Του Στέφανου Νικολαΐδη
Άνοιξη του 1821. Ξεκινά σαν ψίθυρος. Μετά γίνεται υπόσχεση. Το πιο ελαφρύ αεράκι χορεύει μέσα από τα δεσμά μιας σκλαβιάς 400 χρόνων, καθώς σφυρίζει πάνω από τις κραυγές θανάτου εκατοντάδων χιλιάδων ψυχών στο Μεσολόγγι, στη Χίο, στα Ψαρά, στη Ρούμελη και στον Μοριά.
Κινείται στα μακριά μαλλιά των παλικαριών τόσο απαλά όσο το χάδι ενός γονιού. Αυτό το αεράκι, αυτή η υπόσχεση, μετατράπηκε σε άνεμο. Έναν άνεμο που πνέει σε όλη την Ελλάδα. Έναν άνεμο θυσίας. Έναν άνεμο ελευθερίας. Έναν άνεμο δικαιοσύνης.
Έχουν περάσει πάνω από 200 χρόνια από τότε και η 25η Μαρτίου εξακολουθεί να συγκινεί και να εμπνέει το έθνος των Ελλήνων. Μέσα από την πάλη και τη λαχτάρα για λευτεριά, το αθάνατο 1821 αποτέλεσε κομβικό γεγονός όχι μόνο για τη χώρα μας, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο.
Κάνοντας τη δική τους αποτίμηση των γεγονότων του Αγώνα, οι ιστορικοί Θάνος Βερέμης και Στέφανος Καβαλλιεράκης μιλούν στο skai.gr και εξηγούν πώς από μια «σπίθα» άναψε η φλόγα της Ελληνικής Επανάστασης που συγκίνησε και δίδαξε τον κόσμο πώς το αδύνατο γίνεται δυνατό.
Θάνος Βερέμης: «Οι Έλληνες είμαστε κατακερματισμένοι το '21»
Η σπίθα της Επανάστασης αρχίζει να καίει σιγά-σιγά από τους προεπαναστατικούς χρόνους, κυρίως τον 18ο αιώνα, όπως εξηγεί ο Θάνος Βερέμης, ιστορικός και καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
«Είναι μια εποχή όπου αναγεννάται ο Διαφωτισμός, δηλαδή η πίστη στη λογική που φέρει ο άνθρωπος από τη γέννησή του και που τον οδηγεί σε όλα τα καλά έργα», αναφέρει. «Η λογική είναι αυτή που οδηγεί στο σωστό. Στην Ελλάδα υπάρχει μια διασπορά ελληνική σημαντική, κυρίως εμπόρων και οικονομικά εύρωστων ανθρώπων, οι οποίοι χρηματοδοτούν πολλές ενέργειες επαναστατικές».
«Πρέπει να πούμε για τη Φιλική Εταιρεία, η οποία ασχολείται αποκλειστικά με την απελευθέρωση των Ελλήνων και με τη μετάδοση αυτών των ιδεών του Διαφωτισμού. Το έδαφος στην Ελλάδα δεν είναι έτοιμο για μια επανάσταση αυτού του είδους. Δεν υπάρχει προπαντός μια συγκεντρωτική εξουσία, η οποία θα καθοδηγούσε τον αγώνα. Υπάρχουν τοπικές εξουσίες, υπάρχουν τοπικοί πρόκριτοι στην Πελοπόννησο ιδίως και στη Ρούμελη υπάρχουν οι λεγόμενοι αρματολοί, οι οποίοι είναι υπάλληλοι του οθωμανικού κράτους».
«Οι Έλληνες είναι κατακερματισμένοι. Αυτό είναι το σημαντικό χαρακτηριστικό της Ελληνικής Επανάστασης. Είναι κατακερματισμένοι σε τοπικές εξουσίες, σε τοπική αντίληψη της ταυτότητας», συνεχίζει ο κ. Βερέμης και κάνει ειδική μνεία στον Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος αποτέλεσε τον ηγέτη που συγκρότησε αργότερα μια κοινή δραστηριότητα.
