Ο πρώτος Υπουργός Δικαιοσύνης του βασιλιά Όθωνα, Ludwig von Mauer, έγκριτος νομικός, οργάνωσε το 1835 το δικαστικό σύστημα της χώρας, που κατά τις δικαστικές και χωροταξικές αρμοδιότητες διατηρείται με ελάχιστες βελτιώσεις μέχρι σήμερα, καθόσον όλες οι προσπάθειες μεταρρυθμίσεων απέτυχαν, γιατί προσέκρουσαν στα δικηγορικά και τοπικά μικροσυμφέροντα.
Φαίνεται ότι η Πολιτεία δεν μπορεί δια ιδίων μέσων να καταρτίσει σε πρώτο χρόνο ένα σχέδιο δικαστικών μεταρρυθμίσεων και το δυσκολότερο σε δεύτερο χρόνο να το εφαρμόσει, γιατί διαχρονικά οκτώ στους δέκα νόμους που ψηφίζονται δεν εφαρμόζονται. Έτσι η Κυβέρνηση προσέφυγε στην Παγκόσμια Τράπεζα (εφεξής ΠΤ) για να τη χρησιμοποιήσει ως σύμβουλό της για την αναδιάρθρωση της δικαιοσύνης, η οποία με επιτόπια έρευνα και διαπιστώσεις από κλιμάκιο της συνέταξε πόρισμα με το οποίο εισηγήθηκε ριζική αναδιάρθρωση του δικαστικού συστήματος της πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης σε προσωπικό και δομές.
Η ΠΤ πρότεινε νέο χωροταξικό σχεδιασμό των δικαστηρίων με κατάργηση δικαστηρίων ελαττωμένης κίνησης και της συγχώνευσής τους με άλλα. Ιδιαιτέρα πρότεινε την κατάργηση 64 Ειρηνοδικείων, Πρωτοδικείων που βρίσκονται στον ίδιο νομό και Εφετείων στην ίδια Περιφέρεια. Μετά την κατάργηση του πταίσματος ως ποινικού αδικήματος τα Ειρηνοδικεία δικάζουν μόνο πολιτικές υποθέσεις μέχρι ορισμένου ποσού, λαμβάνουν ένορκες βεβαιώσεις και διενεργούν προκαταρκτική εξέταση ή προανάκριση, δικαστικές πράξεις που από τον τρόπο που διεξάγονται έχουν καταστεί τυπικές και που μπορεί να διεξαχθούν από άλλα κυρίως αστυνομικά όργανα. Έτσι, οι Ειρηνοδίκες που είναι 962 και πολλοί από αυτούς είναι πολύ πεπειραμένοι δικαστές μπορεί να ενσωματωθούν και να ενισχύσουν τους δικαστές του πρώτου βαθμού. Επίσης, προτείνει τη μετακίνηση μεγάλου αριθμού δικαστών από τα δικαστήρια με μικρότερη κίνηση σε μεγαλύτερα δικαστήρια και κυρίως σε δικαστήρια της Πρωτεύουσας, ώστε να υπάρξει ορθολογική κατανομή δικαστών και δικαστικών υπαλλήλων, καλύτερη κατανομή των υποθέσεων και ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης. Είναι γεγονός ότι υπάρχουν δικαστές που υπηρετούν πολλά χρόνια στο ίδιο συνήθως μικρής κινήσεως πρωτοδικείο και προς το συμφέρον των ιδίων πρέπει να μετατεθούν σε μεγαλύτερα δικαστήρια.
Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα παρουσιάζει το υδροκέφαλο Πρωτοδικείο Αθηνών, που εξυπηρετεί πάνω από πέντε εκατ. κατοίκους και στο οποίο εμφανίζεται η μεγαλύτερη καθυστέρηση απονομής δικαιοσύνης, για το οποίο η αρίστη λύση θα ήταν να διασπαστεί σε πέντε πρωτοδικεία (κεντρικό και 4 στα σημεία του ορίζοντα). Επειδή η λύση αυτή, λόγω της σφοδρής αντίδρασης των δικηγόρων, αποκλείστηκε προτάθηκε από την ΠΤ να ιδρυθούν στον ίδιο χώρο δυο χωριστά πρωτοδικεία (πολιτικό και ποινικό) και έξι περιφερειακά πρωτοδικεία, ενώ κάποιοι δήμοι να υπαχθούν δικαστικά στο Πρωτοδικείο Πειραιά. Το νομοσχέδιο για την ενοποίηση του πρώτου βαθμού και τη χωροταξική αναδιάρθρωση των δικαστηρίων καταρτίστηκε από τη νομοπαρασκευαστική επιτροπή, τέθηκε υπό διαβούλευση, η διάταξή του όμως για κατάργηση κάποιων δικαστηρίων προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις εκ μέρους πολιτών, δικηγόρων και πολιτικών και αποσύρθηκε, ψηφίστηκε από τη Βουλή και δημοσιεύτηκε με το ν.5108/ 2-5-2024 και σαν νόμος του Κράτους άρχισε η ισχύς των διατάξεων του κατά τις ειδικότερα σε αυτόν οριζόμενες ημερομηνίες.
Τα Ειρηνοδικεία καταργήθηκαν δια της ενοποιήσεως με τα δικαστήρια πρώτου βαθμού με μεταφορά των αρμοδιοτήτων τους. Οι Ειρηνοδίκες, που ονομάζονται πλέον πρωτοδίκες, τοποθετούνται στα Πρωτοδικεία, σε Ειδική όμως Επετηρίδα με δυνατότητα μετάταξης στη Γενική Επετηρίδα των Δικαστικών Λειτουργών Πολιτικής Δικαιοσύνης. Δεν καταργείται κανένα δικαστήριο ούτε Πρωτοδικείο ούτε Εφετείο. Σε κάθε περιφέρεια ορίζεται ένα Πρωτοδικείο στο οποίο έχουν οργανική θέση όλοι οι δικαστές, ενώ τα άλλα Πρωτοδικεία εντός του ιδίου νομού θεωρούνται ως παράλληλη έδρα πρωτοδικείου και λειτουργούν αυτοτελώς.
Επίσης, ιδρύεται ως περιφερειακή έδρα Πρωτοδικείου η έδρα συγκεκριμένων Ειρηνοδικείων με ειδική καθ’ ύλη αρμοδιότητα και θα δικάζουν πολιτικές και ποινικές υποθέσεις αρμοδιότητας Μονομελούς Πρωτοδικείου. Στο Πρωτοδικείο Αθηνών ιδρύεται αυτοτελές ποινικό τμήμα και τρεις περιφερειακές έδρες σε Μαρούσι, Κορωπί και Περιστέρι. Στην τοπική αρμοδιότητα του Πρωτοδικείου Πειραιά υπάγονται οι Δήμοι Καλλιθέας, Μοσχάτου-Ταύρου, Ν. Σμύρνης και Π. Φαλήρου. Φυσικά, η δικαστική χωροταξία που θεσπίστηκε, δεν είναι ακριβώς αυτή που προτάθηκε από την ΠΤ, γιατί λόγω των αντιδράσεων δεν καταργήθηκε κανένα δικαστήριο, αλλά, εφόσον όλοι οι δικαστές τοποθετούνται οργανικά σε ένα δικαστήριο, θα είναι δυνατός καλύτερος καταμερισμός εργασίας με ισομερή κατανομή και ορθολογική οργάνωση της λειτουργίας των δικαστηρίων με ενδεχόμενα όμως προβλήματα ενσωματώσεως και συνεργασίας των Ειρηνοδικών στα νέα τους καθήκοντα. Σε κάθε όμως περίπτωση απαιτείται χρόνος δοκιμασίας για την εκτίμηση των αποτελεσμάτων των νέων ρυθμίσεων.
* Ο Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.