Του Marc Champion*
Τελευταία, διάβασα τις αναρτήσεις που συνήθως αποφεύγω στο X, πρώην Twitter - αυτές που παπαγαλίζουν την παραπληροφόρηση. Ορισμένοι από αυτούς τους λογαριασμούς έχουν εκατοντάδες χιλιάδες ακολούθους, μεταξύ των οποίων και ονόματα όπως ο Ίλον μασκ ή ο οικονομολόγος Τζέφρι Σακς, οπότε μπορεί να υποθέτετε ότι πολλά από αυτά που γράφουν είναι αληθή.
Με τον εκλεγμένο πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ να αναμένεται να προσπαθήσει γρήγορα να βάλει τέλος στον πόλεμο στην Ουκρανία μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, θέλω να ασχοληθώ με τον πιο τρομακτικό μύθο από όλους: Ότι για όλα φταίει η επιθετική Δύση.
Σύμφωνα με αυτό το αφήγημα, η οποία έχει κερδίσει έδαφος σε όλο τον παγκόσμιο Νότο κυρίως, η Ρωσία είναι θύμα της δυτικής αποικιοκρατίας και κινήθηκε να εισβάλει στην Ουκρανία από δύο εξωφρενικές προκλήσεις: την εχθρική προς ανατολάς επέκταση του ΝΑΤΟ και, το 2014, ένα πραξικόπημα στο Κίεβο που οργάνωσε η CIA και απείλησε την εθνοτική ρωσική μειονότητα της χώρας με «εξόντωση». Αυτό έχει σημασία γιατί, αν είναι αλήθεια, το μόνο που θα χρειαζόταν για να σταματήσει η αιματοχυσία είναι να κλείσει η Δύση την πόρτα του ΝΑΤΟ και να σταματήσει να στέλνει όπλα στην Ουκρανία. Αυτές οι αποφάσεις όμως θα βοηθούσαν απλώς το Κρεμλίνο να επιτύχει τους στόχους του για εδαφική κατάκτηση.
Η Ρωσία είναι θύμα των αποικιοκρατικών δυτικών δυνάμεων
Όσον αφορά την αποικιοκρατία, η Ρωσία είναι όσο πιο δυτική γίνεται. Η ιστορία της ήταν μια αδιάκοπη και εντυπωσιακά επιτυχημένη αυτοκρατορική επέκταση, διανθισμένη από σύντομα διαλείμματα στρατιωτικής ήττας και αυτοκρατορικής κατάρρευσης. Έτσι κατέληξε η Σοβιετική Ένωση να καλύπτει το ένα έκτο της έκτασης του πλανήτη.
Αυτό δημιουργεί ένα πραγματικό πρόβλημα. Επειδή η ρωσική και η σοβιετική αυτοκρατορία ήταν διαδοχικές- σε αντίθεση με τη βρετανική, για παράδειγμα - οι περισσότεροι Ρώσοι δεν είναι πραγματικά σίγουροι πού πρέπει να τελειώνει η χώρα τους. Ούτε τους είναι ξεκάθαρο γιατί οι άνθρωποι που μιλούν τα ρωσικά ως πρώτη γλώσσα μπορούν να είναι κάτι άλλο από Ρώσοι. Αν έχετε αμφιβολίες, διαβάστε το μακροσκελές δοκίμιο που έγραψε ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν για την Ουκρανία το 2021 και το οποίο στη συνέχεια έδωσε στους αξιωματικούς που έστειλε να εισβάλουν τον επόμενο χρόνο.
Αυτό που ανησυχεί τους λαούς της Γεωργίας, της Μολδαβίας και της Ουκρανίας, καθώς και τις χώρες της Βαλτικής και (σιωπηλά) το Καζακστάν, είναι ότι η ανεξαρτησία που τελικά ανέκτησαν το 1991 μπορεί να αποδειχθεί απλώς ένα ακόμη διάλειμμα σε αυτή την επεκτατική ιστορία της Ρωσίας. Οι πρώην κτήσεις που φώναζαν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ το έκαναν για να προστατευτούν από την αντίδραση της Μόσχας που φοβούνταν ότι τελικά θα ερχόταν. Και ήρθε.