«Πριν τον Καποδίστρια έχουμε προσωπικότητες σαν τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, σαν τον Γεώργιο Καραϊσκάκη, σαν τους Σουλιώτες αγωνιστές, τους νησιώτες. Στην Ύδρα τον Μιαούλη, στα Ψαρά, τον Κανάρη. Αυτοί συνεργάζονται κατά καιρούς, αλλά όχι πάντα. Έχουν και αρκετές μεταξύ τους διαφορές, οι οποίες εκδηλώνονται μετά».
«Ανοησία να λέμε ότι είναι στο DNA μας οι εμφύλιοι»
Εκείνη τη στιγμή η συζήτηση μοιραία περιστρέφεται γύρω από τις εμφύλιες διαμάχες που ταλανίζουν αιώνια την Ελληνική Ιστορία, με τον ίδιο να εμφανίζεται κατηγορηματικός στην ερώτηση αν ο Έλληνας έχει τον εμφύλιο και την έριδα στο DNA του κατά κάποιον τρόπο.
«Όχι, όχι, όχι. Το DNA φροντίζει για άλλες ιδιότητες των ανθρώπων, οι οποίες είναι και κοινές. Αυτά που εμφανίζονται στο DNA των Ελλήνων μπορεί να εμφανίζονται στο DNA των Σουηδών ή των Γερμανών. Είναι κοινά στοιχεία, είναι το στοιχείο της επιθετικότητας, το στοιχείο της υπακοής, το στοιχείο της ευρυμάθεια ή της αμάθειας», απαντά και διευκρινίζει πως τα «κοινά στοιχεία σε όλη την ανθρωπότητα δεν είναι τόσο ιδιαίτερα όσο νομίζουμε».
«Το DNA των Ελλήνων δεν είναι πολύ διαφορετικό απο το DNA των Φινλανδών ας πούμε. Στο κοινωνικό επίπεδο συμβαίνουν πάρα πολλά και πολύ διαφορετικά πράγματα. Οι κοινωνίες οργανώνονται βάσει των αναγκών τους και βάσει της εξουσίας που επικρατεί σε κάθε μέρος. Δηλαδή αν είσαι υπήκοος μιας κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, συμπεριφέρεσαι διαφορετικά από το αν είσαι υπήκοος ενός αυταρχικού καθεστώτος».
«Οι συγκυρίες οι ιστορικές δεν λογαριάζουν τη διάρκεια. Γίνονται, συμβαίνουν και μετά εξαφανίζονται και γίνεται κάτι διαφορετικό. Στην περίπτωση της Ελλάδας έχουμε πράγματι μια καλή αρχή με τον Κολοκοτρώνη στα Δερβενάκια εναντίον του Δράμαλη και άλλες επιτυχίες, όμως παραμένει το πρόβλημα που είπα στην αρχή, δηλαδή του κατακερματισμού. Ο κατακερματισμός σημαίνει ότι η συνεννόηση είναι δύσκολη».
«Και επίσης δεν υπάρχει και η παιδεία, η εκπαίδευση που να συγκροτεί ένα ενιαίο σύστημα λογικής έναντι του κράτους. Δηλαδή ο καθένας το αντιλαμβάνεται με τον δικό του τρόπο. Αυτοσχεδιάζει και προχωρεί σε δραστηριότητα που μπορεί να είναι αντίθετη με του γείτονα», όπως υπογραμμίζει.
«Η θρησκεία συντονίζει την ελληνική συνείδηση»
Επομένως, σημειώνει, δεν υπάρχει παιδεία κοινή, άρα δεν υπάρχουν σχολεία κοινά από ένα κέντρο που να οργανώνει, όπως σήμερα, την εκπαίδευση. «Αυτό όμως που υπάρχει και υπήρχε σε μεγάλο βαθμό είναι το θρήσκευμα. Η θρησκεία είναι ένα είδος συντονιστικού οργάνου της ελληνικής συνείδησης και διδάσκει τη γλώσσα».
