Από τον Προμηθέα και τον Αριστοτέλη στον A. Turing, τον J. McCarthy και τον M. Minsky
Ένας Μύθος
Ο μύθος του Προμηθέα, που χάρισε τη φωτιά της γνώσης και της προόδου στους ανθρώπους, και το επιμύθιό του (Κουτί της Πανδώρας), μοιάζουν πιο επίκαιρα από ποτέ, με την έλευση του Chat-GPT στα τέλη του 2022, και την επέλασή του στο ευρύ κοινό. Αυτό το αλληλεπιδραστικό Μεγάλο Γλωσσικό Μοντέλο σηματοδότησε την είσοδο της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) στην καθημερινότητά μας, ενώ μπορεί κάλλιστα να χαρακτηριστεί ως ορόσημο, αφού σηματοδότησε ένα κομβικό σημείο μεταστροφής προς την καθολική χρήση της ΑΙ, παρούσα αισθητά έκτοτε τόσο στην καθημερινότητά μας, όσο και στις αφανείς «ατμομηχανές» της έρευνας και της οικονομίας.
Η πανάρχαια επιθυμία του ανθρώπου να απελευθερωθεί από τους περιορισμούς του θνητού νου του και να αγγίξει την απόλυτη γνώση εκφράζεται διαχρονικά μέσα από την αέναη τάση του να δημιουργεί νοήμονα όντα κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσή του. Από τους αρχαίους μύθους, όπως οι κατασκευές του Ηφαίστου και του Πυγμαλίωνα, τα «αυτόματα» της Ιλιάδας, και τις πρώτες εφευρέσεις, όπως ο αυτόματος υπηρέτης του Φίλωνα, μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη (AI) της σύγχρονης εποχής, η πορεία αυτή είναι εμφανής. Όμως, όπως και στους μύθους, η δύναμη της γνώσης εγκυμονεί κινδύνους. Ο Επιμηθέας, αδελφός του Προμηθέα, συμβολίζει την επιπολαιότητα και την έλλειψη προνοητικότητας, μια τάση που επίσης χαρακτηρίζει την ανθρώπινη φύση. Η πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα είναι η αξιοποίηση της AI με προμηθεϊκή τόλμη και σύνεση, ξεπερνώντας την επιμηθεϊκή ροπή μας να ενεργούμε πρώτα και να σκεφτόμαστε τις συνέπειες αργότερα. Η τεχνολογία αυτή μπορεί να μας οδηγήσει σε πρωτοφανή πρόοδο, αλλά και σε ανυπολόγιστες καταστροφές. Η ισορροπία ανάμεσα στην τόλμη και την προνοητικότητα είναι απαραίτητη για να διασφαλίσουμε ένα μέλλον όπου η AI θα υπηρετεί την ανθρωπότητα και δεν θα την υποδουλώνει.
Δύο Αλήθειες
1η Αλήθεια: Η AI δεν αποτελεί νέα ιδέα.
Η ιδέα της τεχνητής νοημοσύνης συμπυκνώνει μια μακραίωνη ανθρώπινη αναζήτηση που ξεκινά από τους μύθους και διατρέχει τη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία, πολύ πριν την έλευση των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Από την αρχαιότητα, φιλόσοφοι όπως ο Αριστοτέλης οραματίζονταν την αυτοματοποίηση της εργασίας και την απελευθέρωση του ανθρώπου από τη χειρωνακτική εργασία και τη δουλεία. Συγγραφείς όπως η Mary Shelley («Φρανκενστάιν») και ο Karel Čapek («Rossum's Universal Robots») εξερεύνησαν τη φύση της συνείδησης, την ηθική της δημιουργίας τεχνητής ζωής και τις επιπτώσεις της στην ανθρωπότητα. Στον 20ο αιώνα, η επιστήμη των υπολογιστών έδωσε νέα ώθηση στην AI, με τον Alan Turing να θέτει το ερώτημα αν μπορούν οι μηχανές να σκέφτονται και να προτείνει το περίφημο "Τεστ Turing". Στη δεκαετία του 1950, οι McCarthy και Minsky θεμελίωσαν την AI ως επίσημη ορολογία και ως επιστημονικό κλάδο, ανοίγοντας τον δρόμο για τη σύγχρονη έρευνα.
2η Αλήθεια: Η AI ήρθε για να μείνει.
Η AI δεν αποτελεί μια μελλοντική υπόσχεση, αλλά μια παρούσα πραγματικότητα που διαμορφώνει τον κόσμο μας. Αν και τα πλήρως λειτουργικά ανθρωπόμορφα ρομπότ παραμένουν (προς το παρόν) στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας, η AI έχει ήδη ενσωματωθεί στην καθημερινότητά μας. Στον ψηφιακό κόσμο, αλγόριθμοι μηχανικής εκμάθησης προτείνουν προϊόντα και υπηρεσίες, εικονικοί βοηθοί απαντούν σε ερωτήσεις και chatbots εξυπηρετούν πελάτες. Στον πραγματικό κόσμο, η AI βρίσκει εφαρμογή στην ιατρική, τις μεταφορές, την ασφάλεια και ακόμα και στις τέχνες. Η AI είναι εδώ και η επιρροή της αναμένεται να αυξάνεται εκθετικά μέρα με τη μέρα.
Τρεις Εικασίες
1η Εικασία: Η ΑΙ θα αλλάξει τον τρόπο που εργαζόμαστε.
Στο πνεύμα του Αριστοτελικού συλλογισμού, η AI αναμένεται να μετασχηματίσει την αγορά εργασίας, δημιουργώντας νέες θέσεις υψηλής εξειδίκευσης, ενώ παράλληλα θα απειλήσει θέσεις εργασίας που βασίζονται σε επαναλαμβανόμενες εργασίες ή αντίστοιχα χαμηλή εξειδίκευση. Αυτό θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε ανακατανομή του εργατικού δυναμικού και πιθανώς σε αύξηση των εισοδηματικών ανισοτήτων.
2η εικασία: Η ΑΙ θα επηρεάσει τις κοινωνικές σχέσεις.
Επιπλέον, η AI θα επενεργήσει στις κοινωνικές μας σχέσεις καταλυτικά, διευκολύνοντας την επικοινωνία και τη συνεργασία, αλλά και εντείνοντας τον κίνδυνο απομόνωσης και αποξένωσης. Η εξάρτηση από την τεχνολογία μπορεί να υποκαταστήσει την ανθρώπινη επαφή, επηρεάζοντας την ψυχική υγεία και την κοινωνική συνοχή.
3η εικασία: Η ΑΙ θα θέσει νέα ηθικά διλήμματα.
Τέλος, η AI εγείρει σημαντικά ηθικά διλήμματα που αφορούν την αυτονομία, την ευθύνη, την ισότητα και την ιδιωτικότητα. Η λήψη αποφάσεων από αλγορίθμους, η πιθανότητα ενίσχυσης των ανισοτήτων και η συλλογή και διαχείριση προσωπικών δεδομένων, δημιουργούν νέες προκλήσεις για την κοινωνία και απαιτούν τη διαμόρφωση νέων ηθικών και νομικών πλαισίων.
Είμαστε στην αρχή μιας τεχνολογικής επανάστασης με τεράστιες δυνατότητες, που υπόσχεται ανάπτυξη αλλά και που υποκρύπτει κινδύνους. Η οικονομική της επίδραση αναμένεται να είναι καταλυτική, δημιουργώντας νέες αγορές και ευκαιρίες, αλλά και απειλώντας θέσεις εργασίας και εντείνοντας τις ανισότητες. Η AI, όπως και η φωτιά του Προμηθέα, μπορεί να αποτελέσει εργαλείο προόδου ή καταστροφής. Η επιλογή είναι δική μας. Η πρόκληση για την κοινωνία και τους φορείς χάραξης πολιτικής είναι να διασφαλίσουν ότι τα οφέλη της AI θα διανεμηθούν δίκαια και ότι οι κίνδυνοι θα μετριαστούν, ώστε η τεχνολογία αυτή να συμβάλλει στην ευημερία όλων.
* Ο Γιάννης Πετρόχειλος-Ανδριανός είναι Διδάκτωρ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, οικονομολόγος και πρώην Επιστημονικός Συνεργάτης στο Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Οικονομικών.
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.