Η δημοκρατία είναι το καλύτερο πολίτευμα. Διασφαλίζει τη λήψη αποφάσεων με τέτοιες διαδικασίες και εγγυήσεις, ώστε κατά τεκμήριο οι αποφάσεις αυτές να είναι οι ορθότερες και οι επωφελέστερες για το σύνολο.
Είναι, όμως, και το πιο απαιτητικό πολίτευμα. Σε αντίθεση με τα απολυταρχικά καθεστώτα, όπου το άτομο καθίσταται παθητικός υποδοχέας των άνωθεν αποφάσεων, η δημοκρατία, προκειμένου να λειτουργεί ποιοτικά και αποτελεσματικά και να μην αποτελεί απλό κέλυφος και πρόσχημα για τη δράση ομάδων συμφερόντων, προϋποθέτει ενεργούς και υπεύθυνους πολίτες.
Καλλιεργείται εσκεμμένα η ψευδής θεωρία ότι δημοκρατία είναι απλώς το πολίτευμα, στο οποίο οι πολίτες σε τακτά ή έκτακτα χρονικά διαστήματα ψηφίζουν. Κατά την αντίληψη αυτή, το ενδιάμεσο χρονικό διάστημα αποτελεί ελεύθερο πεδίο για ανενόχλητη άσκηση της εξουσίας. Λάθος!
Ο πολίτης πρέπει να είναι πάντα παρών. Υπεύθυνος πολίτης, όμως, είναι ο ενημερωμένος πολίτης. Καμιά απόφαση δεν μπορεί να είναι σωστή αν δεν βασίζεται σε σωστά δεδομένα και καμιά ψήφος δεν συνιστά άσκηση ελεύθερης βούλησης των ψηφοφόρων, αν δεν στηρίζεται σε γνώση της πραγματικότητας.
Πλησιάζουν οι Ευρωεκλογές. Αν γινόταν ένα γκάλοπ και ερωτώνταν οι πολίτες ποιες είναι οι αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για το οποίο ψηφίζουμε, ή έστω να κατονομάσουν μία αρμοδιότητα αυτού, πόσοι πιστεύετε ότι θα απαντούσαν;
Ο προεκλογικός δημόσιος διάλογος στερήθηκε παντελώς κάθε αναφοράς στα ευρωπαϊκής διάστασης ζητήματα που διακυβεύονται σε αυτές τις εκλογές. Αυτό συνέβη με ευθύνη τόσο των πολιτικών όσο και των δημοσιογράφων. Οι πολίτες, λοιπόν, καλούνται να επιλέξουν τους εθνικούς αντιπροσώπους που θα στείλουμε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, χωρίς να γνωρίζουν για ποιο λόγο τους στέλνουμε εκεί και με ποια ζητήματα θα ασχοληθούν. Πρόκειται για μία τυπική άσκηση δημοκρατικού δικαιώματος, για ένα κέλυφος, ενώ στην πραγματικότητα η ψήφος των πολιτών καθορίζεται από ζητήματα άσχετα με αυτά που πραγματικά διακυβεύονται με την ψήφο αυτήν. Αυτά συνέβαιναν ιστορικά σε περιόδους κρίσης της δημοκρατίας, όταν αυτή ηττάτο από τη δημαγωγία.
Οι πολίτες της χώρας μας δεν έχουν αποκτήσει την κουλτούρα να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώμη τους επί των δημοσίων ζητημάτων που μας αφορούν όλους. Υπάρχει η νοοτροπία ότι, αν μιλήσεις, θα μπλέξεις. Ο δε φόβος είναι ανάμεικτος με την αδιαφορία απέναντι σε οτιδήποτε δημόσιο και την προτεραιότητα του ιδιωτικού.
Πρέπει να συνηθίσουμε στην ιδέα ότι, όταν εντοπίζουμε ένα ζήτημα που χρήζει αντιμετώπισης, όχι μόνο δεν πειράζει αλλά επιβάλλεται να επικοινωνούμε με κάθε τρόπο με τον δήμαρχο, τον περιφερειάρχη, τον βουλευτή, τον υπουργό και να του το θέτουμε. Και αν δεν ανταποκρίνεται, πρέπει να επανερχόμαστε πιο επίμονα. Είναι δικαίωμα του πολίτη να θέτει τα ζητήματα και υποχρέωση των αρμοδίων να ακούνε.
Δυστυχώς, συχνά αντιμετωπίζουμε τα μεγάλα δημόσια ζητήματα με όρους πολιτικολογίας και σκανδαλολογίας. Όταν συμβαίνει μια μεγάλη συμφορά, ο δημόσιος λόγος αφορά την πιθανή τιμωρία πολιτικών αντιπάλων και όχι τον εντοπισμό των παθογενειών της δημόσιας διοίκησης που οδηγεί στις συμφορές αυτές. Με αποτέλεσμα οι προβληματικές δομές της δημόσιας διοίκησης να διαιωνίζονται και οι συμφορές να είναι πάντα επικρεμάμενες.
Η ένδεια αυτή του δημοσίου διαλόγου είναι χαρακτηριστική μιας δυσλειτουργικής δημοκρατίας.
Η κοινωνία των πολιτών είναι ανύπαρκτη. Πού είναι οι πολίτες ως καταναλωτές; Ποια δικαιώματα έχουν διεκδικήσει; Πού είναι οι πολίτες υπό την ιδιότητα του χρήστη υπηρεσιών υγείας ή δικαιοσύνης ή εκπαίδευσης; Πώς θα βελτιωθεί το σύστημα υγείας, το δικαστικό ή το εκπαιδευτικό σύστημα, αν οι πολίτες δεν απαιτήσουν οργανωμένα και πιεστικά την αναβάθμισή του; Μακριά από κομματική ή συνδικαλιστική εκμετάλλευση.
Παρακολουθώ τι συμβαίνει στον κλάδο όπου υπηρετώ: στη δικαιοσύνη. Έχουμε ένα από τα πιο αργά και τεχνολογικώς υπανάπτυκτα δικαστικά συστήματα στην Ευρώπη. Υπάρχει επιθυμία των πολιτών να αλλάξει αυτό και, αν υπάρχει, με ποιο τρόπο εκφράζεται;
Κλείνω το άρθρο τούτο με μια διαπίστωση που αφορά τη φύση του πολιτεύματος. Η δημοκρατία δεν πηγαίνει στον αυτόματο. Χρειάζεται ενεργούς και υπεύθυνους πολίτες, που βάζουν το κοινό καλό πάνω από το ατομικό, που σκέπτονται και εκφράζονται ελεύθερα, που συμμετέχουν και που απαιτούν η χώρα να πηγαίνει μπροστά.
* Ο Δήμος Χρυσός είναι Εφέτης Διοικητικών Δικαστηρίων
