Τρεις ευρωπαϊκές χώρες θα αναγνωρίσουν επίσημα το κράτος της Παλαιστίνης, ενώ δύο διεθνή δικαστήρια ζητούν άμεση κατάπαυση του πυρός στη Γάζα και σύλληψη του πρωθυπουργού και του υπουργού Άμυνας του Ισραήλ, καθώς και τριών ηγετικών στελεχών της Χαμάς. Το διεθνές πολιτικό κλίμα βαραίνει ιδιαίτερα για το Ισραήλ, το οποίο απομονώνεται.
Η προηγούμενη εβδομάδα ήταν κρίσιμη για τη διεθνή θέση του Ισραήλ, καθώς τη Δευτέρα ο εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου ζήτησε εντάλματα σύλληψης του πρωθυπουργού και του υπουργού Άμυνας, την Τετάρτη τρεις ευρωπαϊκές χώρες δήλωσαν ότι θα αναγνωρίσουν άμεσα το κράτος της Παλαιστίνης και το Σάββατο το Διεθνές Δικαστήριο του ΟΗΕ διέταξε άμεση κατάπαυση των στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Ράφα.
Η Ευρώπη διαιρεμένη
Η Ισπανία, η Νορβηγία και η Ιρλανδία, σύμφωνα με κοινή δήλωση των πρωθυπουργών των τριών χωρών, Sanchez, Gahr και Harris αντίστοιχα, θα αναγνωρίσουν επίσημα το κράτος της Παλαιστίνης στις 28 Μαΐου, με το σκεπτικό ότι η αναγνώριση αυτή θα προωθήσει την ειρήνη και την ασφάλεια στην περιοχή.
Το Ισραήλ αποδοκιμάζοντας αυτή την πρωτοβουλία ανακάλεσε τους πρεσβευτές του σε Μαδρίτη, Όσλο και Δουβλίνο για διαβουλεύσεις. Η απόφαση των τριών ευρωπαϊκών χωρών δεν αιφνιδίασε, καθώς η Μαδρίτη και το Δουβλίνο ζητούσαν κατά τους τελευταίους μήνες από την Επιτροπή να εξετασθεί αν θα έπρεπε να τεθούν σε αναστολή οι συμφωνίες ΕΕ και Ισραήλ, με στόχο να ασκηθεί πίεση στην ισραηλινή κυβέρνηση. Όμως η πρόταση αυτή δεν είχε τεθεί προς ψήφιση στους ΥΠΕΞ των 27, καθώς η έγκρισή της απαιτεί ομόφωνη απόφαση και τα μέλη εμφανίζονται με διαφορετικές απόψεις. Επίσης, υπάρχουν και μέλη της ΕΕ τα οποία συνεχίζουν να προμηθεύουν στο Ισραήλ όπλα.
Η απόφαση των χωρών Ιρλανδίας, Νορβηγίας και Ισπανίας, για αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης, ήρθε λίγες εβδομάδες μετά την ψήφο με ισχυρή πλειοψηφία στη γενική σύνοδο του ΟΗΕ για αναγνώριση της Παλαιστίνης ως 194ου κράτους μέλους.
Τα 2/3 περίπου των κρατών μελών του ΟΗΕ αναγνωρίζουν την Παλαιστίνη. Αντίθετα, οι χώρες του G7 ήταν απούσες κατά την ψήφιση, ενώ από την ΕΕ υπερψήφισαν 9 από τις 27 (Βουλγαρία, Κύπρος, Μάλτα, Πολωνία, Τσεχία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σουηδία, Ουγγαρία). Ίσως, δεν είναι σύμπτωση ότι οι περισσότερες ανήκουν στον μετα-σοβιετικό χώρο και αντανακλούν μια παράδοση του Ψυχρού Πολέμου, όταν το Ισραήλ αντιμετωπιζόταν καχύποπτα, ως ο κύριος σύμμαχος της Δύσης στη Μ. Ανατολή.
Εκτιμάται ότι μετά τις 28 Μαΐου ο αριθμός των χωρών της ΕΕ, οι οποίες θα προχωρήσουν σε αναγνώριση της Παλαιστίνης, ενδεχομένως θα συμπεριλάβει Βέλγιο, Σλοβενία και Μάλτα, ενώ η Γαλλία δεν έχει αποκλείσει να υπερψηφίσει και αυτή. Άλλοι όπως η Ιταλία αποφεύγουν το θέμα.
Η κυβέρνηση Μπάϊντεν αν και υποστηρίζει τη λύση των δυο κρατών, επιμένει ότι η αναγνώριση του Παλαιστινιακού κράτους πρέπει να προέλθει από διμερείς διαπραγματεύσεις των Παλαιστινίων με το Ισραήλ, κάτι το οποίο όμως δεν ευνοούν οι πολεμικές επιχειρήσεις που είναι σε πλήρη εξέλιξη. Όπως εξήγησε σε συνέντευξή του στην Haaretz, ο Νορβηγός ΥΠΕΞ Eide, η απόφαση να αναγνωρισθεί η Παλαιστίνη ως κράτος επηρεάσθηκε από τις πολιτικές της σημερινής υπερδεξιάς κυβέρνησης του Ισραήλ, η «οποία δεν έχει την πρόθεση να διαπραγματευθεί με την παλαιστινιακή πλευρά». Προς την ίδια κατεύθυνση ο Ισπανός ΥΠΕΞ Albares εξήγησε ότι «αν δεν ενεργήσουμε άμεσα, η λύση των δυο κρατών θα είναι τελείως αδύνατη».
