Η πτώση του Άσαντ από τους ισλαμιστές αντάρτες στη Συρία αναστατώνει τους απολυταρχικούς ηγέτες της περιοχής

Οι σκηνές που εκτυλίχθηκαν στη Συρία αυτή την εβδομάδα θύμισαν μερικές από τις πιο συναρπαστικές ημέρες της Αραβικής Άνοιξης. Οι αντάρτες ανέτρεψαν έναν δικτάτορα και οι άνθρωποι χόρευαν στους δρόμους. Ταυτόχρονα, πλήθη Σύρων άνοιξαν τις φυλακές του καθεστώτος, απελευθερώνοντας τους αγαπημένους τους και εκατοντάδες ακόμη πολιτικούς κρατούμενους.

Ο ανανεωμένος επαναστατικός ζήλος, σε μια περιοχή που εξακολουθεί να κυβερνάται από απολυταρχικούς, έχει θορυβήσει τους Άραβες ηγέτες, πολλοί από τους οποίους είχαν πρόσφατα ανανεώσει τους δεσμούς με τον (πρώην) Σύρο πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ.

Οι ηγέτες -από την Αίγυπτο, την Ιορδανία, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα- ανησυχούν ότι η πτώση του Άσαντ θα μπορούσε να προκαλέσει αναταραχές στο εσωτερικό των χωρών τους, λένε αναλυτές, αξιωματούχοι και διπλωμάτες. Ανησυχούν επίσης ότι η Συρία θα μπορούσε να βυθιστεί στο χάος και παρακολουθούν με επιφυλακτικότητα τους ισλαμιστές αντάρτες, με επικεφαλής την ομάδα Hayat Tahrir al-Sham, που κερδίζουν την εξουσία στη Δαμασκό.

«Δεν επιθυμούμε η Συρία να πέσει στο χάος ή την αναρχία», δήλωσε ο Ιορδανός υπουργός Εξωτερικών Αϊμάν Σαφάντι το Σάββατο από την Άκαμπα, όπου η Ιορδανία φιλοξένησε τους υπουργούς Εξωτερικών της περιοχής, καθώς και τον υπουργό Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν, για να συζητήσουν τη μετάβαση της Συρίας.

Τις ημέρες από τότε που η HTS κατέλαβε την πρωτεύουσα, αναγκάζοντας τον Άσαντ να καταφύγει στη Μόσχα, τα κυρίως σουνιτικά αραβικά κράτη έχουν εμπλακεί προσεκτικά. Σε δημόσιες δηλώσεις τους, προέτρεψαν τους Σύρους να διατηρήσουν τους κρατικούς θεσμούς και να διασφαλίσουν ότι η πολιτική μετάβαση θα είναι χωρίς αποκλεισμούς. Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, οι πρεσβευτές επτά αραβικών χωρών συναντήθηκαν με εκπροσώπους της HTS στη Δαμασκό, σύμφωνα με γραφείο μέσων ενημέρωσης που συνδέεται με την ομάδα.

Προσπάθειες καθησυχασμού από τους αντάρτες

Οι αντάρτες προσπάθησαν να καθησυχάσουν τους πρεσβευτές ότι ήταν ασφαλείς, σύμφωνα με διπλωμάτη στην περιοχή, ο οποίος μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας επειδή δεν είχε την εξουσιοδότηση να συζητήσει το θέμα δημοσίως. «Θέλουμε να έχουμε θετικές σχέσεις - δεν κινδυνεύετε», ανέφερε ο διπλωμάτης ότι η HTS είπε στους παρευρισκόμενους.

Αλλά η ανησυχία απέναντι στους αντάρτες ήταν εμφανής από την αρχή: Το περασμένο Σάββατο, καθώς η αντιπολίτευση πλησίαζε, οι υπουργοί Εξωτερικών πολλών αραβικών χωρών συγκεντρώθηκαν για μια έκτακτη συνεδρίαση στο περιθώριο μιας διάσκεψης στην Ντόχα, ενώ αργότερα εξέδωσαν μια έκκληση προς τους αντάρτες να σταματήσουν την προέλασή τους και να διεξαγάγουν συνομιλίες με το καθεστώς.

«Ανησυχούν για τα κενά εξουσίας στη Συρία», δήλωσε ο Fawaz Gerges, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο London School of Economics and Political Science. «Ανησυχούν για την ικανότητα των ισλαμιστών να καλύψουν αυτό το κενό, να εδραιωθούν στη Συρία και να εξαπλώσουν την επιρροή τους».