«Η γλώσσα μας είναι μέρος της θρησκευτικής μας αγωγής. Γιατί; Γιατί τα Ευαγγέλια γράφτηκαν στα ελληνικά. Και η Εκκλησία απαιτεί από τους πιστούς να διαβάζουν τις Γραφές. Αυτό, λοιπόν, είναι που μας κάνει να μιλάμε Ελληνικά και είναι και το στοιχείο της ταυτότητάς μας το πιο σημαντικό».
«Πράγματι οι δικοί μας σκοτεινοί χρόνοι αφορούσαν κυρίως στον τομέα της εκπαίδευσης. Εκεί αρχίζει η Ελλάδα να υστερεί, δηλαδή να γίνεται μια τριτοκοσμική χώρα. Δεν συμβαίνει το ίδιο στην Ευρώπη την υπόλοιπη, που αντίθετα αυτή είναι η εποχή όπου οι άνθρωποι αρχίζουν να αντιλαμβάνονται την ταυτότητά τους, τις ικανότητές τους στο τι μπορούν να ξεχωρίσουν από άλλους».
«Εμείς αυτά τα χάσαμε. Χάσαμε την Αναγέννηση εκτός από τους Έλληνες που πήγαν στην Ιταλία. Υπάρχει λοιπόν αυτή η σκοτεινή πλευρά, αλλά πρέπει να πούμε ότι πολύ γρήγορα την επανορθώσουμε χάρις στη Διασπορά», τονίζει αμέσως μετά. «Η Διασπορά φροντίζει να ξαναφέρει τις χαμένες ιδέες και το χαμένο χρόνο στην Ελλάδα».
Ποιοι είναι οι εκπρόσωποι αυτής της εξωτερικής επιρροής; Δεν είναι πολλοί, απαντά ο κ. Βερέμης. «Οι περισσότεροι είναι αγρότες που φεύγουν από τον νόμο και γίνονται κλέφτες και αρματολοί στη συνέχεια. Και επίσης και οι τοπικοί παράγοντες, οι πρόκριτοι, οι οποίοι έχουν περιουσιακά στοιχεία, διότι φροντίζουν να είναι στον οικονομικό τομέα ισχυροί. Μην ξεχνάμε, τα κυρίαρχα στοιχεία στο εσωτερικό ήταν η αγροτική ζωή και η αμάθεια».
«Έτσι λοιπόν, τα λαϊκά σχολεία είναι τα θρησκευτικά. Είναι οι δάσκαλοι, οι παπάδες που διδάσκουν τα όσα γνωρίζουν, που είναι συνήθως τα Ευαγγέλια, στους νέους και στους γέρους. Η κοσμική εκπαίδευση έρχεται αργότερα και συμπίπτει περισσότερο με τον Διαφωτισμό», όπως σημειώνει.
«Σημεία καμπής το Μεσολόγγι και οι Φιλέλληνες»
Το Μεσολόγγι πράγματι ήταν ένα επεισόδιο στην Ελληνική Επανάσταση, το οποίο έλαβε τεράστιες διαστάσεις. Γιατί βρέθηκαν Έλληνες από παντού εκεί. Ακόμα και Αρβανίτες που ήρθαν να πολεμήσουν τον μουσουλμάνο κατακτητή. Και εκεί έχουμε μια πλήρη αντιπροσώπευση των επαναστατημένων. Εκεί βρίσκονται όλοι.
«Έγινε ένα είδος εθνικού πλέον συμβόλου, όπου όλοι οι Έλληνες βρέθηκαν να πολεμούν μαζί. Όλοι οι Χριστιανοί Ορθόδοξοι Έλληνες. Και εκεί πράγματι δημιουργείται ένα άνευ προηγουμένου ενότητας, ενώ ως τώρα έχουμε πάρα πολλές ενδείξεις κατακερματισμού».
Επιπλέον, ένα άλλο στοιχείο που διδάσκει την ενότητα είναι η Φιλέλληνες. «Μας αντιμετωπίζουν όχι σαν θρησκευόμενους Ελληνόφωνους, αλλά σαν απογόνους των αρχαίων Ελλήνων, γιατί αυτούς γνωρίζουν καλύτερα και αυτοί θαυμάζουν. Μας βλέπουν σαν συνέχεια όλων αυτών. Δεν είμαστε ακριβώς αυτό. Αυτό είναι η δικιά τους αντίληψη. Πλάνη ίσως, αλλά εν πάση περιπτώσει μάς βοήθησε».
«Αν δεν υπήρχε η Ναυμαχία του Ναυαρίνου, θα υπήρχε άλλο Ναυαρίνο»
Κλείνοντας, δεν παραλείπει να αναφερθεί και σε έναν άλλον φιλέλληνα, τον Τζορτζ Κάνινγκ, ο οποίος αντιλαμβανόταν ότι το συμφέρον της Αγγλίας ήταν να δημιουργηθεί ένα νέο φιλοβρετανικό έθνος, οι Έλληνες, ανεξάρτητο από τους Οθωμανούς, οι οποίοι δεν είχαν καλή σχέση με τη την Βρετανική Αυτοκρατορία.
«Είχε πλέον πάρει ένα δρόμο και η βούληση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και η απραξία εν μέρει των Ρώσων. Διότι οι Ρώσοι ναι μεν ήθελαν να μεγαλώσουν τη δική τους αυτοκρατορία εις βάρος των Οθωμανών. Από την άλλη μεριά ανήκαν στο κλαμπ του Μέττερνιχ, την Ιερά Συμμαχία, η οποία τους έδινε ένα κύρος που δεν θα είχαν ως χώρα απομονωμένη, η οποία κάνει το δικό της. Αυτό που συμβαίνει σήμερα, αν θέλετε. Η Ρωσία είναι απομονωμένη έναντι της Ευρώπης, ενώ τότε ήταν μέσα στην Ευρώπη κι έπαιζε. Αυτή είναι η διαφορά».
«Αν δεν υπήρχε το Ναυαρίνο, σίγουρα θα υπήρχε λοιπόν άλλο Ναυαρίνο. Η Ελλάδα είχε πάρει τον δρόμο της ανεξαρτησίας, οριστικά και αμετάκλητα», καταλήγει.
Στέφανος Καβαλλιεράκης: «Η μεγάλη ποιοτική διαφορά είναι ότι το '21 επαναστατούμε μόνοι μας»
Από την πλευρά του, αυτό που επισημαίνει ο Στέφανος Καβαλλιεράκης, ιστορικός και καθηγητής της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, είναι ότι «δεν πρέπει να υποτιμούμε πως είχαμε πάρα πολλές επαναστάσεις στον ελλαδικό χώρο, αλλά και πάρα πολλές σφαγές από τους Τούρκους εις βάρος των επαναστατών». Όλες όμως αυτές οι επαναστάσεις γιατί αποτύγχαναν; Γιατί είχαν τον χαρακτήρα μιας τοπικότητας, δηλαδή συνήθως σταματούσαν στις περιοχές στις οποίες ξεσπούσαν, διευκρινίζει.
Ποια είναι η μεγάλη ποιοτική διαφορά του 1821; Η υλικοτεχνική της προετοιμασία. «Πλέον πέφτουν λεφτά στον αγώνα από τους εμπόρους, από αυτούς που ασχολούνται με τα πλοία, τους πλοιοκτήτες», αναφέρει ο κ. Καβαλλιεράκης.
«Είναι η Φιλική Εταιρεία, η οποία οργανώνει την Επανάσταση και εντάσσει, ίσως για πρώτη φορά, πολιτικούς, στρατιωτικούς, εμπόρους, κληρικούς, ιερωμένους και όλες τις δυνάμεις του Ελληνισμού σε έναν κοινό σκοπό, την Επανάσταση. Με μια βασική προϋπόθεση, ότι δεν χρειάζεται μια προκαταρκτική συμφωνία με μια μεγάλη δύναμη. Επαναστατούμε εμείς οι Έλληνες και όποιος άλλος θέλει να έρθει πίσω μας, ας έρθει. Δηλαδή φεύγουμε από τη ζημιά που πάθαμε στα Ορλωφικά το 1770, που περιμέναμε τους Ρώσους και δεν ήρθαν ποτέ και σφάξανε οι Τούρκοι περίπου το 1/3 του χριστιανικού πληθυσμού της Πελοποννήσου».
