Από τότε που ανέλαβε την εξουσία τον Ιούλιο, η νέα πολιτική ηγεσία του Ιράν έχει σηματοδοτήσει το ενδιαφέρον της για επανασύνδεση με τη Δύση, εξέλιξη που θα μπορούσε να αποκαταστήσει τους διπλωματικούς δεσμούς της χώρας και να ανακουφίσει την οικονομία από τις κυρώσεις.
Για το Ιράν, η εμπλοκή είναι πιο δύσκολη τώρα από ποτέ. Η Τεχεράνη έχει εμπλακεί στη σύγκρουση Ισραήλ-Λιβάνου. Η συμφωνία για τα πυρηνικά είναι στον «αέρα» και οι κυρώσεις έχουν πλήξει την οικονομία. Αυτή την εβδομάδα, οι Ηνωμένες Πολιτείες κατηγόρησαν το Ιράν ότι έστειλε βαλλιστικούς πυραύλους στη Ρωσία και επέβαλαν νέες κυρώσεις.
Ωστόσο, περιφερειακοί διπλωμάτες και αξιωματούχοι, σύμφωνα με την Washington Post, εκτιμούν ότι οι εξελίξεις αυτής της εβδομάδας είναι απίθανο να εκτροχιάσουν τις προσπάθειες του Ιρανού Προέδρου Μασούντ Πεζεσκιάν να βγάλει τη χώρα του από την απομόνωση, την οποία ένας Άραβας διπλωμάτης περιέγραψε ως τη «μόνη επιλογή» της χώρας.
«Σε αυτή την περίπτωση, ο χρόνος δεν είναι με το μέρος του Ιράν», είπε ο διπλωμάτης, ο οποίος συναντάται τακτικά με Ιρανούς αξιωματούχους, και ο οποίος μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας. Τόνισε ότι το Ιράν φαίνεται πρόθυμο να σημειώσει πρόοδο ως προς τις δεσμεύσεις του για να αποκλιμακώσει τις εγχώριες και διεθνείς πιέσεις.
Οι βαλλιστικοί πύραυλοι στη Ρωσία
Όταν ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν ανακοίνωσε τις κυρώσεις την Τρίτη , αναφέρθηκε απευθείας στις διπλωματικές πρωτοβουλίες του Ιράν.
«Ο νέος πρόεδρος και ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν έχουν επανειλημμένα πει ότι θέλουν να αποκαταστήσουν τη δέσμευση με την Ευρώπη, θέλουν να κερδίσουν ελάφρυνση των κυρώσεων», είπε. «Αποσταθεροποιητικές ενέργειες όπως αυτές θα επιτύχουν ακριβώς το αντίθετο».
Οι κυρώσεις φαίνονται πιο ήπιες από εκείνες που αναμένονταν όταν οι ευρωπαϊκές χώρες προειδοποίησαν το Ιράν ότι οι μεταφορές βαλλιστικών πυραύλων στη Ρωσία προσέγγιζαν την «κόκκινη γραμμή» στον πόλεμο της Ουκρανίας. Τα μέτρα στοχεύουν σε μεγάλο βαθμό την πολιτική αεροπορία του Ιράν και ενδέχεται να χρειαστούν μήνες για να τεθούν σε ισχύ.
Το Υπουργείο Εξωτερικών του Ιράν δήλωσε ότι οι ισχυρισμοί για τη μεταφορά όπλων ήταν ένα «κακό προπαγανδιστικό τέχνασμα και ένα κραυγαλέο ψέμα».
Η συμφωνία για τους βαλλιστικούς πυραύλους με τη Ρωσία, για την οποία το Υπουργείο Οικονομικών ισχυρίστηκε ότι είχε διαπραγματευτεί πολύ πριν ο Πεζεσκιάν αναλάβει την εξουσία, είναι ένα παράδειγμα του πώς η ιρανική πολιτική παίζει συχνά σε δύο άξονες, σύμφωνα με τη Nicole Grajewski, συνεργάτη στο Carnegie Endowment.
«Ενώ η πολιτική ηγεσία μπορεί να πιέζει για μεταρρυθμίσεις ή διπλωματία, ο στρατιωτικός και ο μηχανισμός ασφαλείας διατηρεί τους δικούς του μακροπρόθεσμους στόχους, συχνά ανεξάρτητους από την πολιτική ηγεσία», δήλωσε ο Grajewski, ο οποίος είναι ο συγγραφέας του βιβλίου «Russia and Iran: Partners in Defiance από τη Συρία στην Ουκρανία», αναφέρει η WP.
