Η Αμερική πρώτα
Ο Tραμπ ήταν πάντα ένθερμος υποστηρικτής του προστατευτισμού και οι, ως εκ τούτου, τάσεις απομονωτισμού του, βασίζονται στην αρχή, ότι στην εξωτερική πολιτική οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να έχουν ρεαλισμό και να προωθούν το δικό τους εθνικό συμφέρον, πρώτα και πάνω απ’ όλα.
Σε αυτή τη βάση πρέπει να αποφασίζουν οι ΗΠΑ, εάν θα παρέμβουν σε τυχόν διαφορές ή συγκρούσεις εκτός των συνόρων τους.
Το σύνθημα «η Αμερική πρώτα» συνοψίζει καλά αυτή τη θέση. Η πολυμέρεια, οι παγκόσμιες συμφωνίες και οι διεθνείς θεσμοί (ΟΗΕ, ΠΟΕ, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα) αντιμετωπίζονται με καχυποψία και εχθρότητα, επειδή θα προωθούσαν τα συμφέροντα των παγκοσμιοποιημένων ελίτ και, στις περισσότερες περιπτώσεις, θα παρήγαγαν αποφάσεις που θα αποδεικνύονταν ενδεχομένως επιζήμιες για τα αμερικανικά συμφέροντα.
Εξ ου και η άρνηση συμμετοχής σε πρωτοβουλίες, οι οποίες στοχεύουν στην αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή, δεδομένου ότι, η συμβολή που θα απαιτείτο από τις ΗΠΑ θα ήταν αναλογικά υψηλότερη από εκείνη της Κίνας, της Ινδίας ή γενικότερα των χωρών του Παγκόσμιου Νότου.
Ο απομονωτισμός του Τραμπ, ωστόσο, πρέπει να εξειδικευτεί περαιτέρω. Προϋποτίθεται, ότι ούτε ο Τραμπ, ούτε οι σύμβουλοί του, αντιλαμβάνονται μια Αμερική απούσα από την παγκόσμια πολιτική σκηνή, σε σημείο που να υπαναχωρούσε από τις υπάρχουσες στρατιωτικές συμμαχίες της. Είναι όμως σημαντικό να εκτιμηθεί πόσο αφοσιωμένη θα παρέμενε σ’ αυτές.
Φυσικά, οι υπάρχουσες συμμαχίες θα πρέπει να επανεξεταστούν, προκειμένου να αυξηθούν οι στρατιωτικές δαπάνες στις συμμαχικές χώρες.
Όμως, με αυτόν τον τρόπο, εισάγεται ένα είδος στρατηγικής ασάφειας, σχετικά με το είδος της υποστήριξης, την οποία θα μπορούσαν να προσφέρουν οι ΗΠΑ στους συμμάχους τους σε περίπτωση που οι τελευταίοι θα δέχονταν επίθεση. Δηλ. αν οι σύμμαχοι δεν θα ήταν αμυντικά αυτάρκεις σε τι θα συνίστατο η αμερικανική συμβολή; Ή, αν ήταν αυτάρκεις, ποιος θα ήταν ο αναγκαίος υποστηρικτικός αμυντικός ρόλος των ΗΠΑ;
Το δόγμα Μπάϊντεν έτεινε περισσότερο προς μια αμερικανική ηγεσία και όχι ηγεμονία. Πόσο διαφορετικό θα ήταν το δόγμα Τραμπ;
Ωστόσο, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα, θα είναι μάλλον απίθανο οι υφιστάμενες συμμαχίες να εγκαταλειφθούν από τις ΗΠΑ, είναι όμως πολύ πιθανό να αναδιαρθρωθούν.
Παράλληλα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να επιδιώξουν να διατηρήσουν και να ενισχύσουν τη στρατιωτική υπεροχή τους μέσω των αυξημένων αμυντικών δαπανών τους.
Για να διασφαλιστεί ότι ο κύριος στρατηγικός αντίπαλος, δηλαδή η Κίνα, δεν μπορεί να αμφισβητήσει την αμερικανική υπεροχή, οι ΗΠΑ θα πρόκριναν ενδεχομένως, να ακολουθήσουν μια πολιτική οικονομικής και τεχνολογικής "αποσύνδεσης", με στόχο όχι τη διαχείριση, αλλά την επιβολή, στην αντιπαράθεση με την ασιατική υπερδύναμη, χωρίς όμως θερμή αντιπαράθεση.