«Ο Άσαντ δεν είχε τηρήσει καμία από τις υποσχέσεις του»

Τα αραβικά κράτη φοβούνται εδώ και καιρό την πολιτική απήχηση των ισλαμιστικών κινημάτων, των οποίων η πειθαρχία, η οργάνωση και τα λαϊκά προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας αποτελούν διαρκή απειλή για τους απολυταρχικούς ηγέτες στην περιοχή. Ο φόβος αυτός δεν είναι πουθενά πιο έντονος από ό,τι στην Αίγυπτο, όπου ο πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ Ελ Σίσι κατέλαβε την εξουσία με στρατιωτικό πραξικόπημα το 2013, ανατρέποντας την κυβέρνηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας που εξελέγη μετά την Αραβική Άνοιξη.

Ο Σίσι διέταξε μια σαρωτική καταστολή. Αλλά «ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού εξακολουθεί να συμπαθεί σιωπηλά την Αδελφότητα», δήλωσε διπλωμάτης της περιοχής. Και η προοπτική της HTS, μιας ομοϊδεάτισσας ομάδας, να αποκτήσει ερείσματα στη Συρία αποτελεί «ιδεολογική, υπαρξιακή απειλή» για τον Σίσι, πρόσθεσε ο διπλωμάτης.

Η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ συμμερίζονται αυτές τις ανησυχίες, σύμφωνα με τον Hesham Youssef, πρώην Αιγύπτιο διπλωμάτη.

Αλλά ενώ τα αραβικά κράτη ήταν επιφυλακτικά απέναντι στους ισλαμιστές, για χρόνια απέφευγαν επίσης τον Άσαντ και την κυβέρνησή του, αποβάλλοντας τη Συρία από τον Αραβικό Σύνδεσμο το φθινόπωρο του 2011. Ήταν μια εποχή επαναστατικής αλλαγής στη Μέση Ανατολή και ακόμη και οι άλλοι αυταρχικοί ηγέτες της περιοχής είχαν τρομοκρατηθεί από τις φρικαλεότητες που προκαλούσε ο Άσαντ στους ίδιους του τους πολίτες. Μέχρι τότε, περίπου οκτώ μήνες μετά την έναρξη της εξέγερσης, η βίαιη καταστολή των διαδηλωτών από τον Άσαντ είχε ήδη αποφέρει τον θάνατο χιλιάδων πολιτών.

Αυτό που ακολούθησε ήταν ένας αιματηρός, πολυετής εμφύλιος πόλεμος, ο οποίος ώθησε τη Ρωσία και το Ιράν, βασικούς συμμάχους του Άσαντ, να παρέμβουν για να στηρίξουν το καθεστώς. Αμέσως μετά, όταν φάνηκε ότι ο Άσαντ ήταν εκεί για να μείνει, τα αραβικά κράτη άρχισαν να αποκαθιστούν τις σχέσεις τους.

Μόλις πέρυσι, ο Άσαντ καλωσορίστηκε ξανά στον Αραβικό Σύνδεσμο. Στη σύνοδο κορυφής του οργανισμού στην Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας, πλάνα έδειχναν τον Άσαντ να αγκαλιάζει τον πρίγκιπα διάδοχο του βασιλείου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν - εικόνες που απεικονίζουν την εκπληκτική αποκατάσταση ενός από τους πιο καταπιεστικούς ηγέτες του κόσμου.

Οι αραβικές κυβερνήσεις ήλπιζαν ότι η διπλωματική και οικονομική υποστήριξή τους θα έπειθε τον Άσαντ να προβεί σε διάφορες αλλαγές, μεταξύ άλλων να απομακρυνθεί από το Ιράν, τον μακροχρόνιο περιφερειακό αντίπαλό τους, και να περιορίσει ενδεχομένως το επικερδές και παράνομο εμπόριο του ναρκωτικού captagon στη Συρία. Οι πωλήσεις μαμούθ των ναρκωτικών χρηματοδοτούσαν το καθεστώς του Άσαντ, ενώ παράλληλα τροφοδοτούσαν το έγκλημα και τον εθισμό στις γειτονικές χώρες.

Σε αντάλλαγμα για την επανένταξή του, οι αραβικές χώρες ανέμεναν επίσης από τον Άσαντ να προσεγγίσει τους πιο μετριοπαθείς από τους πολιτικούς του αντιπάλους για να αποτρέψει ομάδες όπως η HTS - η οποία ήλεγχε κάποιο συριακό έδαφος - να επεκτείνουν την επιρροή τους, δήλωσε ο Youssef.

Αλλά ο Άσαντ δεν τήρησε το δικό του μέρος της συμφωνίας. «Ο Μπασάρ μας είχε απογοητεύσει ούτως ή άλλως. Δεν είχε τηρήσει καμία από τις υποσχέσεις του», δήλωσε ο Ali Shihabi, Σαουδάραβας επιχειρηματίας με στενούς δεσμούς με τη βασιλική οικογένεια. Πίσω από κλειστές πόρτες, είπε, οι σχέσεις παρέμεναν τεταμένες.

Επιφυλακτική προσέγγιση

Τώρα, τα αραβικά κράτη προσεγγίζουν επιφυλακτικά τη Συρία, εξακολουθώντας να επιδιώκουν να ασκήσουν επιρροή, αλλά και περιμένοντας να δουν αν η μετά τον Άσαντ αναταραχή μπορεί να περιοριστεί.