Τα πολλά μέτωπα του Πεζεσκιάν
Μόλις λίγους μήνες μετά τη θητεία του, ο Πεζεσκιάν αντιμετωπίζει πολλαπλές κρίσεις στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.
Ο πόλεμος στη Γάζα έχει διαρκέσει για σχεδόν ένα χρόνο, και σε αυτό το διάστημα το Ισραήλ ανταλλάσσει σχεδόν καθημερινά πυρά με τη Χεζμπολάχ, την πιο ισχυρή συμμαχική πολιτοφυλακή του Ιράν. Εσωτερικά, η οικονομία του Ιράν έχει επανειλημμένα φτάσει σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ. Και η εκτεταμένη απογοήτευση για τη χρήση σκληρών τακτικών από τις δυνάμεις ασφαλείας συνεχίζει να σιγοβράζει.
Μετά τη δολοφονία του ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια στην Τεχεράνη τον Ιούλιο, το Ιράν υποσχέθηκε μια «αποφασιστική» απάντηση. Ωστόσο,αυτό ήταν πάνω από ένα μήνα πριν. Αμερικανοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι κάθε μέρα που περνά μειώνει τις πιθανότητες ενός μεγάλου επεισοδίου και κλιμάκωσης, αν και επιπλέον αμερικανικά στρατιωτικά μέσα παραμένουν στην περιοχή ως αποτρεπτικός παράγοντας.
Από την εκλογή του Πεζεσκιάν, το Ιράν έχει υποδείξει στην κυβέρνηση Μπάιντεν ότι ενδιαφέρεται για συνομιλίες, αλλά οι Αμερικανοί αξιωματούχοι περιμένουν σημάδια υποστήριξης από τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν, ο οποίος είναι ο τελικός λήπτης των αποφάσεων.
«Με το να στέκεται στο πλευρό της Ρωσίας στον πόλεμο του, το Ιράν υπερασπίζεται τα συμφέροντα και την ύπαρξή του», είπε ένας Λιβανέζος αξιωματούχος που συναλλάσσεται τακτικά με την Τεχεράνη, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας. Ο αξιωματούχος είπε ότι οι πιο πρόσφατες κυρώσεις στο Ιράν αποτελούν μέρος μιας πολιτικής για να τεθεί υπό «συνεχή πίεση», με την προσέγγιση αυτή ωστόσο να αποφέρει μειωμένες αποδόσεις.
«Αυτές οι κυρώσεις έχουν γίνει δίκοπο μαχαίρι», είπε, προσθέτοντας ότι έχουν ακρωτηριάσει την οικονομία και την ικανότητα του Ιράν να προβάλλει ισχύ, αλλά έχουν οδηγήσει την Τεχεράνη στο να επιδιώξει ισχυρότερους δεσμούς με χώρες όπως η Ρωσία.
Το Ιράν συνέχισε να προωθεί το πυρηνικό του πρόγραμμα και να εμποδίζει τους διεθνείς επιθεωρητές. Εμπειρογνώμονες εμπλουτισμού ουρανίου έχουν αποκλειστεί από τις ομάδες επιθεώρησης και το Ιράν δεν έχει εξηγήσει τα ίχνη ουρανίου που βρέθηκαν σε αδήλωτες τοποθεσίες.
Αλλά σε ένα συμβούλιο των κυβερνητών που συνεδρίασε αυτή την εβδομάδα στη Βιέννη, ο επικεφαλής της πυρηνικής εποπτείας του ΟΗΕ Ραφαέλ Γκρόσι είπε ότι ο Πεζεσκιάν συμφώνησε να συναντηθεί για να συζητήσουν τη βελτίωση της συνεργασίας. «Ενθαρρύνω το Ιράν να διευκολύνει μια τέτοια συνάντηση στο όχι και πολύ μακρινό μέλλον, ώστε να μπορέσουμε να καθιερώσουμε έναν εποικοδομητικό διάλογο που οδηγεί γρήγορα σε πραγματικά αποτελέσματα», ανέφερε ο Γκρόσι σε δήλωση.
