Η δυνατότητα ενός ΝΑΤΟ με "λιγότερη Αμερική" –ανεξάρτητα του ποιος είναι ο ένοικος του Λευκού Οίκου– είναι θέμα το οποίο θα κυριαρχήσει εφεξής και θα πρέπει θα οδηγήσει σε συσπείρωση όλα τα άλλα σημερινά μέλη της Συμμαχίας.
Η 75η επέτειος του ΝΑΤΟ από τη δημιουργία του, έρχεται σε ταραχώδεις καιρούς για τη Συμμαχία. Οι 32 ηγέτες των χωρών μελών, οι οποίοι συναντήθηκαν στην Ουάσινγκτον (9-11/7) είχαν να συζητήσουν πολλές προκλήσεις τόσο εξωτερικές όσο και εσωτερικές.
Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο ανταγωνισμός με την Κίνα, και η σύγκρουση στη Γάζα είναι σε πλήρη εξέλιξη, το μέλλον της Συμμαχίας επιβαρύνεται από τις πολιτικές αβεβαιότητες στις ΗΠΑ και την άνοδο της άκρας δεξιάς και του ευρωσκεπτικισμού στην Ευρώπη.
Ενώ οι πολιτικές δυσκολίες του Μπάιντεν προκαλούν διεθνή προβληματισμό, οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της ανόδου της άκρας δεξιάς στη Γαλλία και ένα καθώς φαίνεται απρόβλεπτο εξάμηνο στην προεδρία του ευρωπαϊκού συμβουλίου με επικεφαλής τον Ούγγρο Όρμπαν.
Μεταξύ όλων αυτών των προκλήσεων, η πλέον σημαντική είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία, όπως τόνισε ο απερχόμενος Γ. Γραμματέας του ΝΑΤΟ Στόλντενμπεργκ στον διάδοχό του Ολλανδό πρωθυπουργό Ρούτε, κατά την τελετή της παράδοσης.
Λιγότερο φιλόδοξη βοήθεια και πολιτική αδυναμία
Στην τρέχουσα σύνοδο οι χώρες μέλη δεσμεύτηκαν για μια βοήθεια $40 δισ. προς την Ουκρανία, για το επόμενο έτος, την οποία μπορεί να ανανεώσει ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ.
Αυτό είναι λιγότερο φιλόδοξο από την προηγούμενη πρόταση, η οποία αφορούσε $100 δισ. για τα επόμενα χρόνια. Η περικοπή ενδεχομένως υπαγορεύθηκε από τις εσωτερικές πιέσεις στις χώρες τους για αύξηση των κοινωνικών δαπανών και ενισχύσεις, τις οποίες αντιμετωπίζουν πολλοί από τους συμμετέχοντες, και οι οποίες τους αποθαρρύνουν από του να δεσμευθούν μακροχρόνια για την περίπτωση της Ουκρανίας.
Στην κατάσταση αυτή πρέπει να προστεθεί η νέα αβεβαιότητα στη γαλλική πολιτική σκηνή, όπως και η αδύναμη θέση του κυβερνώντος συνασπισμού στη Γερμανία (31%) μετά την ήττα των ευρωεκλογών, όπου η εξτρεμιστική ευρωσκεπτικιστική δεξιά, ΑfD, αύξησε το μερίδιό της σε 16% από 11% το 2019, κατακτώντας τη δεύτερη θέση ως κόμμα, μετά τους Χριστιανοδημοκράτες (30%.).
Επίσης, τα κόμματα περίπου 12 Ευρωπαίων ηγετών σημείωσαν μείωση της αποδοχής τους από τους εκλογείς σύμφωνα με τις ευρωεκλογές.
Δεν θα έπρεπε επίσης να λησμονείται, ότι η Ουγγαρία και η Τουρκία, ήταν 2 μέλη του ΝΑΤΟ τα οποία απειλούσαν με βέτο την εισδοχή της Σουηδίας και της Φινλανδίας, υπονομεύοντας την ενότητα της Συμμαχίας, σε κρίσιμη περίοδο.
Το όλο κλίμα αμφισβήτησης και ανησυχίας το οποίο είναι διάχυτο στη Δύση, ενισχύεται από τη σημαντικότερη ίσως αρνητική εξέλιξη, κατά το ότι επιφανείς Δημοκρατικοί καλούν τον πρόεδρο Μπάιντεν να εγκαταλείψει την εκλογική διεκδίκηση, μετά την καταστροφική πρόσφατη τηλεμαχία του με τον Τραμπ.
Η σκιά Τραμπ επηρεάζει βαθιά τη σύνοδο του ΝΑΤΟ, καθώς ο τ. πρόεδρος έχει επανειλημμένα τονίσει, ότι, εάν επιστρέψει στο οβάλ γραφείο, θα τερμάτιζε άμεσα τον πόλεμο στην Ουκρανία, τροφοδοτώντας φόβους, ότι θα συμφωνούσε ενδεχομένως σε διαμοιρασμό των ουκρανικών εδαφών προς όφελος της Ρωσίας. Επίσης, η απειλή του για απόσυρση από το ΝΑΤΟ και εγκατάλειψη των συμμάχων, οι οποίοι δεν δεσμεύουν το 2% του ΑΕΠ τους για τα έξοδα της συμμαχίας, δεν έχει αποσυρθεί, πέρα από κάθε ρητορική χροιά την οποία ενδεχομένως εμπεριέχει.
