Με την τουρκική πλευρά να επιδιώκει και να πυροδοτεί συνεχώς ένταση στο Αιγαίο, ακούμε και διαβάζουμε σε καθημερινή βάση πλέον για λέξεις, όπως ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα, γκρίζες ζώνες, ακόμα και χωρικά ύδατα. Λέξεις που μέχρι τώρα μας ήταν άγνωστες ή τουλάχιστον συγκεχυμένες στο μυαλό μας. Άραγε πόσο σίγουροι είμαστε ότι γνωρίζουμε με ακρίβεια τι σημαίνει καθεμία από αυτές;
Σε αυτήν τη νέα σειρά podcast 4 επεισοδίων του ΣΚΑΪ με τίτλο «Το Αλφαβητάρι των Ελληνοτουρκικών Σχέσεων», ο δημοσιογράφος Στέφανος Νικολαΐδης συζητά με τον καθηγητή Διεθνούς Δικαίου του Παντείου Πανεπιστημίου και βουλευτή της ΝΔ, Άγγελο Συρίγο, για τη σημασία βασικών και θεμελιωδών εννοιών γύρω από τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Επεισόδιο 2: ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα
Στο δεύτερο επεισόδιο της σειράς, ο Άγγελος Συρίγος απαντά στο μεγάλο ερώτημα των ελληνοτουρκικών: τι σημαίνουν οι λέξεις «ΑΟΖ» και «υφαλοκρηπίδα» και γιατί πρέπει να συζητάμε μόνο για αυτές με την Τουρκία;
Μπορείτε να ακούσετε ολόκληρο το επεισόδιο εδώ.
Τι σημαίνει υφαλοκρηπίδα
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως η υφαλοκρηπίδα είναι παλαιότερος θεσμός από την ΑΟΖ, για αυτό και κρίνεται σκόπιμο να ξεκινάμε με αυτήν όταν συγκρίνουμε αυτές τις έννοιες μεταξύ τους.
Τι εννοούμε όταν λέμε «υφαλοκρηπίδα»;
Κατ' αρχάς, είναι ένας γεωλογικός όρος, ο οποίος αναφέρεται στον βυθό της θάλασσας μέχρι το σημείο εκείνο που δεν υπάρχει πολύ απότομη κλίση. Ο ορισμός αυτός όμως αφορά το γεωλογικό επίπεδο.
Με το πέρασμα των ετών δημιουργήθηκε μια νομική έννοια της υφαλοκρηπίδας, η οποία είναι η ακόλουθη: υφαλοκρηπίδα είναι ο βυθός και το υπέδαφος της θάλασσας, τα οποία εκτείνονται μέχρι 200 μίλια από τις ακτές και αρχίζουν να τα υπολογίζουν από τις ακτές, αλλά η μέτρηση τους ξεκινάει εκεί που τελειώνει η αιγιαλίτιδα ζώνη.
Στην υφαλοκρηπίδα ένα κράτος δεν έχει κυριαρχία, όπως έχει στην αιγιαλίτιδα ζώνη. Έχει όμως αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματα σε σχέση με την έρευνα και την εκμετάλλευση των πόρων που υπάρχουν στον βυθό και στο υπέδαφος.
Στα ελληνοτουρκικά πρέπει να ξέρουμε ότι αυτό περί 200 ναυτικών μιλίων από τις ακτές δεν ισχύει πουθενά στη Μεσόγειο. Για να μπορεί κάποιο κράτος να αναπτύξει πλήρως την υφαλοκρηπίδα του, θα πρέπει να απέχει τουλάχιστον 400 μίλια από ένα άλλο κράτος, δηλαδή 200 μίλια το ένα κράτος, 200 μίλια το άλλο κράτος για να αναπτύξουν πλήρως την υφαλοκρηπίδα τους. Πουθενά στη Μεσόγειο δεν υπάρχουν αυτές οι αποστάσεις.
Επομένως, σε αυτήν την περίπτωση προκύπτει ζήτημα οριοθέτησης. Πρέπει δηλαδή η υφαλοκρηπίδα των δύο χωρών, που είναι η μία απέναντι από την άλλη, να οριοθετηθεί. Και εδώ αρχίζουν τα προβλήματα με την Τουρκία.
Τι υποστηρίζει η τουρκική πλευρά
Ας δούμε τι λέει η Τουρκία πρώτα, γιατί έτσι θα καταλάβουμε για ποιον λόγο αντιδρά η Ελλάδα.
Κάποια στιγμή η Τουρκία δημοσίευσε το 1973 έναν χάρτη στον οποίον η τουρκική υφαλοκρηπίδα υπερπηδούσε τα ελληνικά νησιά και έφτανε μέχρι τη μέση του Αιγαίου. Επί παραδείγματι, η Λέσβος είχε μόνο αιγιαλίτιδα ζώνη και η τουρκική υφαλοκρηπίδα έφτανε πολύ πιο πίσω της.
