Πενήντα χρόνια πριν, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προσγειώνεται στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Το τέλος της χούντας, η αρχή της μεταπολίτευσης. Λίγες μέρες πριν, εκτυλίσσεται μια τραγωδία. Οι τουρκικές δυνάμεις εισβάλουν στην Κύπρο.
"Μου φαίνεται ότι μάς παίρνουν τα γεγονότα. Βομβαρδίζονται όλες οι πόλεις τις Κύπρου, όλες. Λευκωσία, παντού," δήλωνε στο Πολεμικό Συμβούλιο ο Δημήτριος Ιωαννίδης, ο άνθρωπος που έπαιξε με την τύχη της Ελλάδας και της Κύπρου. Πώς φτάσαμε ως εδώ;
Πρόκειται για το δεύτερο επεισόδιο της νέας μεγάλης σειράς ντοκιμαντέρ «Σκοτεινή Δεκαετία 1964-1974», του Αλέξη Παπαχελά, η οποία φωτίζει άγνωστα παρασκήνια της πιο ταραγμένης δεκαετίας της σύγχρονης ιστορίας μας.
Δείτε εδώ το δεύτερο επεισόδιο ή στην υβριδική τηλεόραση του ΣΚΑΪ πατώντας το κόκκινο κουμπί στο τηλεκοντρόλ σας στο μενού ντοκιμαντέρ
Συνωμοσίες και δολοπλοκίες
Η πολιτική κρίση που ξεκίνησε τον Ιούλιο του 1965 βυθίζει τη χώρα σε μια παρατεταμένη περίοδο αστάθειας. Είναι κάτι πρωτόγνωρο. Στα σαλόνια της Αθήνας εξελίσσονται πολλές συνωμοσίες. Υπάρχει μια μεγάλη αγωνία από το παλάτι και άλλους παράγοντες ότι χάνεται ο έλεγχος. Στους δρόμους μεγάλες διαδηλώσεις. Όλα δείχνουν ότι η χώρα οδεύει σε μια μεγάλη πολιτική κρίση.
"Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα σχηματίστηκε μια πυραμίδα από σώματα ανθρώπων, ο ένας επάνω στον άλλο. Δεν το είχα ξαναδεί αυτό το πράγμα. Και έβλεπες ένα χέρι να εξέχει, ένα κεφάλι έξω, οπόταν οι αστυνομικοί ήρθαν με τα γκλομπ, κατ’ επιλογή χτυπούσαν τα κεφάλια των ανθρώπων που ήταν στριμωγμένοι, πλακωμένοι ο ένας πάνω από τον άλλο σε σχήμα πυραμίδας. Εκεί, ακριβώς σε αυτό το σημείο, από τα χτυπήματα, σκοτώθηκε και ο Σωτήρης Πέτρουλας" διηγείται ο φωτορεπόρτερ του Associated Press Αριστοτέλης Σαρρηκώστας που βρέθηκε σε μία από τις πιο άγριες διαδηλώσεις.
Ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Αρ. Σαρρηκώστας θυμούνται τη δολοφονία του Σωτήρη Πέτρουλα στα Ιουλιανά
Μέσα σε αυτό το τεταμένο κλίμα, η κυβέρνηση Νόβα πέφτει μέσα σε έναν μήνα. Η επόμενη κυβέρνηση, του Ηλία Τσιριμώκου καταρρέει κι αυτή. Χρειάστηκαν τρεις απόπειρες για να ορκιστεί μια κυβέρνηση που είχε την έγκριση του παλατιού, η κυβέρνηση Στεφανόπουλου. Ο Κωνσταντίνος προσπάθησε εν τω μεταξύ να βρει μια γέφυρα συνεργασίας με τον Παπανδρέου και την Ένωση Κέντρου.
Για το παλάτι η επιβίωση της κυβέρνησης Στεφανόπουλου είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου. Γι’ αυτό και στο παρασκήνιο εξελίσσονται πάρα πολλές δολοπλοκίες. Υπάρχουν φήμες για απόπειρες χρηματισμού, για εκβιασμούς και άλλα μέσα τα οποία χρησιμοποίησε τόσο το παλάτι όσο και άλλοι παράγοντες για να πετύχουν στο τέλος την εξασφάλιση της πλειοψηφίας στη Βουλή από την κυβέρνηση Στεφανόπουλου.
Ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος θυμάται το έντονο παρασκήνιο της ψηφοφορίας υπέρ της κυβέρνησης Στεφανόπουλου
Ένα από τα πρόσωπα πάντως που έπαιξαν ρόλο στο παρασκήνιο είναι ο Ελληνοαμερικανός μεγιστάνας Τομ Πάπας. Ένας άνθρωπος που διατηρούσε στενές σχέσεις και με τις αμερικανικές υπηρεσίες.
Για τον Πάπας, ο Ανδρέας Παπανδρέου αποκαλύπτει πως "με δική του παραδοχή, είπε μάλιστα ότι ήταν περήφανος για αυτό, ήταν πράκτορας της CIA και μπορεί να είναι ακόμη και σήμερα. Έδωσε μια συνέντευξη σε ελληνική εφημερίδα τον Ιούλιο, διαβεβαιώνοντας ότι ήταν περήφανος που ήταν στην CIA. Γίνεται έτσι η προσωποποίηση εκείνου του περίεργου συνδυασμού που είναι χαρακτηριστικό της εποχής μας, του στρατιωτικού, κατασκοπικού και βιομηχανικού κατεστημένου."
Οι συνωμότες
Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος είναι ένας από τους πρωτεργάτες του πραξικοπήματος. Για πολλά χρόνια, ο τότε ταγματάρχης υπηρετούσε στο γραφείο Αντικατασκοπείας της ΚΥΠ και ήταν κοντά στο πολιτικό σύστημα της εποχής. Ο Παπαδόπουλος διατηρούσε στενές σχέσεις με την CIA. Ειδικά με τον ελληνοαμερικανό πράκτορα Τζον Φατσέα, και άλλους, οι οποίοι υπηρετούσαν στους σταθμούς της Αθήνας και της Καβάλας και από εκεί επιχειρούσαν στην κομμουνιστική, εκείνη την εποχή, Βουλγαρία.
Πρώην πράκτορες της CIA μιλούν για τις επαφές τους με τον Γεώργιο Παπαδόπουλο
Στις αρχές του ‘60 παίζονταν πολλά, στο έδαφος της Κύπρου. Πράκτορες, στρατιωτικοί, ξένες δυνάμεις προωθούσαν τα συμφέροντά τους.
Ποιο ήταν το προφίλ του Δημήτριου Ιωαννίδη
Πόσο κοντά έφτασε ο Γ. Παπαδόπουλος στην αποστρατεία και πώς γλίτωσε τελικά;
Το 1965 κυκλοφορεί ότι οι κομμουνιστές έβαλαν ζάχαρη στο ρεζερβουάρ στρατιωτικών οχημάτων στον Έβρο για να τα καταστρέψουν. Η αλήθεια όμως ήταν πολύ διαφορετική. Πίσω από το δήθεν σαμποτάζ ήταν ο Παπαδόπουλος. Ήταν μια απόπειρα να τρομάξει την κοινή γνώμη με την απειλή του κομμουνιστικού κινδύνου. Η τιμωρία του κανονικά θα έπρεπε να είναι η άμεση αποστρατεία. Ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου παίρνει όμως μια άλλη απόφαση και τελικά ο Παπαδόπουλος δεν φεύγει.
Σχέδιο Εκτροπής
Το 1966 οι αξιωματικοί που θα έπαιζαν κεντρικό ρόλο στο πραξικόπημα είχαν διασκορπιστεί σε όλη την Ελλάδα, με απόφαση της κυβέρνησης Ένωσης Κέντρου. Όμως, λίγους μήνες πριν πέσει η κυβέρνηση Στεφανόπουλου, μια εντολή βγαίνει και παίρνουν φύλλο πορείας για εδώ, στο Πεντάγωνο. Οι συνωμότες ξαναμαζεύονται στην Αθήνα.
Ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου θυμάται πώς οι συνωμότες κατάφεραν να επιστρέψουν στην Αθήνα
Ενώ οι συνωμότες καταλαμβάνουν καίριες θέσεις στο Στράτευμα, o Παπανδρέου και ο βασιλιάς προσπαθούν να τα βρουν για να βγάλουν τη χώρα από την παρατεταμένη πολιτική αστάθεια. Ο γραμματέας του Παπανδρέου, Γιάννης Μανουσάκης θυμάται πώς ο βασιλιάς προσπαθούσε με έναν δικό του αφελή και παράδοξο τρόπο να στείλει μήνυμα στον αρχηγό της Ένωσης Κέντρου περνώντας έξω από το σπίτι του στο Καστρί.
Η κυβέρνηση Στεφανόπουλου πέφτει και πρωθυπουργός ορκίζεται ο διοικητής της Εθνικής Τραπέζης, Ιωάννης Παρασκευόπουλος, με σκοπό να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές την άνοιξη του ‘67.