Η θέση Όρμπαν
Δεν είναι όμως μόνο η σκιά Τραμπ η οποία πλανάται στη σύνοδο, αλλά και το ότι ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτωρ Όρμπαν – νεοεκλεγείς πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τους επόμενους 6 μήνες – επισκέφθηκε χωρίς αναγγελία τη Μόσχα την περασμένη εβδομάδα, προκειμένου να συναντήσει τον πρόεδρο Πούτιν. Τρεις ημέρες αργότερα, ο Ούγγρος πρωθυπουργός προκάλεσε νέα έκπληξη και οργή στους Ευρωπαίους εταίρους, επισκεπτόμενος απροσδόκητα εκ νέου, το Πεκίνο για συνομιλίες με τον πρόεδρο Σι.
Η Κίνα ανάφερε ότι συζητήθηκαν ιδέες για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, τις οποίες οι δυο κυβερνήσεις υποστηρίζουν, όμως απορρίπτει η Ουκρανία, καθώς θεωρεί ότι ευνοούν τη Ρωσία.
Ο μυστικός προγραμματισμός αυτών των επισκέψεων Όρμπαν, ενέτεινε την εναντίον του κριτική από τους άλλους Ευρωπαίους, ότι ο Ούγγρος πρωθυπουργός προσεγγίζει αυταρχικούς ηγέτες και αμφισβητεί ανοικτά την εξωτερική πολιτική της Ένωσης, η οποία έχει επιβάλει κυρώσεις στη Μόσχα και θεωρεί το Πεκίνο, ως συστημικό ανταγωνιστή.
Είναι προφανής η προσπάθεια διεθνούς προβολής της Βουδαπέστης, με την ενδεχόμενη διαμεσολάβησή της μεταξύ Κιέβου και Μόσχας με την υποστήριξη του Πεκίνου.
Στο σημείο αυτό θα μπορούσε να προστεθεί, η αναφορά της Ουγγαρίας ως σημαντικού φίλου της Κίνας από τον Σι, κατά την πρόσφατη επίσκεψη του στην Ευρώπη, και η συμφωνία κινεζικών επενδύσεων στην Ουγγαρία, μεταξύ των οποίων η παραγωγής ηλεκτρικών αυτοκινήτων.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ακόμη, ότι τη Δευτέρα μετά τις γαλλικές εκλογές, η Μαρίν Λε Πεν και ο Όρμπαν ανακοίνωσαν τη δημιουργία συμμαχίας στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, καθιερώνοντας ένα νέο ευρωσκεπτικιστικό ακροδεξιό σχηματισμό, τους «Πατριώτες για την Ευρώπη».
Οι πρωτοβουλίες Όρμπαν, σε πολλές περιπτώσεις δεν απηχούν τις απόψεις της πλειοψηφίας των νατοϊκών χωρών της ΕΕ και βάζουν κρίσιμα ερωτηματικά για τις επιδιώξεις του, ως προς το ευρωπαϊκό εγχείρημα και την Νατοϊκή συνοχή, ειδικά καθώς διάκειται φιλικά προς τη Ρωσία και την Κίνα.
Χωρίς αυτό να είναι απαραίτητα καλό ή κακό, στην τρέχουσα συγκυρία διαβρώνει τις ενιαίες πολιτικές της ΕΕ, πολύ περισσότερο, καθώς ο Ούγγρος πρωθυπουργικός δεν έχει διατυπώσει δικές του εναλλακτικές πολιτικές με κοινοτική οπτική, από την θέση του ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Διαβεβαιώσεις προς Κίεβο
Σε κοινή ανακοίνωσή τους οι ηγέτες των χωρών μελών επιβεβαίωσαν, ότι το μέλλον της Ουκρανίας είναι στο ΝΑΤΟ, χωρίς όμως να δώσουν κάποιο σχετικό χρονοδιάγραμμα. Επί του προκειμένου, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ είχε προσθέσει, ότι η Ουκρανία θα πρέπει να προχωρεί και σε απαραίτητες μεταρρυθμίσεις.
Επιβεβαιώθηκε από τον πρόεδρο Μπάιντεν η προηγούμενη αναγγελία του για προμήθεια F-16 προς την Ουκρανία, από Δανία και Ολλανδία αρχικά και αργότερα από την Νορβηγία, τα οποία θα ήταν επιχειρησιακά ενεργά για αμυντικούς όμως σκοπούς, προς το τέλος του καλοκαιριού. Ο πρόεδρος Μπάϊντεν τόνισε επίσης την ανάγκη αύξησης της παραγωγής της ευρωπαϊκής πολεμικής βιομηχανίας, ώστε να εξισορροπήσει τις ρωσικές δυνατότητες.
Σε άλλες ανακοινώσεις, αναφέρθηκαν μεταξύ άλλων, η δημιουργία συμμαχικής διοίκησης στο Wiesbaden, σχετικά με την στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία και την εκπαίδευση ουκρανικών δυνάμεων και ότι οι ΗΠΑ και η Γερμανία θα εγκαταστήσουν από κοινού (2026), επί γερμανικού εδάφους, βλήματα και πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς. Η ρωσική αντίδραση ήταν άμεση και έντονη.
Ισως δεν είναι τυχαίο, ότι η επετειακή σύνοδος του ΝΑΤΟ διεξήχθη σε κλίμα έντονου προβληματισμού και αμφιβολιών, το οποίο αντανακλά την ουσιαστική διαφορά των γεωπολιτικών προτεραιοτήτων των χωρών μελών της Συμμαχίας.
Το κύριο ερωτηματικό το οποίο πλανάται, αφορά τις ανεξαρτήτως προέδρου αμυντικές επιλογές των ΗΠΑ και τη σχέση τους με το ΝΑΤΟ, καθώς και την σταδιακή συνειδητοποίηση των Ευρωπαϊκών χωρών, ότι θα αντιμετωπίσουν τη Ρωσία επί του ουκρανικού πεδίου ουσιαστικά μόνες, και ενδεχομένως χωρίς την απαραίτητη συνοχή.
* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής
