Του Νικόλα Μπάρδη
Τα Ανώγεια βρίσκονται 54 χλμ. μακριά από την πόλη του Ρεθύμνου, σκαρφαλωμένα σε υψόμετρο 730 μέτρων στη ράχη του υψώματος Αρμί, στον επιβλητικό Ψηλορείτη. Εκεί μένουν σήμερα περίπου 2.200 κάτοικοι. Το όνομά τους προέρχεται, όπως είναι εύκολα κατανοητό, από την τοποθεσία όπου είναι χτισμένα, και σημαίνει «άνω γη». Τα συναντούμε επίσης ως Αξικανώγεια ή Μεγάλα Ανώγεια, και χωρίζονται σε επιμέρους συνοικίες, γειτονιές και πλατείες.
Στο κέντρο της κωμόπολης βρίσκεται η εκκλησία, γύρω από την οποία αναπτύσσεται η κοινωνική ζωή του οικισμού, ενώ είναι αρκετά πυκνοκατοικημένα, με στενά δρομάκια, σκαλιά και πολλά ιστορικά μνημεία. Οι ήχοι της λύρας και οι μαντινάδες ηχούν παντού στα στενά του οικισμού, ενώ σχεδόν όλοι «σκαρώνουν» στιχάκια.
Πολύ κοντά στα Ανώγεια, σε υψόμετρο 1.500 μέτρων στον Ψηλορείτη βρίσκεται το Ιδαίον Άντρον, ένα από τα σημαντικότερα σπήλαια της Κρήτης από το 4.000 π.Χ. O μύθος θέλει το σπήλαιο να είναι ο τόπος, όπου έκρυψε τον Δία από μωρό η μητέρα του Ρέα, για να μην τον κατασπαράξει ο πατέρας του Κρόνος, από φόβο μη χάσει την εξουσία. Ο Δίας λέγεται ότι τρεφόταν από το γάλα της αίγας Αμάλθειας και τον φρόντιζαν Ιδαίοι Δάκτυλοι και Κουρήτες, που με τον θόρυβο των ασπίδων και τους χορούς τους «έπνιγαν» τα κλάματα του μωρού, για να μην τα ακούσει ο Κρόνος. Περίπου 10 χλμ. δυτικά από τα Ανώγεια, σε υψόμετρο 1.300 μέτρων βρίσκεται και η Αρχαία Ζώμινθος, με την ξακουστή πηγή. Εκεί το 1982 ανακαλύφθηκε μία σημαντική μινωική εγκατάσταση 1.360 τ.μ. με προσανατολισμό από Βορρά προς Νότο.
Σύμφωνα με τον Όμηρο, ο Μίνωας ανέβαινε κάθε εννέα χρόνια στο ιερό Ιδαίον Άντρον μαζί με Μινωίτες προσκυνητές, για να πάρει από τον θεό τους νόμους διακυβέρνησης.
Τα Ανώγεια είναι μια περιοχή με μεγάλη αντιστασιακή δράση κατά των διάφορων κατακτητών, που υπέστη τρία ολέθρια ολοκαυτώματα σε λιγότερο από 130 χρόνια (Τούρκους 1822 και 1867, Γερμανούς 1944). Από το 1941 έως και το 1944, στον αγώνα κατά των Γερμανών κατακτητών, έχασαν τη ζωή τους συνολικά 104 Ανωγειανοί. Το 1946 η πολιτεία τίμησε τα Ανώγεια με την απονομή του Πολεμικού Σταυρού Α' τάξεως, για τις καταστροφές με τις οποίες επλήγησαν, καθώς και για τον ηρωισμό τους. Τον επόμενο κιόλας χρόνο η Κοινότητα Ανωγείων, τιμής ένεκεν, αναγνωρίστηκε ως Δήμος Ανωγείων.
Στο πέρας των χρόνων ο πληθυσμός των Ανωγείων έχει διατηρήσει αναλλοίωτη τη γλώσσα και την ιδιότυπη διάλεκτο, στην οποία περιλαμβάνονται έως και σήμερα, ατόφιες λέξεις της αρχαίας ελληνικής. Η προφορά, βαριά και ευθεία, παρουσιάζεται χαρακτηριστική ειδικότερα στα λάμδα και ρο. Ακόμη, οι περισσότεροι κάτοικοι διατηρούν τα επώνυμά τους χωρίς την κατάληξη «-ακης», η οποία συναντάται στο υπόλοιπο νησί, και ειδικότερα στο κεντροανατολικό
τμήμα του.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η Ανωγειανή Αρχιτεκτονική, που αποτελεί ένα εξελιγμένο δείγμα σύγχρονης λαϊκής αρχιτεκτονικής, με αίσθηση ανανέωσης των αρχιτεκτονικών μορφών και δυναμική συγκρότηση του χώρου. Το παραδοσιακό Ανωγειανό σπίτι χαρακτηρίζεται από πολυμορφία, χρώμα και εξωστρέφεια, και είναι δομημένο σύμφωνα με το εξελιγμένο μοντέλο της προϊστορικής Κρητικής οικίας: χτισμένο με πέτρα και ξύλινα δοκάρια αποτελεί συνήθως ενιαίο, ισόγειο χώρο, χωρισμένο με καμάρες και επίπεδα, με πατάρι, εσοχές στους τοίχους για χρηστικά οικιακά αντικείμενα, περιμετρικές κτιστές πεζούλες, κήπους και μικρά εξωτερικά δωμάτια που στεγάζουν επαρκώς όλες τις καθημερινές λειτουργίες. Εσωτερικά το Ανωγειανό σπίτι είναι στολισμένο με χειροποίητα κιλίμια, τσεμπέρια, ταγάρια, μαχαίρια, κουρτίνες, κειμήλια, κεντημένα μαξιλάρια, πλεκτές κουβέρτες και πολλά άλλα.
Από τα Ανώγεια κατάγονται και μεγάλες προσωπικότητες, που έχουν προσφέρει πολλά τόσο στην κρητική, όσο και την ελληνική παράδοση.
Ο Νίκος Ξυλούρης, ο Ψαραντώνης, ο Βασίλης Σκουλάς, ο Λουδοβίκος των Ανωγείων, ο τυφλός λυράρης, ο Αλκιβιάδης Σκουλάς, ο Νικόλαος Γ. Μανούσος, ο Ορέστης Μανούσος, ο Αριστείδης Χαιρέτης και ο Λευτέρης Καλομοίρης είναι μερικοί από τους πολλούς και σπουδαίους Κρητικούς που γέννησε αυτός ο τόπος.
Σε όποιο μέρος των Ανωγείων κι αν βρεθείτε, ο οικισμός βρίθει παραδοσιακών στοιχείων. Κάθε γωνιά έχει και μία ξεχωριστή ιστορία να διηγηθεί, μία θύμηση με καταβολές, μία γνήσια πλευρά της ελληνικής ταυτότητας. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι ήδη από την αρχαιότητα μέχρι και τις μέρες μας η περιοχή κατοικείται αδιάκοπα, και ποτέ μα ποτέ δεν πέρασε στο περιθώριο.
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
