβυζαντινής εποχής, μικρό εργαστήριο πιθανότατα χύτευσης μετάλλων και πλήθος κινητών ευρημάτων, όπως κεραμική, νομίσματα,μεταλλικά αντικείμενα, αρχιτεκτονικά μέλη κ.ά.

Στο ανατολικό ήμισυ του σκάμματος αποκαλύφθηκε εν μέρει ισχυρή κατασκευή που συνιστούσε τον στερεοβάτη αρχαίου ναού, ο οποίος θεωρούμε ότι ταυτίζεται με τον γνωστό από τις επιγραφές ναό της Αθηνάς Πολιάδος.

Είναι κατασκευασμένος από μεγάλες σχιστολιθικές πλάκες σε επάλληλες στρώσεις και διατηρείται σε ύψος περίπου 80εκ. Η λατρεία της Αθηνάς στον λόφο καθιερώθηκε από την αρχαϊκή περίοδο, ωστόσο ο στερεοβάτης πρέπει να ανήκει σε ναό της ρωμαϊκής ή και ελληνιστικής εποχής.

Τη συγκεκριμένη χρονολόγηση ενισχύει μαρμάρινο άγαλμα της Αθηνάς, που βρέθηκε εντοιχισμένο ως οικοδομικό υλικό στα θεμέλια του δυτικού πεσσού του Μπεζεστενίου. Αυτό χρονολογείται στην Αδριάνεια περίοδο (117-138) και αποτελεί ένα από τα καλύτερα αντίγραφα του λεγόμενου τύπου Ince, τα πρότυπα του οποίου ανιχνεύονται σε πρωτότυπες κλασικές δημιουργίες του 5 ου αι. π.Χ.

Ενδείξεις για την ύπαρξη ναϊκού οικοδομήματος των αρχαϊκών – πρώιμων κλασικών χρόνων αποτελούν τα αρχιτεκτονικά μέλη από ψαμμολιθικό υλικό πουαποκαλύφθηκαν κατά την ανασκαφή, χρησιμοποιημένα ως spolia σε οψιμότερα κτίρια.

Επίσης, έχει εντοπιστεί ημικυκλικός τοίχος πλάτους 1.10μ. ο οποίος κατά σημεία βαίνει κάτω από τον στερεοβάτη του ναού και πρέπει να αντιστοιχεί σε παλαιότερο περίβολο του ιερού τεμένους.

Η ανασκαφή βρίσκεται σε εξέλιξη.

Μετά την ολοκλήρωσή της και την πλήρη τεκμηρίωση των ευρημάτων, θα κατατεθεί λεπτομερής αναφορά.

Η Εφορεία μας βρίσκεται σε συνεργασία με τον Δήμο Λαρισαίων, προκειμένου να εξευρεθεί η βέλτιστη λύση για την προστασία των πρόσφατα ευρεθέντων σημαντικών αρχαίων, η οποία θα υποβληθεί στις αρμόδιες Διευθύνσεις του ΥΠΠΟΑ στο πλαίσιο της τροποποίησης της εγκεκριμένης μελέτης, εφόσον αυτό απαιτηθεί.»

Στην αυτοψία στο Μπεζεστένι ο Απ. Καλογιάννης συνοδεύονταν από τον αντιδήμαρχο Τεχνικών Εργων κ. Γ. Σούλτη, τον αν. προιστάμενο της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών κ. Θ. Πατσιούρα και τον στέλεχος της υπηρεσίας κ. Αστ. Παπαιωάννου.