Αντιμέτωπος με την αποτυχία να εκπληρώσει τις προεκλογικές του δεσμεύσεις για ταχεία ειρήνη στη Γάζα και την Ουκρανία, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στρέφεται πλέον σε μια νέα, εξίσου δύσκολη πρόκληση: τον περιορισμό του κλιμακούμενου πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.
Όπως αναφέρει το Reuters, η κυβέρνησή του προγραμματίζει δεύτερο γύρο συνομιλιών με το Ιράν το Σάββατο στη Ρώμη, μια εξέλιξη που πριν από λίγα χρόνια έμοιαζε απίθανη, αν σκεφτεί κανείς τη μακρά περίοδο εχθρότητας από την πρώτη του θητεία, όταν απέσυρε τις ΗΠΑ από τη συμφωνία του 2015 για τα πυρηνικά του Ιράν και επέβαλε στρατηγική «μέγιστης πίεσης» με συντριπτικές κυρώσεις.
Παρότι η πρόσφατη συνάντηση στο Ομάν χαρακτηρίστηκε θετική και από τις δύο πλευρές, οι διαπραγματευτές χαμηλώνουν τις προσδοκίες για άμεση πρόοδο σε μια διαμάχη που μετρά δεκαετίες.
Σύμφωνα με πηγή που γνωρίζει το περιεχόμενο της σύσκεψης στον Λευκό Οίκο την Τρίτη, οι εσωτερικές διεργασίες γύρω από ένα πιθανό πλαίσιο συμφωνίας βρίσκονται ακόμη σε αρχικό στάδιο. Δύο ακόμη πηγές με γνώση της στρατηγικής του Λευκού Οίκου ανέφεραν ότι ενδέχεται να υπάρξει μια προσωρινή συμφωνία πριν την οριστικοποίηση μιας πιο λεπτομερούς.
Την ίδια ώρα, η συνεχιζόμενη απειλή του Τραμπ να βομβαρδίσει ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις σε περίπτωση αποτυχίας των διαπραγματεύσεων, αυξάνει περαιτέρω την ένταση στην ευρύτερη περιοχή.
Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με την υπόσχεση του ίδιου του Τραμπ στην ομιλία ορκωμοσίας του στις 20 Ιανουαρίου να λειτουργήσει ως «ειρηνοποιός», και θα μπορούσε να οδηγήσει τις ΗΠΑ σε νέα εμπλοκή στη Μέση Ανατολή.
Ο ίδιος πάντως διαβεβαίωσε την Πέμπτη ότι δεν βιάζεται να προβεί σε στρατιωτική δράση, δίνοντας έμφαση στην ανάγκη επίλυσης μέσω διαλόγου.
«Αν υπάρξει δεύτερη επιλογή, αυτή θα είναι πολύ κακή για το Ιράν», δήλωσε ο Τραμπ μετά από συνάντηση στον Λευκό Οίκο με την Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι. «Πιστεύω ότι το Ιράν θέλει να διαπραγματευτεί. Ελπίζω να το θέλει. Θα είναι πολύ καλό για αυτούς αν το κάνουν».
«Παιδί για όλες τις δουλειές» ο Στιβ Γουίτκοφ
Επικεφαλής της αμερικανικής διαπραγματευτικής ομάδας είναι ο Στιβ Γουίτκοφ, φίλος του Τραμπ και επενδυτής στον τομέα του real estate, χωρίς προηγούμενη διπλωματική εμπειρία, γεγονός που έχει οδηγήσει ορισμένους αναλυτές να τον αποκαλούν «παιδί για όλες τις δουλειές». Ο ίδιος έχει επιφορτιστεί όχι μόνο με τη διαπραγμάτευση με το Ιράν, αλλά και με τις προσπάθειες τερματισμού των πολέμων σε Γάζα και Ουκρανία.
Απέναντί του θα βρεθεί ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αρακτσί, γνωστός για τις ικανότητές του στη διαπραγμάτευση. Δυτικοί διπλωμάτες εκφράζουν ανησυχία ότι ο Αρακτσί ενδέχεται να εκμεταλλευτεί την απειρία του Γουίτκοφ.
«Η ταυτόχρονη διαχείριση των κρίσεων σε Γάζα, Ουκρανία και Ιράν θα ήταν δύσκολη για οποιονδήποτε», σχολίασε ο Τζόναθαν Πανίκοφ, πρώην αξιωματούχος των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ για τη Μέση Ανατολή.
«Πόσω μάλλον στην περίπτωση του Ιράν, όπου υπάρχουν περίπλοκες τεχνικές λεπτομέρειες, ιστορικά δεδομένα, γεωπολιτικοί συσχετισμοί και ευρύτερες προκλήσεις», πρόσθεσε ο ίδιος, που σήμερα εργάζεται στο think tank Atlantic Council στην Ουάσινγκτον.
Το «ατού» του Γουίτκοφ παραμένει η άμεση πρόσβασή του στον πρόεδρο Τραμπ, μια επαφή που, σύμφωνα με παρατηρητές, στέλνει μήνυμα στην Τεχεράνη πως διαπραγματεύονται με έναν άνθρωπο της απολύτου εμπιστοσύνης του προέδρου.
Το αν αυτό θα συμβάλει ουσιαστικά στην επίτευξη συμφωνίας, μένει να αποδειχθεί.
Αβεβαιότητα
Στο μεταξύ, νέα αβεβαιότητα έχει προκαλέσει η στάση του Γουίτκοφ, όσον αφορά την προσέγγισή του με το Ιράν. Οι πρόσφατες δηλώσεις του αποκαλύπτουν ασάφεια ως προς το τι ακριβώς επιδιώκει η Ουάσινγκτον στις διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.
Μιλώντας στην Wall Street Journal πριν από τις συνομιλίες του Σαββάτου, ο Γουίτκοφ ανέφερε ότι η απόκτηση πυρηνικών όπλων από το Ιράν αποτελεί «κόκκινη γραμμή», μια τοποθέτηση που φάνηκε να απομακρύνεται από την απαίτηση του Τραμπ για πλήρη διάλυση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Τη Δευτέρα, σε συνέντευξή του στο Fox News, ανέφερε ότι στο Ιράν θα μπορούσε να επιτραπεί ο εμπλουτισμός ουρανίου σε χαμηλό επίπεδο, υπό αυστηρή επιτήρηση. Ωστόσο, την Τρίτη επανήλθε με ανάρτηση στην πλατφόρμα X, λέγοντας ότι η Τεχεράνη πρέπει να «εξαλείψει» πλήρως το πρόγραμμα εμπλουτισμού.
Σε απάντηση, ο Ιρανός διαπραγματευτής Αρακτσί τόνισε την Τετάρτη ότι «η αρχή του εμπλουτισμού δεν είναι διαπραγματεύσιμη».
Οι σκληρές κυρώσεις φαίνεται να έφεραν το Ιράν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ωστόσο η Τεχεράνη παραμένει καχύποπτη απέναντι στις προθέσεις της Ουάσινγκτον και αμφιβάλλει για το αν μπορεί να επιτευχθεί συμφωνία. Από την αποχώρηση του Τραμπ από τη διεθνή συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, το 2015, η χώρα έχει υπερβεί κατά πολύ τα όρια εμπλουτισμού ουρανίου που προβλέπονταν στη συμφωνία, φτάνοντας κοντά σε επίπεδα καθαρότητας που απαιτούνται για την κατασκευή πυρηνικών όπλων.
Μέτριες διπλωματικές επιδόσεις
Η αιφνίδια ανακοίνωση του Τραμπ στις 7 Απριλίου για επανεκκίνηση των συνομιλιών με το Ιράν έφερε στο προσκήνιο τον καθοριστικό ρόλο του Γουίτκοφ στη χάραξη εξωτερικής πολιτικής.
Η διπλωματική του πορεία μέχρι στιγμής θεωρείται μέτρια. Δεν έχει σημειώσει πρόοδο στην εξεύρεση λύσης για τον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, ενώ πριν την ανάληψη καθηκόντων από τον Τραμπ συνέβαλε σε προσωρινή εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, η οποία όμως έχει πλέον καταρρεύσει. Το ενδεχόμενο στρατιωτικής δράσης από τις ΗΠΑ ή Ισραήλ κρατά την περιοχή της Μέσης Ανατολής σε αναβρασμό.
Το Ισραήλ, το οποίο έχει αποδυναμώσει σημαντικά την περιφερειακή επιρροή του Ιράν μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, δεν έχει κρύψει ότι είναι διατεθειμένο να πλήξει τις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις. Ο πρωθυπουργός Νετανιάχου, αιφνιδιασμένος από την απόφαση Τραμπ για διαπραγματεύσεις, έχει ζητήσει μια συμφωνία αποπυρηνικοποίησης παρόμοια με εκείνη της Λιβύης το 2003, κάτι που η Τεχεράνη θεωρεί εξαιρετικά απίθανο να αποδεχθεί.
Τα κράτη του Κόλπου, που ανησυχούν για μια νέα πολεμική σύρραξη, ελπίζουν σε συνέχιση των διαπραγματεύσεων αλλά εκφράζουν παράλληλα φόβους ότι θα μείνουν εκτός της διαδικασίας.
Παρά τα σημαντικά εμπόδια, ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν πως μια διμερής συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν είναι ίσως πιο ρεαλιστική από την επίτευξη διαρκούς ειρήνης στη Γάζα ή στην Ουκρανία.
«Ως μέρος μιας πυρηνικής συμφωνίας, οι ΗΠΑ μπορούν να ασκήσουν έναν βαθμό ελέγχου», σημειώνει η Λόρα Μπλούμενφελντ, αναλύτρια για τη Μέση Ανατολή στη Σχολή Προχωρημένων Διεθνών Σπουδών του Johns Hopkins στην Ουάσινγκτον. «Και οι δύο πλευρές είναι έτοιμες και πρόθυμες να τερματίσουν τις πυρηνικές εντάσεις».
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
