Οι κυβερνήσεις συνεργασίας, ο ρόλος τους και οι λόγοι που σχηματίστηκαν

Του Αντώνη Αντζολέτου

Η κουλτούρα των κυβερνήσεων συνεργασίας στην Ελλάδα είναι αρκετά πρόσφατη.

Μεταπολιτευτικά οι μονοκομματικές πλειοψηφίες έχουν κυριαρχήσει αν και έχουν αμφισβητηθεί για την αποτελεσματικότητά τους μετά την οικονομική κρίση και την ένταξη της χώρα στα μνημόνια.

Είναι γεγονός, ωστόσο πως καμία πλειοψηφία που προέκυψε μέσα από συνεργασίες δεν κατάφερε να εξαντλήσει την τετραετία με εξαίρεση την τελευταία, της περιόδου 2015-2019.

Αρκετές βέβαια είχαν έναν ειδικό σκοπό.

Η  μεταβατική κυβέρνηση που σχηματίστηκε, μετά την πτώση της δικτατορίας στις 24 Ιουλίου 1974 με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή ονομάστηκε "κυβέρνηση εθνικής ενότητας". Αποτελείτο από κάποια στελέχη των προδικτατορικών κομμάτων της ΕΡΕ και της Ένωσης Κέντρου και μερικά στελέχη του αντιδικτατορικού αγώνα.

Διήρκεσε ως τις 21 Νοεμβρίου 1974.

Ακολούθησαν αλλεπάλληλες μονοκομματικές κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ μέχρι που η θέσπιση της απλής αναλογικής από την κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου άλλαξε όλα τα δεδομένα.

Τον Ιούνιο του 1989 ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης με ποσοστό 44,28% κερδίζει 145 έδρες στη Βουλή και δεν καταφέρνει να σχηματίσει κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Χρήστος Σαρτζετάκης, ακολουθώντας τις επιταγές του Συντάγματος ξεκίνησε τις διερευνητικές εντολές για τον σχηματισμό κυβέρνησης.

Ύστερα από έντονες διαβουλεύσεις, και προκειμένου, όπως τουλάχιστον ειπώθηκε δημόσια, να μην υπάρξει παραγραφή για το σκάνδαλο Κοσκωτά και  οι εμπλεκόμενοι να σταλούν στη δικαιοσύνη οι ηγέτες της Νέας Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, και του Συνασπισμού, Χαρίλαος Φλωράκης και Λεωνίδας Κύρκος, αποφάσισαν την στήριξη «κυβέρνησης ειδικού σκοπού».

Ακολούθησαν νέες κάλπες το Νοέμβριο του 1989 με τη Νέα Δημοκρατία να φτάνει το 46,19% (148 έδρες) και το ΠΑΣΟΚ να ακολουθεί 40,68% (128 έδρες). Οι τρεις δυνάμεις (Νέα Δημοκρατία, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ) προχώρησαν στον σχηματισμό της «Οικουμενικής Κυβέρνησης» με πρωθυπουργό τον Ξενοφώντα Ζολώτα που εκπόνησε το «Πρόγραμμα Δημοσιονομικής Διαχείρισης».

Είκοσι- δύο χρόνια μετά, τον Οκτώβριο του 2011, ο Γιώργος Παπανδρέου είχε πετύχει τη συμφωνία αναδιάρθρωσης χρέους, ωστόσο μια αιφνιδιαστική πρόταση για διενέργεια δημοψηφίσματος τον οδήγησε μετά από μια σειρά γεγονότων εκτός πρωθυπουργίας.

Ο Λουκάς Παπαδήμος, που είχε διατελέσει οχτώ χρόνια αντιπρόεδρος της ΕΚΤ, ανέλαβε τα ηνία της χώρας με τη στήριξη της Νέας Δημοκρατίας (Αντώνης Σαμαράς), του ΠΑΣΟΚ (Γιώργος Παπανδρέου) και του ΛΑΟΣ (Γιώργος Καρατζαφέρης). \

Τη νέα κυβέρνηση δεν στήριξαν το ΚΚΕ και ο ΣΥΡΙΖΑ, ενώ και η ΔΗΜΑΡ αρνήθηκε τη ψήφο εμπιστοσύνης αφήνοντας όμως περιθώρια συνδρομής της αν χρειαζόταν.

Η επόμενη κυβέρνηση συνεργασίας σχηματίστηκε από τη Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ του Ευάγγελου Βενιζέλου και τη ΔΗΜΑΡ του Φώτη Κουβέλη τον Ιούνιο του 2012. Πρωθυπουργός ανέλαβε ο Αντώνης Σαμαράς.

Η οικονομική κρίση είχε κατακερματίσει το πολιτικό σύστημα, καθώς είχαν προηγηθεί οι εκλογές του Μαΐου του 2012 όπως τα δυο πρώτα κόμματα δεν είχαν καταφέρει να συγκεντρώσουν ποσοστό άνω του 36%.

Τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης την πήρε ο ΣΥΡΙΖΑ αφήνοντας το ΠΑΣΟΚ στην τρίτη θέση. Η συνεργασία των τριών κομμάτων έγινε δυνατή ύστερα από τον καθορισμό της προγραμματικής τους συμφωνίας.

Μερικά από τας σημεία αυτής ήταν να μην υπάρξει καμία περαιτέρω περικοπή μισθών και συντάξεων, όσο αυτό είναι εφικτό λόγω της επαναδιαπραγμάτευσης του μνημονίου, αλλά και των απαιτήσεων της τρόικας.

Να προχωρήσει η ανακεφαλαιοποίηση της Αγροτικής Τράπεζας ως μοχλός ανάπτυξης, η μείωση του ΦΠΑ στην εστίαση και η ρύθμιση για δανειολήπτες ώστε η δόση των χρεών να είναι το ανώτερο έως το 30% του μισθού κ.α.

Τον Ιανουάριο του 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ με ποσοστό 36,34% συγκέντρωσε 149 έδρες και συμμαχώντας με τους ΑΝΕΛ του Πάνου Καμένου (13 έδρες) σχηματίζουν κοινοβουλευτική πλειοψηφία 162 εδρών με πρωθυπουργό τον Αλέξη Τσίπρα.

Η συνεργασία επαναλήφθηκε και τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς όπου πραγματοποιήθηκαν εκ νέου εκλογές μετά την υπογραφή του τρίτου μνημονίου και την αποχώρηση 25 βουλευτών από τον ΣΥΡΙΖΑ.

Στην πρώτη κυβέρνηση κύριος σκοπός της συνεργασίας, όπως διατυπώθηκε και κατά την προεκλογική περίοδο αλλά και μετά την ανάληψη της εξουσίας, ήταν η συνολική διαπραγμάτευση των όρων και των ποσών που είχαν συμφωνηθεί με τους δανειστές της χώρας, προς όφελος των πιο αδύνατων οικονομικά τάξεων.

Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.