Μια τέτοια στρατηγική θα επέτρεπε στην Ουάσιγκτον να αποφύγει να εμπλακεί σε παρατεταμένες συγκρούσεις, που αποστραγγίζουν πόρους, οι οποίοι θα μπορούσαν αντ' αυτών να χρησιμοποιηθούν για προτεραιότητες, οι οποίες θεωρούνται πιο σημαντικές, κατά την Τραμπική οπτική, όπως πχ η μείωση των μεταναστευτικών ροών με τη διασφάλιση των συνόρων με το Μεξικό.
Εξ ου και ο σκεπτικισμός των μελών του Κογκρέσου για συνέχιση της άνευ όρων δαπανηρής υποστήριξης προς την Ουκρανία, και η ώθηση προς την παύση της σύγκρουσης, ακόμη και αν αυτό ενδεχομένως θα συνεπαγόταν παραχωρήσεις υπέρ της Ρωσίας του Πούτιν.
Αμερικανικός απομονωτισμός στον ορίζοντα 2030
Πρέπει να είναι σαφές, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα γίνουν απομονωτικές, εκτός εάν ο Ντόναλντ Τραμπ κερδίσει τις προεδρικές εκλογές τον Νοέμβριο και ο ορισθείς διάδοχός του επικρατήσει στις επόμενες, ώστε να συνεχισθούν οι ίδιες πολιτικές.
Εάν ο Τραμπ ηττηθεί, το παιχνίδι θα ανοίξει ξανά εντός του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και δεν είναι καθόλου βέβαιο, ότι οι απομονωτικές και προστατευτικές ομάδες θα κατορθώσουν να επικρατήσουν (και, ακόμη και αν επικρατήσουν, για να παραμείνουν επίκαιρες, μάλλον θα έπρεπε να κάνουν συμβιβασμούς με τη μετριοπαθή πτέρυγα του κόμματος).
Ωστόσο, εάν ο Τραμπ εκλεγεί τον Νοέμβριο, αυτό θα του επιτρέψει όχι μόνο να προωθήσει την πολιτική του ατζέντα, αλλά και να ολοκληρώσει τον μετασχηματισμό του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, με έναν διάδοχο που θα συνεχίσει να ακολουθεί τις πολιτικές του.
Η επιλογή για τη θέση του αντιπροέδρου του J.D. Vance, ο οποίος ανήκει στην πτέρυγα του κόμματος που υιοθετεί τις αρχές του προστατευτισμού και του απομονωτισμού, να κινείται προς αυτή την κατεύθυνση.
Πώς θα ήταν ο αμερικανικός απομονωτισμός στην επόμενη 10ετία;
Για τους λόγους που αναφέρθηκαν παραπάνω, από γεωστρατηγική άποψη, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έτειναν να γίνουν πολύ πιο "εσωστρεφείς", απασχολημένες με την προστασία τους από οποιεσδήποτε εξωτερικές απειλές και να ενδιαφέρονται πολύ λιγότερο για την υπεράσπιση των συμμάχων τους.
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο Tραμπ υπαινίχθηκε τη δυνατότητα ενός ενιαίου αντιαεροπορικού συστήματος, παρόμοιου με αυτό που λειτουργεί στο Ισραήλ.
Η κατασκευή μιας τέτοιας στρατιωτικής υποδομής θα απαιτούσε πολύ υψηλές επενδύσεις και θα αποστράγγιζε πόρους από άλλους τομείς της εθνικής άμυνας, καθιστώντας τη χώρα, μεταξύ άλλων, λιγότερο ικανή να παρεμβαίνει στη διεθνή σκακιέρα.
Τέτοιες εξελίξεις ενδεχομένως θα καθιστούσαν τη θέση των συμμάχων των ΗΠΑ πολύ πιο επισφαλή.
Επιπλέον, η ενδεχόμενη ολίσθηση της χώρας προς μια ανελεύθερη μορφή δημοκρατίας, θα καθιστούσε τη δέσμευσή της να υποστηρίξει πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά τις φιλελεύθερες δημοκρατίες, όπως συμβαίνει σήμερα, πολύ λιγότερο αξιόπιστη.