Όταν πρωτοβγήκε αυτός ο χάρτης, η Ελλάδα αντέδρασε με έκπληξη για τον εξής λόγο: από το 1959 μέχρι το 1973 η Ελλάδα είχε δώσει πολλές άδειες σε ξένες εταιρείες να έρθουν να κάνουν έρευνα στο Αιγαίο και να δουν αν υπάρχει πετρέλαιο. Η Τουρκία δεν είχε αντιδράσει ποτέ. Ο λόγος που βγήκε ο χάρτης όμως τότε, τον Νοέμβριο του 1973, ήταν γιατί πριν έναν μήνα είχε ξεσπάσει στο Ισραήλ ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ και αμέσως μετά οι αραβικές χώρες που ήταν μέλη του Διεθνούς Πετρελαιοπαραγωγικού Οργανισμού αποφάσισαν να επιβάλλουν εμπάργκο πετρελαίου στις χώρες της Δύσεως για τη βοήθεια που είχαν προσφέρει στο Ισραήλ.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μέσα σε διάστημα μερικών μηνών η τιμή του πετρελαίου να τετραπλασιαστεί. Δηλαδή αν για παράδειγμα πούμε ότι η τιμή της βενζίνης είναι κάτι λιγότερο από 2 ευρώ, μέσα σε 4-5 μήνες φτάνει στα 8 ευρώ. Αυτό δημιούργησε τεράστια προβλήματα, καθώς η τότε κοινωνία βασιζόταν στο πολύ φθηνό πετρέλαιο. Έτσι, άρχισαν τα προβλήματα στην ηλεκτροπαραγωγή, δεδομένου ότι τα κράτη χρησιμοποιούσαν αποκλειστικά πετρέλαιο για την ηλεκτροπαραγωγή. Οι δρόμοι άδειασαν από αυτοκίνητα, διότι δεν μπορούσε κάποιος να γεμίσει το ντεπόζιτό του με τόσο μεγάλο ποσό. Και η Δύση πέρασε σε μία τεράστια οικονομική κρίση.
Σε αυτήν τη φάση λοιπόν της οικονομικής κρίσεως, η Τουρκία πληροφορήθηκε ότι είχε βρεθεί κοίτασμα πετρελαίου έξω από τη Θάσο. Μάλιστα στην Ελλάδα είχαμε δικτατορία. Ήταν και οι μέρες του Πολυτεχνείου, όπου ο Ιωαννίδης έριξε τον Παπαδόπουλο και είχαμε αργότερα τη δεύτερη δικτατορία με τον Ιωαννίδη πλέον.
Ο Ιωαννίδης λοιπόν και το καθεστώς άφησαν να περάσει η εικόνα ότι στην περίπτωση της Θάσου είχαμε ωκεανούς πετρελαίου, οι οποίοι όχι μόνο θα έλυναν το πρόβλημα της Ελλάδος, αλλά η Ελλάδα θα μπορούσε να γίνει εξαγωγική χώρα.
Σημειώνεται ότι 3-4 χρόνια πιο πριν είχε βρεθεί στη Βόρεια Θάλασσα κοίτασμα πετρελαίου από τους Νορβηγούς και μετά πολλά άλλα κοιτάσματα πετρελαίου από τους Βρετανούς. Και ξαφνικά αυτές οι χώρες άρχισαν να αποκτούν τεράστια οικονομική σημασία. Η Τουρκία θεώρησε ότι το Αιγαίο ήταν μία νέα Βόρεια Θάλασσα και σκέφτηκε «εγώ γιατί να μη συμμετάσχω στον πετρελαιοπαραγωγικό πλούτο του Αιγαίου;»
Η ελληνική αντίδραση και όλη η αλήθεια για τα «πετρέλαια στο Αιγαίο»
Η Ελλάδα αντέδρασε, αλλά τα προβλήματα ξεκινούν από τότε και συνεχίζονται μέχρι σήμερα.
Σήμερα είναι περίπου αδιάφορο αν έχει το Αιγαίο πετρέλαιο ή όχι, διότι σε όλα αυτά τα χρόνια που μεσολάβησαν διαπιστώθηκε ότι ο πραγματικός πλούτος του Αιγαίου είναι το εξαιρετικό φυσικό περιβάλλον του, εξαιτίας του οποίου ήρθαν πέρυσι 35 εκατομμύρια τουρίστες, για να επισκεφθούν τη χώρα μας. Δεν ήρθαν για να δουν τα πετρέλαια, ήρθαν να δουν τα θαυμάσια νησιά, τις ακτές, όλα αυτά τα πράγματα.
Κανένας δεν πρόκειται να βάλει αυτή τη στιγμή γεωτρύπανο στο Αιγαίο, για να δει αν υπάρχει πετρέλαιο ή δεν υπάρχει. Μάλιστα οι μέχρι τώρα ενδείξεις δείχνουν ότι μάλλον δεν υπάρχουν σοβαρά κοιτάσματα πετρελαίου. Ακόμη και το κοίτασμα στον Πρίνο που βρέθηκε διαπιστώθηκε στην πορεία ότι ήταν πολύ μικρότερο του αναμενόμενου και μάλιστα έχει εξαντληθεί εδώ και αρκετά χρόνια.
