Οι διαπιστώσεις των αναλυτών για τους χαμένους και τους κερδισμένους στη Συρία, μετά την πτώση του Άσαντ είναι κοινές. Στους κερδισμένους ανήκουν το Ισραήλ, η Τουρκία και οι ΗΠΑ και στους χαμένους το Ιράν και η Ρωσία. Για την ώρα, οι Κούρδοι της Συρίας δεν μπορούν να καταταγούν ούτε στους χαμένους ούτε στους κερδισμένους, διότι η τύχη τους, ως πολιτική οντότητα, εξαρτάται από τη βούληση των ισχυρών τους συμμάχων των Αμερικανών και συγκεκριμένα από τη βούληση του επερχόμενου προέδρου Ντ. Τραμπ. Σε περίπτωση που η νέα αμερικανική διοίκηση δεν τους στηρίξει θα ανήκουν και αυτοί στους χαμένους.
Η Συρία είναι ένα πολύπλοκο μωσαϊκό φυλών και εθνοτήτων, ένα δύσκολο παζλ. Δεν διέθετε ποτέ ενιαία ή έστω πολυπολιτισμική εθνική ταυτότητα, όπως η Ελβετία, και αυτός είναι ο λόγος που δεν μπόρεσε ποτέ να συμφιλιωθεί με τις έννοιες της ενότητας, της αλληλεγγύης, της συνοχής και της αίσθησης του συνανήκειν σε ένα κοινωνικό σύνολο, με αποτέλεσμα να κυβερνιέται αυταρχικά και δυναστικά. Οι πυρηνικές, συλλογικές πολιτιστικές, πολιτισμικές και θρησκευτικές αξίες, ιδανικά, παραδοχές, παραδόσεις και συνειδήσεις, που συγκροτούν τις εθνοτικές ταυτότητες των Μουσουλμάνων, των Κούρδων, των Αλεβιτών και των Δρούζων δεν έχουν κοινά σημεία, κάτι που δυσκολεύει σημαντικά τη συναίνεση, τη συμπόρευση και τη συνύπαρξη κάτω από την ίδια εθνική ομπρέλα. Φαίνεται πως τα τέσσερα δομικά στοιχεία του έθνους, το όμαιμο, το ομόγλωσσο, το ομόθρησκο και το ομότροπο (κοινές πολιτισμικές παραδόσεις), που πρώτος επεσήμανε ο Ηρόδοτος, εξακολουθούν ακόμα και σήμερα να έχουν επίκαιρη ισχύ. Το είδαμε στην πρώην Γιουγκοσλαβία, στην πρώην Σοβιετική Ένωση και στη Λιβύη, το βλέπουμε τώρα και στη Συρία. Φαίνεται πως οι θρησκείες δημιουργούν φορτισμένες διαχωριστικές γραμμές και αδιαπέραστα όρια που δεν επιτρέπουν τη συνεννόηση και τη συμπόρευση κάτω από την ίδια στέγη.
Η εθνική ταυτότητα βιώνεται ως αίσθημα και ως συνείδηση, γεννιέται στη φάτνη του εθνικού θυμικού, της μιας από τις τρεις πτυχές της πλατωνικής ψυχής, τρέφεται με τα νάματα της ιδεολογίας του πολιτισμικού δόγματος, τις συλλογικές στάσεις και συμπεριφορές και σμιλεύεται από τη διαχρονική σχέση που έχει ένα συγκεκριμένο κοινωνικό σύνολο με τον κοινωνικοοικονομικό και πολιτισμικό περίγυρό του. (Ανδρέας Μήλιος (2022). Εθνική εικόνα και οικονομική ανάπτυξη).
Με τα δεδομένα αυτά, η σύμπτυξη και σύντηξη των εθνοτικών ταυτοτήτων της Συρίας σε μια εθνική ταυτότητα δεν είναι εφικτή. Από αυτή τη διαπίστωση θα πρέπει να εκκινήσουν οι διαδικασίες επίλυσης της συριακής εξίσωσης, από αυτούς που θα εμπλακούν σε αυτή. Η Συρία μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει ως ενιαίο κράτος μόνο με τη μορφή Ομοσπονδίας, αποτελούμενη από αυτόνομα κρατίδια Σύρων, Κούρδων, Αλεβιτών και Δρούζων. Η λύση αυτή φαίνεται ρομαντική, αλλά είναι η περισσότερο ρεαλιστική και βολική για όλους. Μια δεύτερη λύση είναι η δημιουργία δύο κρατών, ενός συριακού και ενός κουρδικού. Αυτό θα δυσαρεστούσε αφάνταστα την Τουρκία, που ονειρεύεται ανασύσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Μέση Ανατολή, αλλά θα προσπόριζε τεράστια πλεονεκτήματα και οφέλη στις ΗΠΑ, στο Ισραήλ και τις άλλες αραβικές χώρες που δυσπιστούν με τις φιλοδοξίες της Άγκυρας. Το Ιράν θα απομονωνόταν πλήρως και θα έχανε κάθε επιρροή στα εδάφη των χωρών της Μέσης Ανατολής και ο νεο-οθωμανικός μεγαλοϊδεατισμός της Τουρκίας θα δεχόταν καίριο πλήγμα. Η απομόνωση του Ιράν θα μπορούσε περαιτέρω να οδηγήσει ακόμα και σε ανατροπή του θεοκρατικού καθεστώτος του, που φαίνεται να μην διάγει και τις καλύτερες μέρες του.
Η ευκαιρία για τις ΗΠΑ και το Ισραήλ να υποστηρίξουν μία από αυτές τις δύο λύσεις είναι σε αυτή τη χρονική στιγμή, με κατεστραμμένες τις στρατιωτικές υποδομές της Συρίας από το Ισραήλ, μοναδική. Στο άμεσο μέλλον δεν φαίνεται να μπορέσουν να δημιουργηθούν ευνοϊκότερες συνθήκες για τη διευθέτηση του μεσανατολικού. Στη λύση αυτή θα πρέπει αναμφίβολα να συμπεριληφθεί και η ίδρυση Παλαιστινιακού κράτους, ώστε να μπορέσει να επέλθει ειρήνη και ηρεμία στην ευρύτερη περιοχή. Τέτοιες αποφάσεις απαιτούν όμως ισχυρούς ηγέτες και απομένει να δούμε αν στη δεύτερη θητεία του ο Τραμπ μπορεί να αποδειχθεί τέτοιος.
* Ο Ανδρέας Μήλιος είναι διδάκτωρ του πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης, συγγραφέας.
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.