«Στην πραγματικότητα ήταν η πρώτη φορά μιας αυτόνομης δικτύωσης του Ελληνισμού», δηλώνει εμφατικά.
«Το δεύτερο πολύ σημαντικό στοιχείο είναι ο Ιωάννης Καποδίστριας. Γιατί ο Ιωάννης Καποδίστριας; Γιατί φέρνει όλην την τεράστια πολιτική εμπειρία που έχει. Είναι ο άνθρωπος που συμμετέχει στα μεγάλα διπλωματικά τραπέζια, ειδικά στο μεγάλο διπλωματικό τραπέζι της Βιέννης του 1814, με την Παλινόρθωση του Ancient regime, του παλαιού καθεστώτος», διευκρινίζει.
«Αλλά από την άλλη, αυτή η παλινόρθωση του παλαιού καθεστώτος, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, στο παρασκήνιο ανοίγει και νέες δυνάμεις. Έχουμε συγκρότηση της Πολωνίας ως κράτους, μαζί με την Ελβετική Ομοσπονδία. Όπου θα ταξιδέψεις αυτή τη στιγμή στην Ελβετία, θα δεις αγάλματα του Καποδίστρια. Οι Ελβετοί τον θεωρούν τον ιδρυτή τους, γιατί αυτός σκέφτηκε την ενοποίηση. Άρα έχεις έναν άνθρωπο που έχει την πολιτική εμπειρία για να μετατρέψει αργότερα την επανάσταση από ένα επαναστατικό γεγονός σε πολιτικό υποκείμενο».
«Η συμβολή του Κοραή και του Ρήγα»
Σύμφωνα με τον κ. Καβαλλιεράκη, σε πνευματικό επίπεδο, εκτός από το υλικοτεχνικό, το οικονομικό και την εμπορική, υπήρχε και ο Αδαμάντιος Κοραής, υπήρχε και ο Ρήγας Φεραίος.
«Μπαίνοντας πια προς το τέλος του 1700 αρχίζει η κυρίως η οικονομική ανάπτυξη των Ελλήνων και η ναυτοσύνη. Οι άλλοι είναι οι σκοτεινοί αιώνες όπως τους λέμε, που δεν έχουμε και πολλά στοιχεία και συνήθως αυτό που λέμε ως ένα αστικό μύθο ότι η Ελλάδα έχασε κάποιες φάσεις εξέλιξης της Ευρώπης», εξηγεί και προσθέτει:
«Ουσιαστικά μιλάμε για αυτούς τους δύο αιώνες τον 15ο και 16ο, όπου χάσαμε τη φάση της Αναγέννησης, του Διαφωτισμού κτλ. Και για αυτό εμείς αναφερόμαστε σε έναν Νεοελληνικό Διαφωτισμό, έναν Διαφωτισμό λίγο με δικά μας μέσα, που ήρθε και λίγο εκ των υστέρων».
«Η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός βασίστηκαν στο αρχαιοελληνικό πνεύμα»
Ποια είναι τα δύο στοιχεία που παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο; Σίγουρα η θρησκεία, απαντά. «Οι Ρωμιοί, όπως μας λένε οι Τούρκοι, είναι Χριστιανοί, οπότε αυτό είναι ένα διαφοροποιητικό στοιχείο σημαντικό και εκεί οφείλονται και τα όποια γράμματα υπάρχουν, αν υπάρχουν, στο εσωτερικό της Ελλάδος. Δηλαδή τα θρησκευτικά, τα εκκλησιαστικά βιβλία, το Ήχοι, το Μηναίο, το Ψαλτήρι είναι ουσιαστικά και τα βιβλία των όποιων γραμμάτων μπορούν να διδάσκονται και εκεί πέρα».