Είναι ενδεχόμενο, ότι το «Η Αμερική Πρώτη» θα υπερίσχυε του σεβασμού για τις αξίες ή το συλλογικό συμφέρον των συμμαχιών, των οποίων οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μέλος.
Στην περίπτωση αυτή, οι ΗΠΑ δεν θα ήταν πλέον ο εταίρος, στον οποίο οι σύμμαχοι θα βασίζονταν για την αντιμετώπιση υπαρξιακών προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή, ή για την προώθηση πρωτοβουλιών οι οποίες αποσκοπούν στη μεταφορά πόρων σε χώρες χαμηλού εισοδήματος με σοβαρά προβλήματα φτώχειας.
Επίσης, τα σύνορα των ΗΠΑ θα είχαν γίνει αδιαπέραστα.
Όχι μόνο οι μεταναστευτικές ροές θα είχαν μειωθεί δραστικά, αλλά οι μετανάστες που παράνομα θα βρίσκονταν στην Αμερικανική επικράτεια – ήταν περισσότεροι από 10 εκατομ. το 2022- θα συνέχιζαν να απελαύνονται.
Βέβαια, όσο ριζοσπαστικές κι αν θα ήταν οι απελάσεις του Τραμπ, δύσκολα θα κατάφερναν να μεταφέρουν ένα τόσο μεγάλο αριθμό ανθρώπων μέσα σε μια περίοδο τεσσάρων ετών, ενώ η κοινωνική αναταραχή ειδικά στις νότιες πολιτείες θα μπορούσε να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, οι οποίες ή θα διέκοπταν την εφαρμογή του μέτρου, ή θα απειλούσαν την δημοκρατία και την συνοχή του Αμερικανικού κράτους. Μείωση της οικονομικής ανάπτυξης.Στον οικονομικό τομέα, σύμφωνα με τις υποθέσεις του προστατευτισμού του Τραμπ, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα φιλοδοξούσαν να έχουν ισορροπημένο ή και με πλεόνασμα εμπορικό ισοζύγιο με τους κύριους εμπορικούς εταίρους τους και θα χρησιμοποιούσαν τους δασμούς επί των εισαγωγών, ως το κύριο όπλο για την επίτευξη ενός τέτοιου στόχου.
Επιπλέον, προκειμένου να διατηρήσουν την ηγετική θέση τους στον ανταγωνισμό μεταξύ των υπερδυνάμεων, θα συνέχιζαν να επιβάλλουν αυστηρούς εμπορικούς και τεχνολογικούς περιορισμούς στην Κίνα. Οικονομικές συμφωνίες θα μπορούσαν βέβαια να συναφθούν με διεθνείς εταίρους, στο βαθμό που οι τελευταίοι θα ήταν πρόθυμοι να εισάγουν περισσότερα από τις ΗΠΑ, ή τόσα όσα εξάγουν προς αυτές.
Τέτοιες πολιτικές είναι μάλλον απίθανο να δώσουν τα επιθυμητά αποτελέσματα ανάπτυξης: Η επαναφορά των δασμών επί των εισαγωγών σε μεγάλη κλίμακα, όπως ο Τραμπ διατείνεται, θα δημιουργήσει στρεβλώσεις στην εσωτερική κατανομή των πόρων, ανεπάρκειες παραγωγής, καθώς και σημαντικές ασυνέχειες στις αλυσίδες εφοδιασμού και κερδών, γεγονότα τα οποία θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη, την παραγωγικότητα, ενώ θα τροφοδοτήσουν τον πληθωρισμό.