Στον Λευκό Οίκο χτυπά συναγερμός. Η αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα προτείνει να υπάρξει μια μυστική επιχείρηση για να ενισχυθούν οικονομικά οι αντίπαλοι του Ανδρέα Παπανδρέου μέσα στην Ένωση Κέντρου. Η πρόταση απορρίπτεται.
Οι Αμερικανοί διπλωμάτες ανησυχούν ότι η Ένωση Κέντρου θα κέρδιζε τις εκλογές. Αλλά ότι ουσιαστικός εν δυνάμει πρωθυπουργός θα ήταν ο Ανδρέας, όχι ο Γεώργιος Παπανδρέου.
Η πίεση γύρω από τους Παπανδρέου αυξάνεται. Η αμερικανική υπηρεσία πληροφοριών στέλνει εκθέσεις για την πολιτική τους δραστηριότητα και την απήχηση τους στον ελληνικό λαό.
Πόσο κοντά είχε φτάσει στον Ανδρέα Παπανδρέου και την οικογένειά του η CIA;
«Θα κάνει αυτός επανάσταση και δεν θα κάνω εγώ;»
Ο φόβος για την κατάκτηση της εξουσίας από τον Ανδρέα ήταν τόσο μεγάλος που κορυφαία στελέχη της ΕΡΕ να πηγαίνουν στον Βασιλιά και να τον πιέζουν να επιβάλει στρατιωτικό νόμο.
Ο Κωνσταντίνος προσπαθεί να βρει μια άλλη λύση.
"Σκέφτηκα ότι όλες οι πολιτικές δυνάμεις του τόπου έπρεπε να είναι παρούσες για να λήξει το αδιέξοδο, να πάμε σε μια ομαλή κατάσταση. Και βεβαίως ο πρόεδρος, ο κ. Καραμανλής, έπαιξε έναν ουσιαστικό ρόλο στην Ελλάδα. Και πίστευα ότι έπρεπε να έρθει πίσω να μπει στην πολιτική" αναφέρει.
Ο διπλωμάτης και διευθυντής του βασιλικού πολιτικού γραφείου, Δημήτρης Μπίτσιος, μεταφέρει το μήνυμα του Κωνσταντίνου στον Καραμανλή, που είναι στο Παρίσι. Παίρνει όμως μια διαφορετική απάντηση.
"Τότε μου είπε ο κ. Μπίτσιος, ότι ο Πρόεδρος του ζήτησε να κατεβάσω τον Στρατό κάτω, να κάνω στρατιωτικό νόμο, να επιβληθεί στρατιωτικώς η λύση στο πρόβλημα, και θα γύριζε. Και είπα στον κ. Μπίτσιο τότε εκείνο το βράδυ: 'Δεν ήταν ο σκοπός του ταξιδιού σας αυτό. Ο σκοπός του ταξιδιού σας ήταν να πείσετε τον Πρόεδρο να γυρίσει να μπει στην πολιτική. Ξέρετε πολύ καλά ότι εγώ δεν πρόκειται ποτέ να κάνω τέτοια κίνηση, να κατεβάσω στρατό και να καταλάβω την εξουσία, διότι εναντιούμαι ιδεολογικά και ψυχικά σε μία τέτοια λύση'" σημειώνει ο Κωνσταντίνος.
Σχέδιο Προμηθεύς
Σχέδιο επέμβασης του στρατού, για λόγους εσωτερικής ασφαλείας, υπήρχε πάντοτε. Και λεγόταν Προμηθεύς.
Ο Κωνσταντίνος δίνει εντολή στον αρχηγό του ΓΕΣ να ετοιμάσει μια παραλλαγή του σχεδίου Προμηθεύς. Ο αρχηγός του ΓΕΣ Γρηγόρης Σπαντιδάκης το αναθέτει στους εντελώς λάθος ανθρώπους.
Ο υπασπιστής του Κωνσταντίνου, ο Μιχάλης Αρναούτης, ελέγχει συνεχώς το σχέδιο. Όταν όμως το παίρνει στα χέρια του βλέπει κάτι που τον τρομάζει...
Λίγο καιρό πριν το πραξικόπημα συμβαίνει κάτι πολύ παράξενο. Βρίσκονται σε εξέλιξη δύο σχέδια: Το ένα είναι το επίσημο, του Κωνσταντίνου. Το άλλο είναι μια ειδική εκδοχή που ετοιμάζει ο Παπαδόπουλος με τους άλλους συνωμότες.
Στο μεταξύ, ο Παπαδόπουλος προσπαθεί να μάθει ποια θα είναι η αντίδραση των Αμερικανών.
Στην Ουάσιγκτον έφταναν μηνύματα και εκθέσεις από πράκτορες της CIA, οι οποίοι έλεγαν ότι ο Παπαδόπουλος και άλλοι χαμηλόβαθμοι αξιωματικοί συνωμοτούσαν και ετοίμαζαν πραξικόπημα.
Οικουμενική κυβέρνηση
Ο Κωνσταντίνος καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων στο γραφείο του.
Η προσπάθεια για οικουμενική κυβέρνηση αποτυγχάνει, κυρίως λόγω των αντιδράσεων του Ανδρέα Παπανδρέου, αλλά και κάποιων υπερδεξιών της ΕΡΕ. Τελικά, ορκίζεται η υπηρεσιακή κυβέρνηση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου. Μετά από λίγο προκηρύσσονται εκλογές για τις 28 Μαΐου.
"Έλληνες και Ελληνίδες. Με βασιλικόν διάταγμα διελύθη η Βουλή της 16ης Φεβρουαρίου του 1964. Καλείσθε από της στιγμής αυτής να προετοιμαστείτε διά την εκπλήρωσιν του υψίστου των δικαιωμάτων του πολίτου. Οι καιροί είναι δύσκολοι. Φροντίσατε όλοι σας - φροντίσατε όλοι σας μαζί μου! να διατηρήσωμεν άθικτα και το κύρος του κράτους και το μέγα αγαθόν της ελευθερίας" λέει στο διάγγελμά του ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος.
Παπαδόπουλος, Παττακός, Μακαρέζος και Ιωαννίδης συναντιούνται στο σπίτι του συνταγματάρχη Μπαλόπουλου στη Νέα Σμύρνη για τις τελευταίες λεπτομέρειες του πραξικοπήματος.
Εκείνη την ώρα ο Στρατηγός Ζωιτάκης συναντιέται με τον Μακαρέζο και του λέει να μην προχωρήσουν σε πραξικόπημα για λίγες μέρες, να περιμένουν τον βασιλιά.
Όλο αυτό το διάστημα, ο Βασιλιάς είναι βέβαιος ότι ελέγχει πλήρως τον Στρατό και ότι κανείς δεν θα έκανε τίποτα χωρίς το δικό του πράσινο φως.
Το σχέδιο του πραξικοπήματος παραλίγο να τιναχθεί στον αέρα από ένα τηλεφώνημα μία μέρα πριν. Ενας αξιωματικός, προφανώς από τους συνωμότες, κάλεσε τον υπασπιστή του αρχηγού του ΓΕΣ στο σπίτι του. Το τηλέφωνο το σήκωσε η γυναίκα του.
- Παρακαλώ;
-Ακούστε με προσοχή. Απόψε θα χτυπηθεί ο άντρας σας και ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού Σπαντιδάκης.
-Τι; Ποιος; Ποιος είναι;
H πληροφορία φτάνει στα αυτιά του ταξίαρχου Πανουργιά, ο οποίος είναι υπεύθυνος ασφαλείας για το Πεντάγωνο. Ανήσυχος τηλεφωνεί αμέσως στον Παττακό. Ο Παττακός κάνει τα πάντα για να πιστέψει ο Πανουργιάς ότι πρόκειται για φάρσα.
20 Απριλίου
Το βράδυ ο Παπαδόπουλος πηγαίνει στο σπίτι του. Δεν μοιράζεται όμως τα πραγματικά του σχέδια για εκείνη τη νύχτα, ούτε με τη σύντροφό του.
Στο Γουδή, στο στρατόπεδο τεθωρακισμένων, ο διοικητής Στυλιανός Παττακός, δίνει εντολή για μια νυχτερινή άσκηση. Σημαίνει αμέσως συναγερμός, οι μηχανές ανάβουν. Ο Παττακός καλεί αμέσως μετά τους αξιωματικούς, για να τους εξηγήσει ότι δεν πρόκειται για άσκηση.
Ο Στ. Παττακός διηγείται πώς ανακοίνωσε στους αξιωματικούς τη διενέργεια του πραξικοπήματος
Δείτε εδώ το πρώτο επεισόδιο ή στην υβριδική τηλεόραση του ΣΚΑΪ πατώντας το κόκκινο κουμπί στο τηλεκοντρόλ σας στο μενού ντοκιμαντέρ
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
