Ποιες είναι οι σκέψεις των Ελλήνων για τις μεγάλες απειλές του μέλλοντος για τη χώρα μας και για τον κόσμο; Τι σκέφτονται για τον ρόλο της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, για το μεταναστευτικό και για τη σεξουαλική παρενόχληση; Πώς άλλαξαν οι απόψεις τους μετά από μια τεράστια οικονομική κρίση, μια παγκόσμια πανδημία και, πλέον, έναν πόλεμο σε ευρωπαϊκό έδαφος; Το "Τι Πιστεύουν Οι Έλληνες", η μεγάλη έρευνα της διαΝΕΟσις για τις αξίες και τις στάσεις των Ελλήνων σε μια σειρά από σημαντικά θέματα, επιστρέφει με νέα, σημαντικά ευρήματα. Είναι το έκτο "κύμα" μιας προσπάθειας που ξεκίνησε το 2015, μέσα στην καρδιά της εποχής των μνημονίων, με στόχο να καταγράφει τις στάσεις των πολιτών, το υπόβαθρο πάνω στο οποίο ο οργανισμός μας προτείνει λύσεις και μεταρρυθμίσεις. Και, καθώς αυτά ήταν επτά ιδιαίτερα επεισοδιακά χρόνια, οι έρευνες αυτές κατέγραψαν γλαφυρά το πώς οι Έλληνες αντιμετώπισαν και διαχειρίστηκαν τις πρωτοφανείς κρίσεις και τα κοσμοϊστορικά γεγονότα που διαμορφώνουν την ταραγμένη εποχή μας.
Η νέα έρευνα, που διεξήχθη από την εταιρεία ερευνών MARC A.E. έγινε σε δύο μέρη σε αντιπροσωπευτικό δείγμα του γενικού πληθυσμού ηλικίας 17 και άνω, με τηλεφωνικές συνεντεύξεις και online panel. Το πρώτο μέρος, τα αποτελέσματα του οποίου παρουσιάζονται συνοπτικά παρακάτω, έτρεξε σε 1.255 άτομα την περίοδο 3-18 Φεβρουαρίου 2022. Καθώς έκτοτε μεσολάβησε η εισβολή του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία και η έναρξη του πολέμου, πέντε από τις ερωτήσεις επαναλήφθηκαν την περίοδο 10-13 Μαρτίου 2022, για να καταγραφούν τυχόν αλλαγές στη στάση της κοινής γνώμης σε σχέση με το προηγούμενο διάστημα. Αυτά τα αποτελέσματα της συμπληρωματικής έρευνας παρουσιάζονται επίσης σήμερα εδώ. Το δεύτερο μέρος της έρευνας έγινε σε αντίστοιχο δείγμα 1.254 ατόμων το διάστημα 26 Ιανουαρίου - 5 Φεβρουαρίου 2022. Τα αποτελέσματα του δεύτερου μέρους θα δημοσιευτούν στις 17 Απριλίου του 2022.
Συνοπτική Παρουσίαση των ευρημάτων του Α΄ Μέρους
Συναισθήματα, Απειλές & Κίνδυνοι
Η έρευνα, όπως γράφει ο Θωμάς Γεράκης της MARC στη συνοδευτική του έκθεση, "διενεργείται σε μια περίοδο έκρηξης της ήδη προϋπάρχουσας ανασφάλειας και των απειλών". "Προσφέρει έτσι ένα πολύτιμο υλικό", επισημαίνει ο Παναγής Παναγιωτόπουλος στη δική του έκθεση, "που δεν αποτυπώνει μόνο τις διαθέσεις και τις αντιλήψεις που κυριαρχούν σε κάθε στιγμή, το συναίσθημα κάθε κρίσης, αλλά και τη σωρευτική σημασία των πολλαπλών κρίσεων που αντιμετώπισε η ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνιa".
Σε αυτή τη συγκυρία, όπως είναι αναμενόμενο, τα συναισθήματα που κυριαρχούν στην ελληνική κοινωνία είναι η "ανασφάλεια" (28,8%) και η απογοήτευση (28,5%). Το αίσθημα της "αισιοδοξίας" έχει υποχωρήσει πολύ (από 23,4% που το δήλωναν ως το κυρίαρχο συναίσθημα το 2019 στο 13,7% φέτος). "Είναι αδιαμφισβήτητο πως η πανδημία έχει επιφέρει αρνητικές ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις στον πληθυσμό, τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα", γράφει η Μαρίνα Οικονόμου-Λαλιώτη στη δική της συνοδευτική έκθεση. "Στη χώρα μας ωστόσο, η έναρξη της πανδημίας μaς βρήκε ήδη επιβαρυμένους από την οικονομική κρίση που είχε προηγηθεί και η οποία χαρακτηριζόταν εξίσου από ανατροπές, αστάθεια, ανασφάλεια και συμβολικές απώλειες. Η πανδημία μaς ταρακούνησε πιο συθέμελα και μας έφερε αντιμέτωπους με πιο πρωτόγονες απειλές, όπως είναι η απώλεια της ζωής και η έννοια του θανάτου, ενεργοποιώντας αρχέγονους φόβους, ένστικτα και τραύματα που δεν είχε αγγίξει η προηγούμενη κρίση".
Βεβαίως, όπως γίνεται συνήθως σε αυτές τις έρευνες, δεν δηλώνουν όλες οι ομάδες του πληθυσμού ότι αισθάνονται τα ίδια. Για παράδειγμα, οι ερωτηθέντες που δηλώνουν ότι το μηνιαίο ατομικό τους εισόδημα είναι "πάνω από 3.000 ευρώ τον μήνα" δηλώνουν και το μεγαλύτερο ποσοστό αισιοδοξίας από όλους (27%) -η αισιοδοξία είναι και το συχνότερο συναίσθημα για αυτούς.
Σε άλλη ερώτηση, η μεγαλύτερη απειλή που αναγνωρίζουν οι Έλληνες για τη χώρα μας είναι το "δημογραφικό", με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και την οικονομική κατάσταση να ακολουθούν. Είναι ενδιαφέρον ότι το 2022, ένα 9% θεωρούν πρώτη απειλή "τη μετανάστευση", από 21,7% που πίστευαν το ίδιο το 2019. Μολονότι η πανδημία της Covid εξακολουθούσε να προκαλεί δεκάδες θανάτους καθημερινά την περίοδο που έγινε η έρευνα, μόνο το 2,2% επέλεγαν ως πρώτη απειλή για τη χώρα μας τις "ασθένειες-πανδημίες". Ποια ομάδα, δε, αντιμετωπίζει το δημογραφικό ως λιγότερο άμεσο κίνδυνο; Οι νέοι 17-24, που το κατατάσσουν ως κίνδυνο αντίστοιχο με την "τρομοκρατία".
Για τον πλανήτη γενικότερα, όμως, οι περισσότεροι Έλληνες θεωρούν πλέον σημαντικότερη απειλή τους "πολέμους και τις συγκρούσεις" (33,2%). Αυτό είναι ένα αποτέλεσμα που άλλαξε δραματικά μέσα σε λίγες εβδομάδες -ήταν μία από τις ερωτήσεις που επαναλάβαμε τον Μάρτιο του 2022, μετά την εισβολή του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία. Τον Φεβρουάριο του ’22, όταν είχαμε κάνει την ίδια ερώτηση, μόνο 13,3% θεωρούσαν τους πολέμους τη μεγαλύτερη απειλή -η πλειοψηφία τότε (31,6%) θεωρούσαν σημαντικότερο κίνδυνο την κλιματική αλλαγή, με τις "οικονομικές ανισότητες και δυσκολίες" να ακολουθούν.
Υπάρχουν και άλλες αλλαγές που προέκυψαν στις στάσεις των πολιτών μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Μολονότι αυτές οι αλλαγές ενδέχεται να είναι συγκυριακές και πρόσκαιρες, ωστόσο παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, έστω και ως καταγραφή της επιρροής που έχουν εξωγενείς παράγοντες στις στάσεις των ερωτηθέντων.
Ζητήσαμε, για παράδειγμα, από τους πολίτες να μας πουν αν οκτώ λέξεις που χαρακτηρίζουν την εθνική ή θρησκευτική ταυτότητα ή κάποιο άλλο χαρακτηριστικό ενός ατόμου, αντιπροσωπεύουν κατά τη γνώμη τους κάτι "καλό" ή "κακό". Στην έρευνα του Μαρτίου, η πλειοψηφία επέλεξε ότι είναι "κακό" οι λέξεις "Τούρκοι" (60,3%), "μουσουλμάνοι" (47,9%), "Γερμανοί" (48,4%) και "μετανάστες" (42,8%). Περισσότερες "καλές" από ό,τι "κακές" αξιολογήσεις είχαν οι "Αμερικανοί" (49,3% τους θεωρούσαν "καλούς"), οι "Εβραίοι" (46,3%), οι "πρόσφυγες" (55,4%) και οι "Ρώσοι" (48,7%). Στα δύο τελευταία είναι που παρατηρήθηκε μια αξιοσημείωτη αλλαγή μετά την έναρξη του πολέμου. Πριν από τον πόλεμο, στις αρχές του Φεβρουαρίου 2022, το ποσοστό των ερωτηθέντων που θεωρούσαν τους "πρόσφυγες" κάτι καλό ήταν 47,1% (και το 2019 ήταν μόνο 40,6%). Το ποσοστό που θεωρούσε "καλούς" τους Ρώσους τότε ήταν 58%. Είναι αξιοσημείωτο, δε, ότι κι αυτό το ποσοστό ήταν σημαντικά μειωμένο από το 77,4% που είχε καταγραφεί το 2016. Όπως γράφει ο Θ. Γεράκης στην έκθεσή του, "για πρώτη φορά η θετική προδιάθεση απέναντι στους Αμερικανούς καταγράφεται, έστω και οριακά, υψηλότερη από τη θετική προδιάθεση απέναντι στους Ρώσους".
Τον Μάρτιο του 2022, εξάλλου, επαναλάβαμε μια ερώτηση που είχαμε κάνει στην έρευνα του Δεκεμβρίου του 2019, αναζητώντας την άποψη των Ελλήνων και των Ελληνίδων για μια σειρά από διεθνείς προσωπικότητες. Στο διάστημα αυτό οι θετικές γνώμες για τον Εμμανουέλ Μακρόν εκτοξεύτηκαν από το 48% στο 65,1% -και έτσι στην έρευνα του 2022 ο Μακρόν γίνεται η μόνη διεθνής προσωπικότητα που συγκεντρώνει περισσότερες θετικές από αρνητικές γνώμες από τους Έλληνες. Η μεγαλύτερη αλλαγή, βεβαίως, εντοπίζεται στην εικόνα του Βλαντιμίρ Πούτιν. Τον Δεκέμβριο του 2019 το 41,3% των Ελλήνων είχαν θετική γνώμη για τον Πρόεδρο της Ρωσίας. Τον Μάρτιο του 2022 μόνο το 18,8% δηλώνει ότι έχει θετική γνώμη. Μόνο η Άνγκελα Μέρκελ (70,2%) και ο Ταγίπ Ερντογάν (89,9%) συγκεντρώνουν μεγαλύτερα ποσοστά αρνητικών απόψεων από τον Πούτιν. Αξιοσημείωτο παραμένει, δε, το ότι περισσότεροι από τους μισούς Έλληνες δεν γνωρίζουν ή δεν έχουν σχηματίσει γνώμη για τον Πρόεδρο της Κίνας Σι Τζινπίνγκ.
Ένα άλλο ενδιαφέρον εύρημα που σχετίζεται με τις εξωτερικές απειλές αποτυπώνεται στην ερώτηση "ποιες από τις παρακάτω χώρες είναι οι καλύτεροι σύμμαχοι της Ελλάδας στα εξωτερικά της θέματα". Σε αυτήν υπάρχει μία απάντηση η οποία κυριαρχεί έναντι όλων των άλλων. Θυμίζουμε ότι η ερώτηση τέθηκε σε μια περίοδο κατά την οποία είχε ολοκληρωθεί η συμφωνία για την προμήθεια αμυντικού εξοπλισμού υψηλής αξίας από τη Γαλλία, ενώ είχαν προηγηθεί και πρωτοβουλίες του Γάλλου Προέδρου στην ανατολική Μεσόγειο κατά τη διάρκεια μιας περιόδου ιδιαίτερα έντονης κινητικότητας των ανήσυχων γειτόνων μας. Ως εκ τούτου, όταν ζητήθηκε να αναφέρουν τη μία καλύτερη σύμμαχο της Ελλάδας σήμερα, το 64,9% των Ελλήνων επέλεξαν τη Γαλλία. Επιπλέον, οι Έλληνες αξιολογούν ως "δεύτερες καλύτερες" συμμάχους της χώρας μας -με πολύ μεγάλη διαφορά- τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Εδώ υπήρξε κι άλλη μια αλλαγή μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία: το ποσοστό των Ελλήνων που επέλεγαν τη Ρωσία ως μία από τις δύο σημαντικότερες συμμάχους της Ελλάδας μειώθηκε στο μισό (από 15,2% σε 7,5%).
Κι ως προς τις απειλές που απασχολούσαν τους Έλληνες την εποχή που έτρεχε η έρευνα; Όπως πάντα, οι Έλληνες δηλώνουν ανήσυχοι για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στις ζωές τους -πιθανόν μια συνέπεια της συλλογικής εμπειρίας των δασικών πυρκαγιών και των ολοένα και συχνότερων και εντονότερων ακραίων καιρικών φαινομένων. Το 43,8% των Ελλήνων θεωρούν ότι η κλιματική αλλαγή "επηρεάζει αρνητικά τις ζωές τους σήμερα" και το 45,2% ότι "θα τις επηρεάσει αρνητικά στο μέλλον". Κοιτάζοντας και τις προηγούμενες έρευνες βλέπουμε ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σταδιακή μετάβαση της πλειοψηφίας από τη δεύτερη προς την πρώτη απάντηση (η αντιστοιχία το 2018 ήταν 39,5% - 52,8%). Πάντως, διαχρονικά το ποσοστό των Ελλήνων που θεωρούν ότι η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί κίνδυνο παραμένει μονοψήφιο.
Ως προς την πανδημία, δε, η κοινωνία έχει κατασταλάξει σε μια ρεαλιστική προσέγγιση. Τον Φεβρουάριο του 2022 το 81,5% των ερωτηθέντων δήλωναν ότι έχουν κάνει έστω και μία δόση του εμβολίου κατά της Covid (στους ηλικίας άνω των 65 το ποσοστό ήταν 93,3%) ενώ λιγότερο από 10% δήλωναν ότι δεν πρόκειται να εμβολιαστούν. Περισσότεροι από τους μισούς Έλληνες, πια, θεωρούν ότι όσον αφορά την πανδημία η χώρα μας θα επανέλθει σε μια "φυσιολογική καθημερινότητα" κάποια στιγμή από το 2023 και μετά.
Πηγή: skai.grΔιαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.