Λονδίνο Θανάσης Γκαβός
Ως αναπόφευκτη εξέλιξη χαρακτήρισε τις συναντήσεις μεταξύ του προέδρου του Βρετανικού Μουσείου με την ελληνική κυβέρνηση ο Μαρκ Στίβενς, από τους πλέον επιφανείς νομικούς ειδικούς στα πολιτιστικά αγαθά και στα ανθρώπινα δικαιώματα στη Βρετανία, ο οποίος επί χρόνια ασχολείται με τα Γλυπτά του Παρθενώνα υποστηρίζοντας την επανένωση τους στην Αθήνα.
«Νομίζω ότι ήταν αναπόφευκτο πως θα γίνονταν συναντήσεις μεταξύ του Τζορτζ Όσμπορν και του Έλληνα πρωθυπουργού για τα Γλυπτά του Παρθενώνα που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο. Είναι απολύτως ξεκάθαρο πως τα Γλυπτά του Παρθενώνα ανήκουν στην Ελλάδα, στην Αθήνα, στο Μουσείο Ακρόπολης. Είναι μια ιστορική ανωμαλία το ότι εκλάπησαν από έναν Σκωτσέζο λόρδο και μετά δόθηκαν ως 'δώρο', ως κλεμμένα αντικείμενα στο Βρετανικό Μουσείο. Κατά συνέπεια νομίζω ότι ο Τζορτζ Όσμπορν, ως ρεαλιστής, ξεκάθαρα κατανοώντας το νόμο, καταλαβαίνει ότι ως πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείο πρέπει να δώσει πίσω τα μάρμαρα, επιτέλους», σχολίασε σε συνέντευξη στο ΣΚΑΙ ο κ. Στίβενς, ο οποίος έχει τιμηθεί με τον τίτλο του Διοικητή της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (CBE) από τη βασίλισσα Ελισάβετ για τις υπηρεσίες του στο νομικό επάγγελμα.
Οι συναντήσεις ανοίγουν ένα παράθυρο ελπίδας για την πολυπόθητη συμφωνία επανένωσης, αλλά αγκάθια παραμένουν το θέμα της κυριότητας και ο νόμος του 1963 που απαγορεύει στο Βρετανικό Μουσείο να αφαιρέσει αντικείμενα από τη συλλογή του.
Ως προς ο δεύτερο ο κ. Στίβενς διατυπώνει τη ριζοσπαστική νομική εκτίμηση ότι ο νόμος δεν καλύπτει τα Γλυπτά, καθώς αναφέρεται μόνο σε νομίμως αποκτηθέντα εκθέματα της συλλογής του Μουσείου.
«Για πολλά χρόνια τώρα έχει βολέψει το Βρετανικό Μουσείο να ισχυρίζεται ότι δεν μπορεί, λόγω του νόμου του 1963, να αφαιρεί αντικείμενα από τις συλλογές του. Το θέμα όμως ασφαλώς είναι πως αφορά μόνο τα αντικείμενα τα οποία είναι νομίμως στη συλλογή. Και όπως ξέρουμε, ο λόρδος Έλγιν έκλεψε, λεηλάτησε, προκάλεσε ζημιές στα Γλυπτά του Παρθενώνα. Δεν είχε κανένα δικαίωμα επ' αυτών, τα απέκτησε μέσω δωροδοκίας και διαφθοράς. Επομένως στην ουσία το Βρετανικό Μουσείο έχει στην κατοχή του κλεμμένα αγαθά. Άρα ο νόμος (του 1963) δεν είναι δεσμευτικός όσον αφορά τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, διότι αποκτήθηκαν και κλείστηκαν παρανόμως στο Βρετανικό Μουσείο».
Πρακτικά, ωστόσο, αυτό το επιχείρημα θα σήμαινε πως θα έπρεπε να δούμε είτε μια απρόσμενα γενναία ομολογία από το μουσείο ότι ο Έλγιν έκλεψε τα Γλυπτά ή κάποιου είδους νομική διεκδίκηση από την ελληνική κυβέρνηση, οδός που στο παρελθόν έχει απορριφθεί.
«Νομίζω ότι αυτό που έχει συμβεί είναι πως είχαμε μια αλλαγή γενεών. Άνθρωποι της δικής μου ηλικίας και νεότεροι αποδέχονται ότι εκλάπησαν. Δεν είναι αμφιλεγόμενο για εμάς, για επιμελητές εκθέσεων, για μουσεία και πινακοθήκες ανά τη χώρα να πεις ότι ο λόρδος Έλγιν έκλεψε, λεηλάτησε παρανόμως και απέκτησε με διεφθαρμένα μέσα τα Μάρμαρα του Παρθενώνα», απαντά ο κ. Στίβενς.