Η δραστική μείωση της μετανάστευσης, νόμιμης και παράνομης, και η απέλαση των παράνομων μεταναστών - πολλοί από τους οποίους διαμένουν στις Ηνωμένες Πολιτείες εδώ και χρόνια, αν όχι δεκαετίες - θα μειώσουν την προσφορά εργασίας, με αρνητικές επιπτώσεις στην αναπτυξιακή δυναμική της οικονομίας, και θα τροφοδοτήσουν τον πληθωρισμό παραπέρα.Επιπλέον, δεδομένου ότι το ισοζύγιο πληρωμών επηρεάζεται άμεσα από τη διαφορά μεταξύ αποταμιεύσεων και επενδύσεων και δεδομένου ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, αφενός, έχουν χαμηλό ποσοστό αποταμίευσης και, αφετέρου, διαρθρωτικό πλεόνασμα στις εξαγωγές υπηρεσιών, είναι πιθανό, ότι θα συνεχίσουν να παρουσιάζουν μεγάλο εμπορικό έλλειμμα.Τέλος, πολλές χώρες –τόσο σύμμαχοι, όσο και αντίπαλοι της Ουάσιγκτον - , ενοχλημένες από την αλαζονεία του συνθήματος « Η Αμερική Πρώτη» και έχοντας πληγεί από την αύξηση των δασμών επί των εξαγωγών τους προς τις ΗΠΑ, θα προσπαθήσουν να αποσπαστούν, τουλάχιστον εν μέρει, από τις Ηνωμένες Πολιτείες, επιδιώκοντας – στην περίπτωση των συμμάχων – λιγότερη πολιτική, οικονομική και στρατιωτική εξάρτηση από την αμερικανική υπερδύναμη και – στην περίπτωση των αντιπάλων – να επωφεληθούν από τα ρήγματα που δημιουργούνται στο σύστημα των συμμαχιών των ΗΠΑ, για να επιτύχουν οικονομικές συμφωνίες και πολιτικές συνεννοήσεις με τα απομακρυνθέντα μέλη.
Οι παραπάνω οικονομικές διαμαρτίες θα ενισχυθούν περισσότερο και με ισχυρότερη διεθνή επίπτωση, στην περίπτωση κατά την οποία, οι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ απαντήσουν με παρόμοια περιοριστικά μέτρα, όπως πχ με δασμούς επί των εισαγωγών Αμερικανικών προϊόντων.
Πιθανά αποτελέσματα του απομονωτισμού
Το πιθανό αποτέλεσμα του αμερικανικού απομονωτισμού και του προστατευτισμού που τον χαρακτηρίζει, θα είναι μια μια αυξανόμενη απόσπαση – πολιτική και οικονομική – των ΗΠΑ από τους συμμάχους τους, μια μη βέλτιστη ανάπτυξη της αμερικανικής οικονομίας, επιβράδυνση της παραγωγικότητας, υψηλότερες πληθωριστικές πιέσεις και επαναλαμβανόμενες εμπορικές συγκρούσεις.
Παραδόξως, ωστόσο, μια τέτοια κατάσταση μπορεί να μην είναι αρκετή για να ωθήσει το εκλογικό σώμα να απορρίψει τις απομονωτικές πολιτικές.Όπως αναφέρθηκε, το εμπορικό ισοζύγιο των ΗΠΑ είναι πιθανό να παραμείνει ελλειμματικό, και αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να παρουσιαστεί στους πολίτες ως απόδειξη, ότι απαιτούνται περαιτέρω μέτρα, ωθώντας μια κυβέρνηση Τραμπ -Vance να ακολουθήσει ακόμη πιο ριζοσπαστικό προστατευτισμό, επιβάλλοντας νέους δασμούς και νέους εμπορικούς περιορισμούς και αυξάνοντας την πίεση στους εμπορικούς εταίρους να ανατιμήσουν τα νομίσματά τους.
Ο μετασχηματισμός των ΗΠΑ από ένα οικουμενικό έθνος ( με τα όποια ελαττώματα και περιορισμούς παρουσιάζει) σε ένα εσωστρεφές κράτος, όχι μόνο θα προκαλούσε την εμφάνιση ενός πολυπολικού συστήματος ισχύος στην διεθνή σκηνή, στο οποίο οι μεγάλες δυνάμεις θα δημιουργούσαν περιφερειακές ζώνες επιρροής, αλλά θα κατέληγε επίσης να τροφοδοτεί τη διεθνή πολιτική και οικονομική αναταραχή, αποδυναμώνοντας τη θέση των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους στον κόσμο. Και, ακόμη σοβαρότερο, οι απαντήσεις στις παγκόσμιες προκλήσεις (κατά κύριο λόγο στην κλιματική αλλαγή) θα καθυστερούσαν και θα αποδυναμώνονταν, με σοβαρές επιπτώσεις για τον πλανήτη και τους κατοίκους του.
* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής
