Τραμπ: Κηρύσσει «δεύτερο εμπορικό πόλεμο»

"Ορισμένοι από τους κύριους στόχους του προέδρου - όπως η Κίνα και η Ευρωπαϊκή Ένωση - δεν είναι σε θέση να πολεμήσουν έναν ολοκληρωτικό εμπορικό πόλεμο"

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ δεν έχασε χρόνο την περασμένη εβδομάδα προτού απειλήσει με δασμούς σχεδόν κάθε σημαντικό εμπορικό εταίρο των ΗΠΑ, σε μια επίδειξη εκτελεστικής εξουσίας που θύμιζε την επίθεση της πρώτης του θητείας στο παγκόσμιο εμπόριο.

Αλλά ο πιθανός δεύτερος εμπορικός πόλεμος του Τραμπ διαμορφώνεται πολύ διαφορετικά από τον πρώτο του. Οι φιλοδοξίες του προέδρου για μια αναδιάταξη του παγκόσμιου εμπορίου είναι ευρύτερες. Η αντιπολίτευση -στο εσωτερικό και στο εξωτερικό- είναι πιο αδύναμη. Και οι οικονομικοί κίνδυνοι που φαίνεται έτοιμος να αντιμετωπίσει μπορεί να είναι μεγαλύτεροι.

Τις πρώτες ημέρες της δεύτερης θητείας του, ο Τραμπ υποσχέθηκε, ή απείλησε, να επιβάλει δασμούς σε περισσότερα από 2 τρισεκατομμύρια δολάρια ξένων προϊόντων, περίπου τα δύο τρίτα όλων όσων αγοράζουν οι Αμερικανοί από το εξωτερικό. Διέταξε τους βουλευτές του υπουργικού συμβουλίου του έως την 1η Απριλίου να ολοκληρώσουν μια ολοκληρωμένη ανάλυση της εμπορικής πολιτικής των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων των συμφωνιών που διαπραγματεύτηκε κατά την πρώτη του θητεία με την Κίνα, τον Καναδά και το Μεξικό• την παγκόσμια φορολογία• και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες, όλα με το βλέμμα προς την ανάπτυξη μιας «εύρωστης και αναζωογονημένης» νέας προσέγγισης.

Δεν έχουν επιβληθεί ακόμη νέοι δασμοί. Αλλά ο πρόεδρος εξετάζει νέους φόρους στις εισαγωγές σχεδόν σε κάθε δημόσια εμφάνιση από την ορκωμοσία του. Και οι μελέτες που διέταξε υπαινίσσονται «δημιουργικές χρήσεις» των προεδρικών εξουσιών, συμπεριλαμβανομένου ενός πιθανού διπλασιασμού του φορολογικού συντελεστή για ορισμένα ξένα φυσικά και νομικά πρόσωπα.

«Νομίζω ότι είναι πολύ διαφορετική η κατάσταση αυτή τη στιγμή. Οι απειλές είναι πολύ πιο εκτεταμένες. Η αίσθηση των νομικών περιορισμών φαίνεται πολύ μικρότερη», δήλωσε ο Εντ Γκρέσερ, ο οποίος ηγήθηκε της μονάδας οικονομικής έρευνας στο Γραφείο του Εμπορικού Αντιπροσώπου των ΗΠΑ κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ. «Αυτό υποδηλώνει ότι αισθάνεται ως πρόεδρος ότι έχει το δικαίωμα να δημιουργήσει ένα εντελώς νέο δασμολογικό σύστημα μόνος του».

Ο Τραμπ φαίνεται σχεδόν βέβαιο ότι θα ενεργήσει νωρίτερα στη δεύτερη θητεία του από ό,τι στην πρώτη του, όταν περίμενε έναν ολόκληρο χρόνο πριν επιβάλει δασμούς σε πλυντήρια ρούχων και ηλιακούς συλλέκτες ξένης κατασκευής. Απείλησε να επιβάλει δασμούς στην Κίνα, τον Καναδά και το Μεξικό την 1η Φεβρουαρίου, ενώ αφήνει να εννοηθεί ότι η Ευρώπη, η Ρωσία, η Βραζιλία, η Ινδία και πολλές άλλες χώρες θα μπορούσαν επίσης να δουν τα αγαθά τους να φορολογούνται.

Αλλά με τους κορυφαίους αξιωματούχους του που σχετίζονται με το εμπόριο να περιμένουν ακόμη την επιβεβαίωση από τη Γερουσία, ο Τραμπ πιθανότατα θα περιμένει να ενεργήσει μέχρι την προθεσμία της 1ης Απριλίου για την ολοκλήρωση της πολυμερούς εμπορικής αναθεώρησης.

«Μέρος της στρατηγικής του προέδρου είναι να προκαλέσει αβεβαιότητα», σχολίασε ο Μάιρον Μπρίλιαντ, ανώτερος σύμβουλος στο DGA Group, μια συμβουλευτική εταιρεία επιχειρήσεων.

Μια πιο ομογενοποιημένη κυβερνητική ομάδα για το εμπόριο καθιστά πιο πιθανό ένα επιταχυνόμενο πρόγραμμα στη δεύτερη θητεία. Η πρώτη θητεία του Τραμπ αντιμετώπισε σκληρές εσωτερικές συγκρούσεις μεταξύ των φατριών που ήταν υπέρ και κατά των δασμών, οι οποίες καθυστέρησαν τη δράση.

Αυτή τη φορά, βασικοί σύμβουλοι, συμπεριλαμβανομένου του Σκοτ Μπέσεντ, που προαλείφεται για Οικονομικών, και του Χάουαρντ Λούτνικ, που αναλαμβάνει υπουργός Εμπορίου, υποστηρίζουν σταθερά νέους φόρους στις εισαγωγές, ακόμη και αν διαφέρουν ως προς τις λεπτομέρειες στην εφαρμογή.

«Μια από τις μεγαλύτερες διαφορές είναι ότι φαίνεται ότι δεν τσακώνονται μεταξύ τους. Φαίνεται ότι υπάρχει πολύ περισσότερη συναίνεση», παρατήρησε η Λόρι Γουάλας, διευθύντρια της μη κερδοσκοπικής εταιρείας Rethink Trade. «Δεν υπάρχει κανείς που πραγματικά προσπαθεί να τινάξει στον αέρα την όλη ιδέα».

Η ομάδα του Τραμπ στη δεύτερη θητεία έχει επίσης διαφορετική σύνθεση σε σχέση με εκείνη στον πρώτο του εμπορικό πόλεμο. Ο Ρόμπερτ Λαϊτχάιζερ, ο κύριος εμπορικός διαπραγματευτής του Τραμπ στην πρώτη θητεία, δεν έχει επίσημο ρόλο στην τρέχουσα κυβέρνηση, αν και συνεχίζει να συμβουλεύει τον πρόεδρο, σύμφωνα με δύο άτομα που γνωρίζουν το θέμα και μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας στη Washington Post.

Ο Τραμπ όρισε τον Τζέιμισον Γκριρ, τον πρώην επιτελάρχη του Λάιτχαϊζερ, ως νέο εμπορικό αντιπρόσωπό του. Ο Γκριρ, ένας καλά καταρτισμένος δικηγόρος για θέματα εμπορίου, μια γενιά νεότερος από τον Λαϊτχάιζερ, ζήτησε τη διεύρυνση των δασμών στα κινεζικά προϊόντα ώστε να συμπεριλαμβάνονται προϊόντα που κατασκευάζονται από κινεζικές εταιρείες σε άλλες χώρες.

Ο Τραμπ προωθεί τώρα δασμούς για να επιτύχει ένα ευρύτερο σύνολο στόχων από ό,τι κατά την πρώτη του θητεία, όταν επικεντρώθηκε σε μεγάλο βαθμό στη μείωση του εμπορικού ελλείμματος και στην αντιμετώπιση αυτών που περιέγραψε ως αθέμιτες εμπορικές πρακτικές της Κίνας. Ξεκίνησε την επίθεσή του στη δεύτερη θητεία εστιάζοντας σε μη οικονομικούς στόχους, όπως τον περιορισμό της παράτυπης μετανάστευσης και της διακίνησης ναρκωτικών στα σύνορα των ΗΠΑ.

Ένας πρωταρχικός στόχος είναι η χρήση δασμών για τη συγκέντρωση εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, ώστε να αντισταθμιστεί η απώλεια εσόδων του δημοσίου από την παράταση των φορολογικών περικοπών του 2017 που λήγουν στο τέλος του τρέχοντος έτους.

Δεν είναι ότι ο ίδιος ο Τραμπ έχει αλλάξει. Παραμένει προσηλωμένος στα διμερή εμπορικά ελλείμματα με μεμονωμένα έθνη, τα οποία οι περισσότεροι οικονομολόγοι θεωρούν ασήμαντα. Συνεχίζει να μιλά για την ενθάρρυνση των βιομηχανιών να μετεγκατασταθούν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και κάποιοι από τους στόχους του είναι αντιφατικοί: Θέλει να αποθαρρύνει τις εισαγωγές αυξάνοντας τις τιμές με δασμούς. Χρειάζεται όμως υψηλά επίπεδα εισαγωγών για να συγκεντρώσει σημαντικά έσοδα.

«Τώρα χρειάζεται τα χρήματα. Δεν χρειαζόταν τα χρήματα στην πρώτη θητεία. Είναι πλέον σημαντικά για αυτά που δηλώνει», δήλωσε ο Γουίλιαμ Ράινστς, ειδικός στην εμπορική πολιτική στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών στην Ουάσιγκτον.

Αλλά μετά τη νίκη του Τραμπ με τη λαϊκή ψήφο τον Νοέμβριο και την έλλειψη συνεκτικής απάντησης του Δημοκρατικού Κόμματος, το περιβάλλον που αντιμετωπίζει τώρα είναι πιο ευνοϊκό.

Οι αντίπαλοι των δασμολογικών σχεδίων του Τραμπ καταλαμβάνουν μια πιο αδύναμη θέση τώρα από ό,τι μετά την πρώτη εκλογή του. Μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου, εταιρικά στελέχη που κάποτε τον επέκριναν ή επικρίθηκαν από αυτόν, έσπευσαν στο θέρετρο Μαρ α Λάγκο του προέδρου στη Νότια Φλόριντα για να επανορθώσουν.

Για δύο γενιές, οι περισσότεροι mainstream οικονομολόγοι έβλεπαν τους δασμούς, που είναι φόροι που πληρώνουν οι Αμερικανοί στα εισαγόμενα αγαθά, ως οικονομικά αναποτελεσματικούς. Αλλά η επί δεκαετίες συναίνεση υπέρ της παγκόσμιας οικονομικής ολοκλήρωσης, η οποία επλήγη κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ, διαβρώθηκε περαιτέρω υπό τη διακυβέρνηση Μπάιντεν.

Ακόμη και μερικοί από τους πιο «παγκοσμιοποιημένους» Αμερικανούς CEOs ανταποκρίνονται στη στροφή προς τον οικονομικό εθνικισμό. Ο διευθύνων σύμβουλος της JPMorgan Chase, Τζέιμι Ντίμον, ο οποίος επέκρινε τους δασμούς της πρώτης θητείας του Τραμπ, άλλαξε τόνους την περασμένη εβδομάδα όταν ρωτήθηκε για τις νέες εισαγωγές. «Αν είναι λίγο πληθωριστικό, αλλά καλό για την εθνική ασφάλεια, ας είναι. Εννοώ, ξεπεράστε το», ανέφερε χαρακτηριστικά στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας.

Οι επιχειρήσεις που πολέμησαν σθεναρά τις δασμολογικές προτάσεις κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ έχουν αποδεχτεί σε μεγάλο βαθμό το γεγονός ότι έρχονται κι άλλες. Η ελπίδα τους τώρα δεν είναι τόσο να πείσουν τον πρόεδρο να εγκαταλείψει τα σχέδιά του, αλλά να είναι πιο έξυπνες στην εφαρμογή τους.

«Πολλοί περισσότεροι άνθρωποι το βλέπουν αυτό ως μέρος της νέας κανονικότητας. Εδώ βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή», δήλωσε ο Στίβεν Λαμάρ, πρόεδρος της American Apparel & Footwear Association. «Δεν γίνεται συζήτηση για να σταματήσουμε αυτές τις πολιτικές. Έχει να κάνει με τη διαμόρφωση πολιτικών, ώστε να έχουν το μέγιστο δυνατό αντίτιμο».

Ορισμένοι από τους κύριους στόχους του προέδρου στο εξωτερικό - όπως η Κίνα και η Ευρωπαϊκή Ένωση - δεν είναι σε θέση να πολεμήσουν έναν ολοκληρωτικό εμπορικό πόλεμο.

Η ζώνη του ευρώ αναμένεται να αναπτυχθεί με ετήσιο ρυθμό μόλις 1% φέτος, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Οι προοπτικές ανάπτυξης της Κίνας είναι καλύτερες, αλλά πιο επισφαλείς. Εν μέσω του «hangover» από μια φούσκα ακινήτων, η κινεζική οικονομία κινδυνεύει να πέσει σε παγίδα χρέους, όπου η ασθενής ζήτηση προκαλεί πτώση των τιμών, δυσκολεύοντας τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές να αποπληρώσουν τα χρέη τους, προειδοποίησε αυτό το μήνα το ΔΝΤ.

Οι Κινέζοι κατασκευαστές παράγουν περισσότερα προϊόντα από όσα μπορούν να πουλήσουν στην πατρίδα τους. Οι εξαγωγείς μειώνουν τις τιμές για να ενισχύσουν τις πωλήσεις σε Αμερικανούς και Ευρωπαίους όλων των ειδών, από παιχνίδια μέχρι προϊόντα καθαρής ενέργειας. Η αυξανόμενη εξάρτηση της Κίνας από τις εξαγωγές την αφήνει ευάλωτη στους πρόσθετους δασμούς, από 10% έως 60%, που έχει προτείνει ο Τραμπ.

Δεν ευνοούν πάντως τον Τραμπ όλες οι μετά το 2018 αλλαγές. Η παγκόσμια οικονομία, για παράδειγμα, είναι πιο επιρρεπής στον πληθωρισμό από ό,τι όταν ο Τραμπ προσπάθησε για πρώτη φορά να αναδιαμορφώσει τις εμπορικές ροές, καθιστώντας την επιβολή σημαντικών εμπορικών περιορισμών μεγαλύτερο ρίσκο, σύμφωνα με το ΔΝΤ.

Το 2018, είχαν περάσει δεκαετίες από τότε που οι καταναλωτές φοβούνταν τον πληθωρισμό. Οι επιχειρήσεις συνήθως δεν μπορούσαν να αυξήσουν τις τιμές.

Τώρα, αφού υπέστησαν τον υψηλότερο πληθωρισμό των τελευταίων 40 ετών, οι καταναλωτές είναι πιο συνηθισμένοι να βλέπουν τις τιμές να ανεβαίνουν. Όταν το κόστος των εταιρειών αυξάνεται, μπορούν ευκολότερα να μεταφέρουν υψηλότερες τιμές στους πελάτες τους.

Σε σύγκριση με το 2018, το παγκόσμιο τοπίο σήμερα αντανακλά μεγαλύτερη ανησυχία για τις εύθραυστες αλυσίδες εφοδιασμού, τις γεωπολιτικές εντάσεις και διαρθρωτικούς παράγοντες όπως η γήρανση του πληθυσμού και τα υψηλά επίπεδα δημόσιου χρέους - όλα αυτά θα μπορούσαν να συμβάλουν σε υψηλότερο πληθωρισμό, σύμφωνα με τον Γκρέγκορι Ντάκο, επικεφαλής οικονομολόγο της EY – Parthenon.

«Μας βάζει σε ένα πολύ διαφορετικό περιβάλλον από αυτό που ήμασταν, το 2018», παρατήρησε ο Ντάκο. «Τα θεμελιώδη μεγέθη της παγκόσμιας οικονομίας έχουν αλλάξει».