Όταν ρωτήθηκε από τους δημοσιογράφους εάν το «όχι και πολύ μακρινό μέλλον» σήμαινε μετά τις εκλογές στις ΗΠΑ, ο Γκρόσι απάντησε: «Όχι, ελπίζω πριν από αυτό».
Η αναβίωση της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 ήταν προτεραιότητα για την κυβέρνηση Μπάιντεν. Οι συνομιλίες προχώρησαν αρκετά ώστε το 2022 οι δύο πλευρές είχενα αρχίσει να εξετάζουν τα «τελικά» κείμενα μιας πιθανής συμφωνίας, αλλά δεν κατάφεραν έκτοτε να εξασφαλίσουν μια σημαντική πρόοδο . Η συμφωνία είχε περιορίσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν με αντάλλαγμα την ελάφρυνση των κυρώσεων, αλλά κατέρρευσε όταν ο τότε πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αποχώρησε από τη συμφωνία το 2018 και επέβαλε νέες κυρώσεις «μέγιστης πίεσης» στο Ιράν.
Ο ρόλος του Χαμενεΐ
Ο πρόεδρος του Ιράν έκανε προεκλογική εκστρατεία, υποσχόμενος τη βελτίωση της οικονομίας τερματίζοντας την απομόνωση. Και καθώς συγκροτούσε το υπουργικό του συμβούλιο, οι διορισμοί του αντικατόπτριζαν μία στροφή στη διπλωματία. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ, ο οποίος διαπραγματεύτηκε την πυρηνική συμφωνία του 2015, διορίστηκε στρατηγικός αντιπρόεδρος. Και ο διπλωμάτης καριέρας Αμπάς Αραγκτσί, ένα άλλο μέλος της διαπραγματευτικής ομάδας για τα πυρηνικά, είναι ο νέος υπουργός Εξωτερικών του Ιράν.
«Έχει όλους τους σωστούς ανθρώπους στη θέση που πρέπει», είπε ο Σίνα Αζόντι, ειδικός στο Ιράν και λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσιγκτον, για τον σχηματισμό κυβέρνησης του Πεζεσκιάν. «Το ερώτημα είναι αν μπορεί να πάρει την έγκριση του Χαμενεΐ», του ανώτατου ηγέτη του Ιράν.
Τον περασμένο μήνα, ο Πεζεσκιάν φάνηκε να κάνει τα πάντα για να κρατήσει τον Χαμενεΐ στο πλευρό του, είπε ο Αζόντι, γεγονός που θα μπορούσε να καλύψει τον Πεζεσκιάν εάν δεχθεί πυρά από Ιρανούς συντηρητικούς που αντιτίθενται στις δεσμεύσεις.
Ο Χαμενεΐ απευθύνθηκε απευθείας στο υπουργικό συμβούλιο του Πεζεσκιάν τον περασμένο μήνα.
«Δεν χρειάζεται να εναποθέσουμε την ελπίδα μας στον εχθρό. Για τα σχέδιά μας, δεν πρέπει να περιμένουμε την έγκριση των εχθρών», είπε ο Χαμενεΐ σε βίντεο που μεταδόθηκε από την κρατική τηλεόραση. «Δεν είναι αντιφατικό να εμπλέκεται ο ίδιος εχθρός σε ορισμένα μέρη. Δεν υπάρχει εμπόδιο.»
Τα σχόλια, αν και ασαφή, ερμηνεύτηκαν από πολλούς ότι ανοίγουν την πόρτα σε πιθανές συνομιλίες με τη Δύση. Αλλά στην ίδια ομιλία, ο Χαμενεΐ συμπεριέλαβε μια προειδοποίηση: «Μην εμπιστεύεστε τον εχθρό».
Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν «παρείχε πάντα ένα μικρό περιθώριο στις κυβερνήσεις του για να δοκιμάσουν και να δουν τι μπορούν να επιτύχουν», δήλωσε η Suzanne Maloney, διευθύντρια του προγράμματος εξωτερικής πολιτικής στο Ινστιτούτο Brookings και ειδική στο Ιράν.
Αλλά τι είδους συμφωνία θα ήταν ακόμη δυνατή είναι ασαφές.
«Το πλαίσιο που λειτούργησε πριν από 10 χρόνια είναι ουσιαστικά αδιανόητο σήμερα», είπε.
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
