Αν ήθελες να μάθεις τι συνέβαινε στο Παρίσι το 1750, πήγαινες στο «l'arbre de Cracovie». Αυτό το δέντρο ονομάστηκε έτσι, όχι επειδή είχε κάποια ιδιαίτερη σχέση με την πολωνική πόλη, αλλά επειδή ο όρος της εποχής για τα «fake news» («κατασκευασμένες» ειδήσεις) και ο χώρος κάτω από τα κλαδιά της ήταν γεμάτος από αυτές.
Και όμως το δέντρο δεν προσέλκυε μόνο κουτσομπόληδες που ισχυρίζονταν ότι γνώριζαν τι πραγματικά συνέβαινε στους διαδρόμους της εξουσίας. Τράβηξε, επίσης, την προσοχή της κυβέρνησης, η οποία ήθελε να μάθει τι σκέφτονταν οι Παριζιάνοι, καθώς και ξένων δυνάμεων, οι οποίες έστελναν εκεί πράκτορες για να συλλέξουν πληροφορίες ή να τις «φυτέψουν», όπως χαρακτηριστικά γράφει, μεταξύ άλλων, η εφημερίδα «Guardian».
Στην εποχή μας, όσοι από εμάς ζούμε σε φιλελεύθερα δημοκρατικά κράτη που εξαρτώνται από έναν μορφωμένο, αφοσιωμένο πληθυσμό για τη συνέχιση της ύπαρξής τους, συνεχίζουν να είναι αντιμέτωποι με ένα… «arbre de Cracovie».
Μόνο που αυτή η «νέα πραγματικότητα» είναι πανταχού παρούσα, πιο άμεση, πιο συντριπτική και πιο ισχυρή. Και καθώς οι ψηφοφόροι σε όλο τον κόσμο προχωρούν στη μεγαλύτερη εκλογική χρονιά στην ιστορία, αναρωτιέται κανείς: μπορεί η δημοκρατία να «επιβιώσει» από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Ο David Colon, ένας Γάλλος ιστορικός που ειδικεύεται στην προπαγάνδα και τη μαζική χειραγώγηση, λέει ότι ενώ η ίδια η προπαγάνδα δεν είναι κάτι καινούργιο, αυτό που είναι καινούργιο είναι η ταχύτητα που μεταδίδονται τα «fake news», καθώς και η κατακόρυφη πτώση της εμπιστοσύνης του κόσμου στα παραδοσιακά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Υπάρχει μια «τριπλέτα» πραγμάτων σε εξέλιξη, τα οποία πιθανότατα θα χειροτερέψουν και τα οποία τροφοδοτούν το ένα το άλλο.
Πρώτον, και πιθανώς χωρίς έκπληξη για τους περισσότερους, οι «ψεύτικες ειδήσεις». Η πρόσφατη άνοδος της Τεχνητής Νοημοσύνης και των deepfakes έχουν κάνει το μέλλον ηγετών, πολιτικών και διασημοτήτων να έχουν χάσει τον ύπνο τους, με πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα την Τέιλορ Σουίφτ.
Έχετε σκεφτεί ποτέ τι θα συμβεί σε μια εποχή -που είναι προ των πυλών- όπου, κατά τη διάρκεια παγκόσμιων κρίσεων, οι άνθρωποι θα βομβαρδίζονται με πλάνα επιθέσεων που δεν έχουν συμβεί και θα πιέζονται να αντιδράσουν σε πραγματικό χρόνο;
Οι θεωρίες συνωμοσίας θα οργιάζουν ακόμη περισσότερο, όπως αυτές που ξεπήδησαν μετά τον ύποπτο θάνατο του Αλεξέι Ναβάλνι, υποστηρίζοντας ότι δολοφονήθηκε από δυτικές μυστικές υπηρεσίες ή ακόμη ότι ο θάνατός του φέρει όλα τα χαρακτηριστικά του καθεστώτος Πούτιν. Κάποιοι θα πιστεύουν τα πάντα, ακόμη και τα ψευδή, ενώ άλλοι θα διαψεύδουν τα πάντα, ακόμη και τα αληθινά γεγονότα.
Δεύτερον, η άνοδος των «newsfluencers», που κατακερματίζουν ακόμη περισσότερο την κάποτε κοινή μας πληροφοριακή πραγματικότητα. Για παράδειγμα, πόσοι από τους σχεδόν 500.000 οπαδούς του «Breakthrough News» στο TikTok γνωρίζουν ότι οι μισοί λογαριασμοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνδέονται με έναν Αμερικανό δισεκατομμυριούχο, τον Neville Roy Singham, του οποίου η υποτιθέμενη προώθηση των συμφερόντων τόσο του Κρεμλίνου όσο και του Πεκίνου περιγράφηκε λεπτομερώς σε δημοσιεύματα των «New York Times» και «Daily Beast». Ελάχιστοι…
Αυτές οι τάσεις είναι αρκετά καταστροφικές από μόνες τους, αλλά όπως περιγράφει λεπτομερώς ο Peter Pomerantsev στο βιβλίο του «This Is Not Propaganda» του 2019, το τρίτο βέλος που στοχεύει στην καρδιά της δημοκρατίας είναι ότι τα αυταρχικά καθεστώτα εκμεταλλεύονται και προωθούν ενεργά και τα δύο σε έναν πανταχού παρόντα πόλεμο πληροφοριών. Την περασμένη εβδομάδα, η υπηρεσία ψηφιακής αντικατασκοπείας της Γαλλίας, η Viginum, εντόπισε ένα τεράστιο ρωσικό δίκτυο προπαγάνδας με την ονομασία «Portal Kombat», το οποίο στοχεύει ειδικά τη δυτική Ευρώπη.
Και είναι γεγονός ότι αν αποδυναμώνεις την αλήθεια και δημιουργείς ψευδείς ισοδυναμίες-γεγονότα, αποδυναμώνεις -μακροπρόθεσμα- την ικανότητα των πολιτών να διακρίνουν τι είναι πραγματικό και τι όχι. Με τελικό αποτέλεσμα, βέβαια, σε αυτό το κενό της γενικευμένης απώλειας εμπιστοσύνης, της δυσπιστίας και του να μην ξέρουν ποιον να εμπιστευτούν, όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα στρέφονται στο ισχυρό χέρι του αυταρχισμού.
Και για να παραφράσουμε τον Αντόνιο Γκράμσι, υπάρχουν πολλοί λόγοι για να ενδώσουμε στην απαισιοδοξία της διάνοιας. Για να μην το κάνουμε, θα χρειαστεί τεράστια προσπάθεια να καλλιεργήσουμε την αισιοδοξία της βούλησης…
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