Η επέκταση του ΝΑΤΟ ανάγκασε τον Πούτιν να απαντήσει
Είναι αλήθεια ότι όταν η Σοβιετική Ένωση διαπραγματευόταν με την Ουάσινγκτον για το αν μια επανενωμένη Γερμανία θα μπορούσε να παραμείνει στο ΝΑΤΟ, δόθηκαν προφορικές διαβεβαιώσεις ότι αυτό δεν θα χρησιμοποιούνταν για την επέκταση της συμμαχίας προς ανατολάς εις βάρος της Μόσχας.
Αυτές οι δεσμεύσεις δόθηκαν προς τη Σοβιετική Ένωση, όχι προς τη Ρωσία. Γιατί έχει σημασία αυτή η διάκριση; (Η Μόσχα είναι Μόσχα, εξάλλου.) Επειδή όταν τα σύνορα μετακινούνται κατά 1.300 χιλιόμετρα, το ίδιο συμβαίνει και με τις εύλογες προσδοκίες ασφάλειας. Και επειδή, όταν Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έδιναν αυτές τις διαβεβαιώσεις στον πρώην Σοβιετικό Πρόεδρο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, δεν υπήρχε ανεξάρτητη Εσθονία, Γεωργία, Μολδαβία ή Ουκρανία με δικές τους ανησυχίες για την ασφάλεια. Όταν οι αυτοκρατορίες καταρρέουν, οι χάρτες και οι συνθήκες αλλάζουν.
Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης απαίτησε νέες συνθήκες και γραπτές συμφωνίες για να ληφθούν υπόψη οι 15 νέες χώρες που δημιουργήθηκαν. Μία από αυτές ήταν το Μνημόνιο της Βουδαπέστης του 1994, στο οποίο η Γαλλία, η Ρωσία, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο εγγυήθηκαν την κυριαρχία και τα υφιστάμενα σύνορα της Ουκρανίας (και ξεχωριστά της Λευκορωσίας και του Καζακστάν), με αντάλλαγμα την παραίτηση του Κιέβου από το πυρηνικό του οπλοστάσιο.
Μια άλλη νέα ρύθμιση ήταν η ιδρυτική πράξη του 1996 για τις αμοιβαίες σχέσεις, τη συνεργασία και την ασφάλεια μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Στη συμφωνία αυτή, το ΝΑΤΟ δεσμεύτηκε -μεταξύ άλλων- να ενσωματώσει τα νέα μέλη του πρώην σοβιετικού μπλοκ δημιουργώντας την υποδομή που απαιτείται για συμβατική ενίσχυση σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, «παρά με πρόσθετη μόνιμη τοποθέτηση σημαντικών μαχητικών δυνάμεων». Η συσσώρευση στρατευμάτων γινόταν αντιληπτό ότι ήταν προκλητική- η επέκταση της προστασίας του Άρθρου 5, χωρίς αλλαγή της στάσης των δυνάμεων του ΝΑΤΟ, ήταν ένα αποτρεπτικό μέτρο.
Αυτοί ήταν οι συμφωνημένοι κανόνες μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας - όχι οι προφορικές διαβεβαιώσεις που δόθηκαν στον Γκορμπατσόφ, τον ηγέτη μιας άλλης χώρας. Το ΝΑΤΟ τήρησε τις δεσμεύσεις του μέχρι που η Ρωσία δεν το έκανε πια. Η συμμαχία δεν κατασκεύασε καμία βάση στα εδάφη των νέων ανατολικών μελών της, μέχρι που η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία το 2014. Και όχι, δεν κατασκεύασε και εξακολουθεί να μην έχει κατασκευάσει στρατιωτικές βάσεις στην Ουκρανία. Όταν αξιωματούχοι του Κρεμλίνου μπαίνουν στον κόπο να προσφέρουν αποδείξεις για τον ισχυρισμό αυτό, δείχνουν τα κέντρα εκπαίδευσης - τα κέντρα εκπαίδευσης δεν είναι στρατιωτικές βάσεις- δοκιμάστε να εξαπολύσετε μια επίθεση από ένα τέτοιο κέντρο και θα καταλάβετε γιατί.
Πράγματι, υπήρξαν κοινές ασκήσεις του ΝΑΤΟ (αν και σε πολύ μικρότερη κλίμακα από τις ρωσικές), και στοιχεία ενός συστήματος βαλλιστικής αντιπυραυλικής άμυνας τοποθετήθηκαν στην Πολωνία και τη Ρουμανία. Ωστόσο, δεν υπήρχε καμία πραγματική απειλή για την ασφάλεια του ρωσικού εδάφους που θα μπορούσε ενδεχομένως να δικαιολογήσει την εισβολή σε έναν γείτονα.
Αυτό που είναι σαφές είναι ότι το 2014 ο Πούτιν προσάρτησε την Κριμαία και ξεκίνησε μια εξέγερση στην ανατολική Ουκρανία. Στην αρχή είπε ότι τα στρατεύματα χωρίς διακριτικά και τα τανκς που εμφανίστηκαν ξαφνικά στην Κριμαία δεν ήταν ρωσικά, αλλά αυτό ήταν ψέμα. Ο ίδιος, και η ρωσική τηλεόραση, είπαν ότι οι εθνοτικοί Ρώσοι δέχονταν επιθέσεις και ότι τρένα γεμάτα ένοπλους φασίστες από τη δυτική Ουκρανία ήταν καθ' οδόν. Αυτό ήταν επίσης ψέμα. Ήμουν εκεί. Οι μόνοι κακοποιοί ήταν Ρώσοι αξιωματικοί ασφαλείας με μακριά δερμάτινα παλτά και οι μόνοι άνθρωποι που ξυλοκοπήθηκαν ήταν οι Τατάροι της Κριμαίας και τα παιδιά που ήταν αρκετά ανόητα να κρατούν ουκρανικές σημαίες.
Υπήρξαν πράγματι διαδηλώσεις κατά της νέας, μετά την επανάσταση του Μαϊντάν, κυβέρνησης στο Κίεβο, σε όλη την έκταση από την Οδησσό έως το Χάρκοβο, την οποία ο Πούτιν αποκάλεσε «Novorossiya» ή Νέα Ρωσία. Ωστόσο, οι συγκεντρώσεις αυτές ήταν ως επί το πλείστον μικρές, περίπου 1.000-2.000 ατόμων. Στο Ντονέτσκ, όπου ήμουν επίσης παρών, εκατοντάδες είχαν έρθει με λεωφορεία από τη Ρωσία, όπως μου εκμυστηρεύτηκαν. Για αυτό και καταλάμβαναν ένα κυβερνητικό κτίριο, έβαζαν σημαίες και μετά εξαφανίζονταν, αφήνοντας τις αρχές να καθαρίσουν και να αντικαταστήσουν τις σημαίες, μέχρι το επόμενο Σαββατοκύριακο. Οι διαδηλώσεις δεν οδηγούσαν πουθενά, γιατί αν και πολλοί άνθρωποι στην περιοχή -τότε- συμπαθούσαν τη Ρωσία, δεν είχαν κανένα ενδιαφέρον να αγωνιστούν για να ενταχθούν σε αυτήν.
«Εγώ ήμουν αυτός που πάτησε τη σκανδάλη αυτού του πολέμου», δήλωσε τότε στη ρωσική εθνικιστική εφημερίδα Zavtra (Αύριο) ο Ιγκόρ Γκίρκιν, ο πρώην αξιωματικός των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών που βοήθησε στην οργάνωση των γεγονότων στην Κριμαία και στη συνέχεια μετακινήθηκε στην Ανατολική Ουκρανία. «Αν η μονάδα μας δεν είχε περάσει τα σύνορα, όλα θα είχαν εκπνεύσει - όπως στο Χάρκοβο, όπως στην Οδησσό». Ο Γκίρκιν είναι Ρώσος πολίτης και υπερεθνικιστής, ο οποίος έγινε ο πρώτος υπουργός Άμυνας της αποσχισθείσας «Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ». Η οξύτατη κριτική του στην (κατά την άποψή του αδύναμη) διεξαγωγή της εισβολής του 2022 από τον Πούτιν τον οδήγησε έκτοτε στη φυλακή.
Ο Πούτιν θέλει απλώς η Ουκρανία να είναι ουδέτερη
Η ειρωνεία εδώ είναι ότι μέχρι τα μέσα του 2014, η υποστήριξη για την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ ήταν αμελητέα και η ίδια η συμμαχία δεν ενδιαφερόταν πλέον. Η ουδετερότητα ήταν γραμμένη στο σύνταγμα της Ουκρανίας, μια ρήτρα που δεν αφαιρέθηκε μέχρι τον Δεκέμβριο του 2014, εννέα ολόκληρους μήνες μετά την προσάρτηση της Κριμαίας και τη δημιουργία από τον Πούτιν μιας σύγκρουσης στο Ντονμπάς.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι προσφέρθηκε να ανανεώσει αυτή την ουδετερότητα στις ειρηνευτικές συνομιλίες του Μαρτίου-Απριλίου του 2022. Έχει δοθεί μεγάλη έμφαση στο αν ο τότε πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Μπόρις Τζόνσον έπεισε την Ουκρανία να ματαιώσει αυτές τις διαπραγματεύσεις. Πρόκειται όμως για αντιπερισπασμό.
Ο Πούτιν ποτέ δεν ζήτησε απλώς στρατιωτική ουδετερότητα. Στο εγκαταλελειμμένο σχέδιο συμφωνίας υπήρχε ακόμη η ρωσική απαίτηση να μειωθεί περισσότερο από το μισό το μέγεθος των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας σε 85.000 στρατιώτες, να μειωθούν ομοίως οι στόλοι των αρμάτων μάχης και των τεθωρακισμένων οχημάτων και να απαγορευτεί στο Κίεβο να λαμβάνει ξένη στρατιωτική βοήθεια ή να κατέχει πυραύλους με βεληνεκές άνω των 40 χιλιομέτρων. Αυτή είναι η αποστρατιωτικοποίηση που συνεχίζει να απαιτεί η Ρωσία και θα άφηνε την Ουκρανία μόνιμα ευάλωτη σε εισβολή ή αποσταθεροποίηση. Αυτό θα ισοδυναμούσε με συνθηκολόγηση και τέλος της ουκρανικής ανεξαρτησίας. Κανένας ηγέτης στο Κίεβο δεν θα μπορούσε να αποδεχθεί μια τέτοια συμφωνία και να επιβιώσει.
Η επανάσταση του Μαϊντάν ήταν πραξικόπημα της CIA
Όχι, δεν ήταν. Οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες είναι σίγουρα ικανές να ανατρέψουν κυβερνήσεις, αλλά δεν μπορούν να πληρώσουν εκατομμύρια ανθρώπους για να περάσουν μήνες στο δρόμο σε θερμοκρασίες υπό το μηδέν, αψηφώντας δακρυγόνα, κανόνια νερού και σφαίρες από ελεύθερους σκοπευτές. Όπως και στη Γεωργία τώρα, οι απλοί άνθρωποι έχουν ιδέες και προχωρούν σε δράσεις. Θα αντιδράσουν αν προσπαθήσετε να τους στερήσετε τα όνειρά τους, ή αν εξοργιστούν από τη τεράστια διαφθορά και την αιματοχυσία.
Πράγματι, η τότε εκπρόσωπος υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Βικτόρια Νούλαντ μοίρασε κέικ στην πλατεία Μαϊντάν. Ναι, μίλησε με τον τότε πρεσβευτή των ΗΠΑ στο Κίεβο για την προτιμώμενη επιλογή της στην ηγεσία μιας κυβέρνησης της αντιπολίτευσης - θα σοκαριζόμουν αν δεν γίνονταν αυτές οι συζητήσεις. Αλλά ούτε αυτές ήταν αποδείξεις για συνωμοσία ή πραξικόπημα της CIA... Έτσι, την επόμενη φορά που κάποιος θα συζητάει για το πώς πρέπει να δοθεί στη Ρωσία αυτό που θέλει στην Ουκρανία, επειδή η επιθετικότητα του ΝΑΤΟ είναι το πρόβλημα ή ότι αν οι Ουκρανοί υπόσχονταν μόνο ουδετερότητα και σταματούσαν να καταπιέζουν τον ρωσικό πληθυσμό τους, όλα θα τελείωναν, παρακαλώ να έχετε κατά νου τι πραγματικά συνέβη.
*Ο Marc Champion είναι αρθρογράφος της στήλης Bloomberg Οπινιον και καλύπτει θέματα για την Ευρώπη, τη Ρωσία και τη Μέση Ανατολή.
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