Aπό την άλλη πλευρά, είναι αντιληπτό το μέγεθος της υπέρβασης την οποία καλείται να κάνει το Ισραήλ, μετά από μια απρόκλητη τρομοκρατική επίθεση τον περασμένο Οκτώβρη, η οποία κόστισε τη ζωή 1.200 αθώων πολιτών του και μεγάλο αριθμό ομήρων. Βέβαια, η πολιτική εκμετάλλευση των γεγονότων δεν έλειψε από όλες τις πλευρές.
Η απόφαση των τριών ευρωπαϊκών χωρών είναι αμφίβολο αν θα αλλάξει την κατάσταση επί του πεδίου, εκτός ίσως του ενδεχομένου να προκαλέσει αύξηση των πιέσεων στην κυβέρνηση Νετανιάχου, η οποία όμως έχει δείξει ότι μπορεί να ανταπεξέλθει τόσο σε εξωτερικές όσο και σε εσωτερικές πιέσεις. Η απόφαση των, Νορβηγίας, Ιρλανδίας και Ισπανίας, θα μπορούσε ίσως να ωθήσει και άλλες χώρες να τις μιμηθούν και να ενεργοποιήσει τα ευρωπαϊκά αντανακλαστικά.
Οι αποφάσεις των ανωτάτων διεθνών δικαστηρίων
Αίσθηση προκάλεσε η εντολή του εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την έκδοση ενταλμάτων σύλληψης (20/5) του πρωθυπουργού και του υπουργού Άμυνας του Ισραήλ, όπως και των τριών κύριων ηγετικών στελεχών της Χαμάς, με την κατηγορία για διάπραξη εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Προ μηνός υπήρχαν πληροφορίες για μια τέτοια ενέργεια την οποία με διπλωματικά μέσα προσπάθησε το Ισραήλ να αποσοβήσει.
Η σημασία της ενέργειας αυτής είναι έντονα συμβολική, διότι δικαιώνει όλους εκείνους οι οποίοι πιστεύουν, ότι η κατάσταση στη Γάζα, από τις 7 Οκτ. 2023 και στη συνέχεια, έχει φθάσει σε απαράδεκτα επίπεδα καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανθρώπινων απωλειών μεταξύ των αμάχων.
Πρακτικά, η έκδοση των ενταλμάτων επιτρέπει τη σύλληψη των κατηγορουμένων σε έδαφος χώρας, η οποία έχει κυρώσει την ιδρυτική σύμβαση του δικαστηρίου (Ρώμη, 2002). Επειδή όμως το Ισραήλ δεν έχει υπογράψει τη σύμβαση, ούτε η Παλαιστίνη η οποία δεν είναι επισήμως κράτος, οι κατηγορούμενοι δεν μπορούν να συλληφθούν στις χώρες τους. Περιορίζεται όμως η διεθνής μετακίνησή τους, προς χώρες οι οποίες έχουν υπογράψει τη σύμβαση.
Όμως την ίδια εβδομάδα, το Ισραήλ δέχθηκε και άλλο ένα πλήγμα, αυτή τη φορά από το Διεθνές Δικαστήριο του ΟΗΕ, το οποίο διέταξε (25/6) την άμεση παύση της επίθεσης κατά της Ράφα, μνημονεύοντας στη διαταγή του ότι «οι ανθρωπιστικές συνθήκες στην πόλη – όπου έχουν καταφύγει περίπου 1 εκατ. άμαχοι – είναι καταστροφικές».
Σύμφωνα με αναλυτές, αν και η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου πρακτικά δεν οδηγεί σε κυρώσεις – εάν υπήρχε πρόταση προς το Συμβούλιο ασφαλείας οι ΗΠΑ θα προέβαλαν βέτο – θα μπορούσε να είχε συνέπειες για την αντιμετώπιση του Ισραήλ από άλλες χώρες, ειδικά ως προς την ενίσχυση της πολεμικής δράσης του. Είναι ενδεχόμενο η Ουάσιγκτον και κυβερνήσεις στην Ευρώπη να θέσουν όρια στην προμήθεια όπλων προς το Ισραήλ και ίσως σε κάποιες περιπτώσεις να υπάρξει και υποβάθμιση των διπλωματικών σχέσεων.
Ο επικεφαλής των εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, δήλωσε ότι πρέπει να τηρηθεί το διεθνές δίκαιο και να εφαρμοσθεί η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου για άμεση κατάπαυση της επίθεσης στη Ράφα και ότι θα έφερνε το θέμα των τελευταίων εξελίξεων στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της Ένωσης (27/5). Στο συμβούλιο ήταν παρόντες 5 ΥΠΕΞ Αραβικών χωρών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η πρόταση του Έλληνα ΥΠΕΞ, Γεραπετρίτη, για δημιουργία task force από ΥΠΕΞ κρατών μελών της ΕΕ και Αραβικών κρατών, οι οποίοι θα διευκολύνουν τις άμεσες διαπραγματεύσεις μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων για επίτευξη ειρήνης.
Όλοι εύχονται την επιτυχία μιας τέτοιας προσπάθειας, καθώς οι ισορροπίες στη Μ.Ανατολή κλονίζονται πλέον επικίνδυνα.
* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής
