Η ψυχική και συναισθηματική υγεία δεν ξεκίνησε παρά πρόσφατα να απασχολεί το ευρύτερο κοινό, δίνοντας σημαντικές «μάχες» με τις προκαταλήψεις, ώστε να αναγνωριστεί ως αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης υγείας. Κι ύστερα, για να γίνει κατανοητή, άρχισε να παρουσιάζεται με τρόπους κραυγαλέους: Βία και προφανείς πράξεις επιθετικότητας. Αυτές οι συμπεριφορές αποτελούν πράγματι «κόκκινες σημαίες» μιας ακατάλληλης και μη αποδεκτής συμπεριφοράς. Δυστυχώς, όμως, δεν είναι οι μόνες και τα προειδοποιητικά σημάδια της συναισθηματικής κακοποίησης δεν είναι πάντοτε τόσο προφανή. Στην πραγματικότητα, είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν λεπτές γραμμές που παραβιάζονται, τόσο διακριτικές, ώστε να μη μπορείς να τις αντιληφθείς.
Δεν υπάρχει γρήγορος ορισμός για το συνιστά συναισθηματική κακοποίηση. Σύμφωνα με την National Domestic Violence Hotline, περιλαμβάνει οποιεσδήποτε μη σωματικές συμπεριφορές που στοχεύουν να ελέγξουν, να απομονώσουν ή να φοβίσουν ένα άτομο και μπορεί να περιλαμβάνουν απειλές, ταπείνωση και υπονόμευση της αίσθησης αυτοεκτίμησης. Σύμφωνα με τους ειδικούς, που μίλησαν για το θέμα στο SELF, η συναισθηματική κακοποίηση είναι μια περίπλοκη και σοβαρή μορφή βίας, που αξίζει περισσότερη προσοχή.
«Το κοινό που έχουν αυτές οι ενέργειες είναι ότι μπορούν να διαβρώσουν την αίσθηση της αξίας ενός ανθρώπου κι αυτό είναι κάτι που μπορεί να συμβεί σιωπηλά, αργά, ακόμη και χωρίς να το καταλάβεις», δήλωσε η Mindy Mechanic, κλινική ψυχολόγος και καθηγήτρια στο California State University. Μερικές φορές, μπορεί απλώς να αντιλαμβάνεσαι ότι αντιμετωπίζεις υπερβολική ζήλια ή τάσεις ελέγχου, για παράδειγμα. Άλλες φορές, η συναισθηματική κακοποίηση μπορεί να κρύβεται πίσω από φαινομενικά γλυκές φράσεις όπως: «Οι φίλοι σου σε επηρεάζουν αρνητικά, εγώ προσπαθώ απλώς να σε προστατεύσω».
Μπορεί, λοιπόν, να είναι απίστευτα δύσκολο να γνωρίζεις πότε κάποιος γίνεται συναισθηματικά καταχρηστικός, ειδικά αν τείνεις να πιστεύεις ότι ορισμένες συμπεριφορές είναι «φυσιολογικές». Δύο ψυχολόγοι αναλύουν μερικά από τα πιο κοινά, αλλά διακριτικά προειδοποιητικά σημάδια που πρέπει να προσέξεις:
- Προσπαθούν να ελέγξουν τι κάνεις, τι λες, τι φοράς
Μία από τις ενδείξεις καταχρηστικής συμπεριφοράς είναι ο έλεγχος, που δεν βασίζεται στη σωματική βία, αλλά σε ψυχολογικές τακτικές χειραγώγησης και εκφοβισμού. Οι πιο προφανείς τακτικές περιλαμβάνουν ένας άνθρωπος να ελέγχει τα οικονομικά σου ή να κάνει διαρκώς σχόλια σχετικά με τα «πολύ αποκαλυπτικά» ρούχα σου. Θα μπορούσε, επίσης, να έχει τη μορφή αθόρυβης μεταχείρισης, εάν δεν κάνεις αυτό που θέλει ή επιμένει ότι πρέπει να γνωρίζει κάθε μικρή λεπτομέρεια στη ζωή σου.
«Προσπαθώντας να ελέγξουν τι λες ή πώς συμπεριφέρεσαι, σε αφήνουν να αισθάνεσαι ανίσχυρη και εξαρτημένη από αυτούς», λέει ο Τ.Κ Logan, καθηγητής Συμπεριφορικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι, η έρευνα του οποίου επικεντρώνεται στη συντροφική βία.
Μια άλλη ύπουλη τακτική ελέγχου είναι η συγκάλυψη των παράλογων απαιτήσεων ως φυσιολογικών ορίων, προσθέτει η δρ. Mechanic, η οποία μελετά τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες της βίας και του τραύματος. Ορισμένοι κανόνες και όρια μπορούν, φυσικά, να έχουν τις ρίζες τους στην προστασία ενός ατόμου, αλλά υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ του «Σε πειράζει να μου στέλνεις μηνύματα όποτε γυρνάς σπίτι, ώστε να ξέρω ότι είσαι ασφαλής;» και «Χρειάζομαι να με καλείς κάθε 15 λεπτά για να ξέρω ότι είσαι καλά». Τα υγιή όρια είναι ενδυναμωτικά και καθαρά για το άτομο που τα θέτει, ενώ τα ανθυγιεινά είναι για να περιορίζουν την ανεξαρτησία και να δικαιολογούν την επιβλαβή συμπεριφορά, επισημαίνει η ειδικός.
- Δεν σέβονται τα όριά σου
Ο καθε άνθρωπος έχει τα δικά του όρια, είτε αυτό σημαίνει ότι έχει ανάγκη από ατομικό χρόνο, είτε ότι δεν μοιράζεται τους κωδικούς του. Οι άνθρωποι που σε περιβάλλουν θα πρέπει να σέβονται αυτά τα προσωπικά όρια. Για παράδειγμα, κανείς δε μπορεί να διαβάζει τα μηνύματά σου χωρίς την άδειά σου ή να σε αγγίζει με τρόπους που σε κάνουν να νιώθεις άβολα. Θα πρέπει, επίσης, να είσαι επιφυλακτική με κάποιον που σε πιέζει να κάνεις πράγματα που δεν θέλεις ή που εμφανίζεται απρόσκλητος σε διάφορες περιστάσεις.
- Σου δημιουργούν τύψεις όταν περνάς χρόνο χωρίς αυτούς
Οι συναισθηματικά καταχρηστικοί άνθρωποι δεν παραβιάζουν απλώς τα όριά σου, αλλά σε κάνουν να αισθάνεσαι τύψεις που τα έθεσες εξαρχής, υπογραμμίζει η δρ. Mechanic. Είναι ένα πράγμα αν κάποιος στενοχωριέται που δεν μπορέσατε να περάσετε περισσότερο χρόνο μαζί κι άλλο εάν πυροδοτεί την ενοχικότητά σου κάθε φορά που κάνεις κάτι που δε του αρέσει.
«Ο γενικός στόχος της ενοχής είναι να κάνεις το άλλο άτομο να πιστεύει ότι είναι υπεύθυνο για τη στενοχώρια σου, ακόμα κι όταν δεν φταίει», λέει η δρ. Mechanic. Τα θύματα αυτού του τύπου χειραγώγησης μπορεί να υποθέσουν λανθασμένα ότι πρέπει να κάνουν ό,τι χρειάζεται για να μετριάσουν τον θυμό, την απογοήτευση ή τη θλίψη του δράστη. Είναι ένας ακόμη ύπουλος τρόπος να σε κάνουν να κάνεις ακριβώς αυτό που θέλουν, λέει.
- Χρησιμοποιούν τα προσωπικά σου στοιχεία εναντίον σου
Ένας άνθρωπος με τον οποίο μοιράζεσαι έναν στενό δεσμό πιθανότατα σε έχει δει στις πιο ευάλωτες στιγμές σου. Όποιος σε αγαπά πραγματικά, θα πρέπει να προστατεύει τις ευαίσθητες πληροφορίες που μοιράζεσαι μαζί του ακόμα και όταν τα πράγματα μεταξύ σας δεν είναι καλά. Ένας καταχρηστικός άνθρωπος είναι πιθανό να χρησιμοποιήσει στρατηγικά τα πράγματα που του αποκάλυψες εμπιστευτικά και να τα στρέψει εναντίον σου, προειδοποιεί ο δρ. Logan.
- Σε υποβιβάζουν με υποτιμητικά «αστεία»
Όχι, δεν μιλάμε για το πείραγμα που σου έκανε κάποιος επειδή έπεσες από τις σκάλες. Πρόκειται για ένα πιο ύπουλο μοτίβο εξευτελιστικών προσβολών και σαρκασμού, που σε σένα δεν φαίνονται και τόσο αστεία, παρ’ όλο που ο άλλος επιμένει ότι «απλά αστειεύεται». Το γεγονός ότι απορρίπτει αυτά τα σκληρά σχόλια ως «πλάκα» δεν τα κάνει λιγότερο επιβλαβή ή σοβαρά.
- Αντιδρούν με θυμό ή ρίχνουν την ευθύνη πάνω σου κάθε φορά που παραπονιέσαι για κάτι
Ο τρόπος με τον οποίο αντιδρά κάποιος όταν του λες ότι κάτι σε έχει ενοχλήσει μπορεί να είναι ένας καλός δείκτης καταχρηστικής συμπεριφοράς, λέει ο δρ. Logan. Την επόμενη φορά που θα παραπονεθείς για κάτι, παρατήρησε αν αυτός που βρίσκεται απέναντί σου εξετάζει τη δική σου πλευρά ή αντιδρά αυτόματα με θυμό και άρνηση. Επίσης, σκέψου τι συμβαίνει γενικότερα όταν δεν κάνεις αυτό που θέλει ο ο άλλος, προτείνει ο δρ. Logan. Εάν φοβάσαι ότι θα ξεσπάσει έντονα ή να ανησυχείς ότι μπορεί να διαρρεύσουν προσωπικά σου στοιχεία, τότε υπάρχει πρόβλημα. «Αν φοβάσαι για αντίποινα ή «τιμωρία», τότε το σώμα σου σου λέει ότι δεν αισθάνεσαι ασφαλής», λέει ο δρ. Logan.
- Σε απειλούν ή βάζουν τελεσίγραφα
Οι απειλές μπορεί να είναι άμεσες ή και πολύ διακριτικές, όπως ένα συγκεκριμένο βλέμμα κάθε φορά που κάνεις κάτι που δεν αρέσει στον άλλο. Ακόμα κι αν η απειλή δεν εφαρμοστεί, «ο εκφοβισμός στοχεύει να προκαλέσει φόβο στο θύμα, το οποίο στη συνέχεια θα αλλάξει τη συμπεριφορά του μόνο και μόνο για να αποφύγει να προκαλέσει μια ανεπιθύμητη αντίδραση», εξηγεί. Με άλλα λόγια, έχει να κάνει με τη διατήρηση της εξουσίας πάνω σου.
Εάν αναγνωρίζεις κάποιο από τα παραπάνω προειδοποιητικά σημάδια συναισθηματικής κακοποίησης ή έχεις δει κάποιες από αυτές τις δυναμικές να διαδραματίζονται στη σχέση ενός αγαπημένου προσώπου, είναι σημαντικό να αναζητήσεις βοήθεια. Οι άνθρωποι που σε περιβάλλουν θα πρέπει να σε κάνουν να αισθάνεσαι ασφάλεια, ελευθερία και εκτίμηση.
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