«Η κοινή συνισταμένη όλων των ανθρώπων είναι πώς θα επιβιώσουν σε όλους τους αιώνες. Σιγά-σιγά όμως στον συνολικό χώρο οργανώνεται μια εκπαίδευση. Έχουμε σπουδαίους δασκάλους, μην το ξεχνάμε αυτό. Με το σχολείο του Ψαλίδα στα Γιάννενα, του Νεοφύτου Βάμβα στη Χίο, το Φιλολογικό Γυμνάσιο Σμύρνης, αρχίζουν να μπαίνουν και θετικά μαθήματα, δηλαδή όχι μόνο λίγα Θρησκευτικά και λίγα Ελληνικά».
Την ίδια στιγμή, αρχίζουν Έλληνες και κληρικοί, όπως ο Ευγένιος Βούλγαρης, να γράφουν πολύ σημαντικά βιβλία Νεοελληνικού Διαφωτισμού, οπότε αρχίζουν να εκδίδονται πια βιβλία στα Ελληνικά από τα κέντρα διασποράς του Ελληνισμού, όπως Βενετία, Παρίσι, Οδησσός, Βιέννη και το στήριζαν οι ξένοι αυτοί. Άλλωστε, τα κινήματά τους, η Αναγέννηση και ο Ανθρωπισμός και ο Διαφωτισμός αργότερα, βασίστηκε στο κλασσικό αρχαίο πνεύμα.
Υπάρχει όμως και κάτι άλλο. Αρχίζει από την εποχή του Ρήγα και μετά να διαμορφώνεται σε πιο τακτικό επίπεδο, η δημιουργία μιας εθνικής συγκροτημένης συνείδησης.
«Ξεκινάμε από τον Ρήγα που δημιουργεί μια βαλκανική συνείδηση, οραματιζόμενος μια βαλκανική συνομοσπονδία. Έχουμε ένα πολύ σημαντικό έργο, τη Νεωτερική Γεωγραφία των Φιλιππίδη -Κωνσταντά, που είναι και συγγενείς με το Ρήγα, ιερωμένοι. Δύο άνθρωποι οι οποίοι ουσιαστικά κάνουν τον πρώτο ανθρωπολογικό και κοινωνιολογικό χάρτη της Ελλάδας».
«Η Ελληνική Επανάσταση πέτυχε αποτυγχάνοντας»
Η συζήτηση πηγαίνει στη Φιλική Εταιρεία. «Το 1814 μαζεύονται στην Οδησσό και κάπως έτσι γεννήθηκε η πρώτη επανάσταση που πέτυχε αποτυγχάνοντας».
Δηλαδή; «Στα πρώτα 2 χρόνια έχουμε μεγάλες στρατιωτικές επιτυχίες στα Δερβενάκια, Βαλτέτσι κτλ. Βεβαίως μετά θα έχουμε τους εμφύλιους πολέμους στην εσωστρέφεια που αντιμετωπίζει η Ελληνική Επανάσταση, καθώς και τις μεγάλες ήττες, όπως Μεσολόγγι, μάχη στο Φάληρο, θάνατος Γεωργίου Καραϊσκάκη και την έλευση του Ιμπραήμ όπου ουσιαστικά συντρίβει την επανάσταση στην Πελοπόννησο».
Βέβαια αυτό όμως είναι η μεγάλη επιτυχία της Ελληνικής Επανάστασης, όπως αποκαλύπτει. «Καταφέρνει και αντέχει 7 χρόνια, που είναι ένας τεράστιος αριθμός, επιβιώνει έστω σιγοβράζοντας Κι εκεί έρχεται ο ξένος παράγοντας, σε μια όχι τόσο προσχεδιασμένη σύγκρουση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, στη ναυμαχία του Ναυαρίνου, όπου πλέον η Ελληνική Επανάσταση φεύγει από το στρατιωτικό πεδίο και περνάει στο διπλωματικό. Πλέον έχουμε μια σύγκλιση των Μεγάλων Δυνάμεων προς την ελληνική ανεξαρτησία και χειραφέτηση».
«Αν δεν υπήρχε το Ναυαρίνο, δεν θα υπήρχε ένας μοχλός πίεσης για τους ξένους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, για να τη σύρουν προς το διπλωματικό τραπέζι και να παραχωρήσει στην αρχή την αυτονομία και μετά την ανεξαρτησία. Το Ναυαρίνο δηλαδή, ουσιαστικά πίεσε την Οθωμανική Αυτοκρατορία να πάει στο διπλωματικό πεδίο», καταλήγει.