«Νομίζω», συνεχίζει, «πως όλοι αναγνωρίζουν ότι ο νόμος δεν είναι παρά ένα φύλο συκής, ένα πρόσχημα που προτάσσουν οι Βρετανοί για να θολώσουν τα νερά αναφορικά με την κατάσταση. Η ξεκάθαρη νομική θέση είναι πως αν δεν αποκτήθηκαν νομίμως, τότε πρέπει να επιστραφούν. Νομίζω ότι ο Τζορτζ Όσμπορν, που συγκαταλέγεται στη νέα γενιά προέδρων πολιτιστικών ιδρυμάτων, αναγνωρίζει πως φέρει μια υποχρέωση, νομική και ηθική υποχρέωση και πως θα ήταν παράβαση καθήκοντος εκ μέρους του και εκ μέρους των υπολοίπων επιτρόπων αν επιδίωκαν να κρατήσουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα που γνωρίζουν καλά ότι είναι κλεμμένα αγαθά».
Λύσεις που κατά καιρούς έχουν ακουστεί ως τρόπος για να παρακάμψουν οι δύο πλευρές το θέμα της κυριότητας και της αλλαγής του νόμου, όπως η κοινή ιδιοκτησία των Γλυπτών ή το άνοιγμα παραρτήματος του Βρετανικού Μουσείου στην Αθήνα, έχουν απορριφθεί.
Μια πιθανή διέξοδος θα μπορούσε να είναι η διαδικασία που ακολουθήθηκε για την επιστροφή του «θραύσματος Fagan» από μουσείο του Παλέρμο στο Μουσείο Ακρόπολης. Το θραύσμα αρχικά αποδόθηκε στην Αθήνα ως μακροχρόνια κατάθεση (deposito) με προοπτική μόνιμης επιστροφής (sine die), κάτι που τελικά υλοποιήθηκε με αποφάσεις του Περιφερειακού Συμβουλίου της Σικελίας και έγκριση του ιταλικού Υπουργείου Πολιτισμού.
Στην περίπτωση των Γλυπτών για τη μόνιμη επανένωση θα χρειαζόταν εν τέλει αλλαγή του νόμου μέσα από τις διαβουλεύσεις που θα άρχιζαν - με τα Γλυπτά όμως ήδη στην Αθήνα και με μια θετική εισήγηση του προέδρου του Βρετανικού Μουσείου να παίζει σημαντικό ρόλο.
Το θέμα της ιδιοκτησίας και του νόμου θα μπορούσε επίσης να παρακαμφθεί είτε με κάποια θολή διατύπωση στη συμφωνία επανένωσης είτε με κάποια συμβιβαστική λύση που δεν είναι προφανής.
Όπως ανέφεραν τις τελευταίες ημέρες μέλη βρετανικών φορέων που συμμετέχουν στην εκστρατεία υπέρ της επανένωσης των Γλυπτών, το γεγονός ότι μιλάμε πλέον για το πώς θα μπορούσαν να επιστραφούν τα Γλυπτά και όχι για το εάν, μαρτυρά πρόοδο.
Πώς φτάσαμε ως εδώ; Οι παράγοντες που έχουν επισημανθεί είναι πολλοί: η συνεπής πίεση από την ελληνική κυβέρνηση τον τελευταίο χρόνο, οι συνεχείς αποδείξεις μετατόπισης της βρετανικής κοινής γνώμης μέσα από δημοσκοπήσεις και άρθρα μεγάλων εφημερίδων, η ενεργή στήριξη από σημαίνουσες προσωπικότητες του βρετανικού δημοσίου βίου, τόσο από το χώρο του πολιτισμού και των πανεπιστημίων όσο και από πολιτικούς, ο επαναπατρισμός αντικειμένων από μουσεία άλλων χωρών αλλά ακόμα και της Βρετανίας, η κριτική ματιά με την οποία οι Βρετανοί έχουν αρχίσει να αναλύουν το αποικιοκρατικό τους παρελθόν, αλλά και οι έστω ρητορικές νύξεις περί συμφωνίας από τον κ. Όσμπορν.
Ο Μαρκ Στίβενς προσθέτει, τέλος, ακόμα μία δυνητική παράμετρο στην όλη εξίσωση. Μέσα στο 2023 το Βρετανικό Μουσείο θα ξεκινήσει ένα τεράστιο πρόγραμμα ριζικής κτιριακής ανακαίνισης που υπολογίζεται πως θα κοστίσει 1 δισεκατομμύριο λίρες. Ο Βρετανός νομικός δεν αποκλείει εμφάνιση χορηγών που θα θέσουν ως όρο την αλλαγή στάσης για τα Γλυπτά.
«Εκτιμώ ότι υπάρχει μία πραγματική πιθανότητα πως θα μπορούσε να έρθει κάποια δωρεά προς το Βρετανικό Μουσείο, όχι ως ευθεία ανταλλαγή (για την επιστροφή των Γλυπτών), αλλά ως μία εύσχημη διέξοδος».
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