Το κρίσιμο σημείο είναι ότι ξεκινώντας από εκεί, αναπτύχθηκε μια «βεντάλια» τουρκικών διεκδικήσεων, η οποία με το πέρασμα των ετών προχώρησε στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, έφυγε από τα όρια του Αιγαίου και πήγε στην Ανατολική Μεσόγειο. Έτσι, ενώ το 1974 μιλούσαμε για οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, πλέον μιλάμε για οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ σε Αιγαίο και σε Ανατολική Μεσόγειο.
Επομένως, είναι μύθος πως τα πράγματα παραμένουν στατικά. Το γεγονός ότι ενώ παλιά μιλούσαμε μόνο για υφαλοκρηπίδα και μόνο για Αιγαίο και τώρα μιλάμε για ΑΟΖ και για Ανατολική Μεσόγειο, αποδεικνύει ότι τα πράγματα δεν μένουν στατικά.
Τι σημαίνει ΑΟΖ και πού διαφέρει με την υφαλοκρηπίδα
Η ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη) είναι η υφαλοκρηπίδα, δηλαδή ο βυθός και το υπέδαφος μιας περιοχής μαζί με τη στήλη του ύδατος πάνω από τον βυθό. Αυτή είναι η διαφορά. Δηλαδή ενώ η υφαλοκρηπίδα είναι ο βυθός και το υπέδαφος, η ΑΟΖ είναι ο βυθός και το υπέδαφος συν τη στήλη του ύδατος.
Όταν συζητήθηκε στη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας αν θα πρέπει οι δύο θεσμοί να συγχωνευθούν, η τελική απόφαση που ελήφθη ήταν να παραμείνουν διακριτοί. Αλλά είναι γεγονός ότι σε πάρα πολλά πράγματα υπάρχουν φοβερές ομοιότητες.
Πού υπάρχουν διαφορές;
Μία διαφορά πολύ σημαντική είναι ότι ενώ στην υφαλοκρηπίδα έχεις δικαίωμα για έρευνα και για εκμετάλλευση, στην ΑΟΖ έχεις δικαίωμα και για προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Υπενθυμίζεται ότι στα χωρικά ύδατα ένα κράτος ασκεί πλήρη κυριαρχία, ενώ σε ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα έχει κυριαρχικά δικαιώματα συγκεκριμένα που αφορούν στην έρευνα και στην εκμετάλλευση του βυθού και του υπεδάφους στην υφαλοκρηπίδα και στην περίπτωση της ΑΟΖ και της στήλης του ύδατος, αλλά με παράλληλη δυνατότητα προστασίας και διατηρήσεως των πλουτοπαραγωγικών πηγών, δηλαδή του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Αυτό είναι μια μεγάλη και ουσιαστική διαφορά. Δηλαδή εάν έχει ΑΟΖ, μπορείς να σώσεις τα ψάρια των οποίων ο πληθυσμός κινδυνεύει ανά το Αιγαίο. Μόνο με υφαλοκρηπίδα δεν μπορείς να σώσεις τα ψάρια.
Ακόμη, η υφαλοκρηπίδα υπό όρους μπορεί να επεκταθεί πέραν των 200 μιλίων. Αυτό δεν συμβαίνει στην περιοχή της Μεσογείου, αλλά συμβαίνει σε μεγάλους ωκεανούς. Στον Ειρηνικό, επί παραδείγματι, όπου υπό όρους η γεωλογική υφαλοκρηπίδα μπορεί να γίνει τμήμα της νομικής υφαλοκρηπίδας πέραν των 200 μιλίων ως τα 350 μίλια.
Και υπάρχει και ακόμη μία ουσιώδης διαφορά πρακτική: η υφαλοκρηπίδα δεν χρειάζεται να ανακηρυχθεί. Ένα κράτος αφ' ης στιγμής έχει παραλία, έχει ακτές, έχει εξ υπαρχής δικαίωμα στην υφαλοκρηπίδα του χωρίς να την κηρύξει. Την ΑΟΖ πρέπει να την κηρύξει.
Η βασική διαφορά μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας;
Η βασική διαφορά μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας είναι ότι η Ελλάδα θεωρεί ότι τα νησιά έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα, ενώ η Τουρκία αρνείται στα νησιά οποιαδήποτε υφαλοκρηπίδα. Θεωρεί ότι η υφαλοκρηπίδα έχουν μόνον ηπειρωτικές ακτές.
Από εκεί ξεκινάει το πρόβλημα και για αυτό η Τουρκία διεκδικεί μια περιοχή ως τη μέση του Αιγαίου, πράγμα το οποίο σχετίζεται και με τη Γαλάζια Πατρίδα.
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