«Συνέβαλε και ο φιλελληνισμός, δηλαδή η στήριξή μας από τους ξένους, οι οποίοι είχαν ευαισθητοποιηθεί και από τον αγώνα που δίναμε οι λίγοι κόντρα στους πολλούς. Η σφαγή της Χίου και η καταστροφή του Μεσολογγίου έπαιξαν έναν μεγάλο ρόλο σε αυτό που υπήρχε ως ρεύμα του φιλελληνισμού που είχε αναπτυχθεί από τα τέλη του 18ου-19ου αιώνα».
«Στα πλαίσια αυτού που αποκαλούμε γκραν τουρ, όπου ουσιαστικά οι φιλέλληνες ερχόντουσαν και ανακάλυπταν εδώ τα αρχαία μνημεία. Εντυπωσιάζονται γιατί άρχισαν και στην Ευρώπη να αποκτούν μια συνείδηση του παρελθόντος τους, το οποίο συνδεόταν με την αρχαία Ελλάδα, άσχετα αν δεν συναντούσαν εδώ τους αρχαίους Έλληνες», προσθέτει.
«Η Ελληνική Επανάσταση πέτυχε γιατί ήταν έτοιμη για το επόμενο βήμα»
Αναπτύσσεται ο φιλελληνισμός και λόγω των μεγάλων καταστροφών που υπέστη η χώρα μας και αναπτύχθηκε ίσως για πρώτη φορά αυτό που σήμερα αποκαλέσαμε μια μεγάλη ανθρωπιστική κινητοποίηση υπέρ της Ελλάδας.
«Ίσως θα μπορούσαμε να πούμε στη νεότερη ευρωπαϊκή ιστορία ότι πρώτη φορά έγινε αυτό, μια ανθρωπιστική κινητοποίηση για τους Χριστιανούς που σφαγιάζονται στην Ελλάδα, η οποία προφανώς τροφοδοτήθηκε και από τον φιλελληνισμό στον οποίο το πετύχαμε».
Τέλος, κλείνει υποστηρίζοντας ότι το 1821 ήταν κομβικό για όλον τον κόσμο, επειδή ακριβώς αφορούσε όλον τον κόσμο.
«Την Ελληνική Επανάσταση σήμερα μπορούμε σιγά σιγά να την εντάξουμε στα μεγάλα σχήματα της ιστορίας. Εντάσσεται σε αυτό που λέμε Διεθνή των Επαναστάσεων. Δεν ξεκινάει μόνο από τη Γαλλική Επανάσταση που καμιά φορά συγχέουμε. Απεναντίας, στην αμερικανική, φτάνει στην γαλλική, φτάνει στις μεγάλες επαναστάσεις στη Νότια Αμερική, στα κινήματα χειραφέτησης των λαών στη Νότια Αμερική. Συνδέεται σε αυτό το νήμα», υπογραμμίζει και ολοκληρώνει τον συλλογισμό του λέγοντας:
«Η Ελληνική Επανάσταση δείχνει τον τρόπο που μπορεί να γίνει. Δεν είμαστε η πρώτη επανάσταση στα Βαλκάνια. Η πρώτη επανάσταση είναι οι Σέρβοι. Οι Σέρβοι όμως γιατί αποτυγχάνουν; Γιατί μετά μπλέκουν κι αυτοί σε εμφύλιο μεταξύ τους και αποτυγχάνουν στο τι θέλουν να κάνουν. Η Ελληνική Επανάσταση τι έδειξε; Ότι για να πετύχει μια επανάσταση πρέπει να είναι έτοιμη για το επόμενο βήμα. Εδώ ο μεγάλος ρόλος του Καποδίστρια. Ποιο είναι το επόμενο βήμα; Μια διαφορετική μορφή διοικητικής και πολιτειακής οργάνωσης. Φεύγουμε λοιπόν από το αυτοκρατορικό μοντέλο».
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