«Συνήθως όταν πέφτει ένας δικτάτορας, βλέπουμε χάος», δήλωσε ο Abdulkhaleq Abdulla, πολιτικός αναλυτής με έδρα το Ντουμπάι. Πρόσθεσε ότι τα ΗΑΕ και οι σύμμαχοί τους ανησυχούν ότι η παραγωγή ναρκωτικών στη Συρία θα μπορούσε να πέσει στα χέρια μιας από τις πολλές ένοπλες ομάδες που δρουν τώρα στη χώρα. Υπό τον Άσαντ, η Συρία έβγαζε κάθε χρόνο εξαγωγές captagon αξίας 10 δισ. δολαρίων, με το μεγαλύτερο μέρος να διακινείται λαθραία μέσω της Ιορδανίας και της Σαουδικής Αραβίας.

Παρά τις επιφυλάξεις τους, οι αραβικές κυβερνήσεις δεν έχουν άλλη επιλογή από το να συνεργαστούν με την HTS, δήλωσαν αναλυτές και αξιωματούχοι.

Για την Ιορδανία, στο τέλος της ημέρας, «δεν υπάρχει άλλη επιλογή», δήλωσε ο Ιορδανός συγγραφέας και πολιτικός αναλυτής Tareq al-Naimat. «Αν θέλετε να διατηρήσετε τα σύνορά σας, πρέπει να ασχοληθείτε με τις de facto δυνάμεις στο εσωτερικό της Συρίας», είπε.

Όμως η δυνητική επιρροή της Συρίας εκτός των συνόρων της είναι αυτή που ανησυχεί χώρες όπως η Αίγυπτος, όπου ο Σίσι έχει φυλακίσει έως και 20.000 πολιτικούς κρατούμενους, σύμφωνα με την Αιγυπτιακή Πρωτοβουλία για τα Προσωπικά Δικαιώματα (EIPR), μια τοπική ομάδα δικαιωμάτων. Η χώρα βρίσκεται επίσης στη δίνη μιας μεγάλης οικονομικής κρίσης και οι Αιγύπτιοι, απογοητευμένοι από τις συνθήκες που επικρατούν, μοιράζονται όλο και περισσότερο την οργή τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ένας ειδησεογραφικός ιστότοπος που συνδέεται με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα κοινοποίησε ένα βίντεο με διαδηλωτές να φωνάζουν στον Σίσι κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στη Νορβηγία. Φώναζαν στον πρόεδρο ότι μετά τον Άσαντ θα είναι ο επόμενος.

«Είναι ειλικρινά πιθανότατα τρομακτικό για ένα αυταρχικό καθεστώς να παρακολουθεί τις σκηνές στη Συρία και να γνωρίζει ότι και το ίδιο δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στις ανάγκες των πολιτών του», δήλωσε ο Mai El-Sadany, εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Tahrir Institute for Middle East Policy με έδρα την Ουάσινγκτον.

Η αστυνομία συνέλαβε επίσης δεκάδες Σύρους που γιόρταζαν την ανατροπή του Άσαντ στους δρόμους του Καΐρου. Περίπου 20 αφέθηκαν έκτοτε ελεύθεροι, ενώ σε τρεις άλλους ανακοινώθηκε ότι θα απελαθούν στη Συρία. Το υπουργείο Εσωτερικών της Αιγύπτου δεν απάντησε σε αίτημα της Washington Post για σχολιασμό.

Την Κυριακή, καθώς εκτυλίσσονταν οι σκηνές στη Δαμασκό, η Αιγύπτια ακτιβίστρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Mona Seif ευχαρίστησε τους Σύρους που εισέβαλαν στη φυλακή Sednaya, μια διαβόητα βίαιη εγκατάσταση, για την απελευθέρωση κρατουμένων.

Ο αδελφός thw Seif, συγγραφέας και ακτιβιστής Alaa Abd El-Fattah, είναι ο σημαντικότερος πολιτικός κρατούμενος της Αιγύπτου. Η μητέρα τους, Laila Soueif, πραγματοποιεί απεργία πείνας για περισσότερες από 70 ημέρες για να διαμαρτυρηθεί για τη φυλάκιση του γιου της.

«Ευχαριστώ τα άτομα που άνοιξαν τη φυλακή Sednaya και βιντεοσκόπησαν την απελευθέρωση των κρατουμένων», έγραψε η Soueif σε ανάρτησή της στην πλατφόρμα X (πρώην Twitter). Αυτό «πρόσφερε ελπίδα στις καρδιές πολλών οικογενειών που αγωνιούν παντού στον κόσμο και ονειρεύονται να ανοίξουν οι πύλες άλλων φυλακών και να απελευθερωθούν από αυτές οι αγαπημένοι τους».

Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.