Βιωσιμότητα: Η ΕΕ θεσπίζει κανόνες για τον σεβασμό από μέρους των εταιρειών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του περιβάλλοντος

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε χθες πρόταση οδηγίας σχετικά με την εταιρική δέουσα επιμέλεια όσον αφορά τη βιωσιμότητα. Η πρόταση αποσκοπεί στην προώθηση της βιώσιμης και υπεύθυνης εταιρικής συμπεριφοράς στο σύνολο των παγκόσμιων αξιακών αλυσίδων. Οι επιχειρήσεις διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην οικοδόμηση μιας βιώσιμης οικονομίας και κοινωνίας. Θα υποχρεούνται να εντοπίζουν και, όπου χρειάζεται, να εμποδίζουν, να παύουν ή να μετριάζουν τις δυσμενείς επιπτώσεις των δραστηριοτήτων τους στα ανθρώπινα δικαιώματα, π.χ. την παιδική εργασία και την εκμετάλλευση των εργαζομένων, καθώς και στο περιβάλλον, π.χ. τη ρύπανση και την απώλεια βιοποικιλότητας. Για τις εταιρείες, οι νέοι αυτοί κανόνες θα προσδώσουν ασφάλεια δικαίου και ισότιμους όρους ανταγωνισμού. Για τους καταναλωτές και τους επενδυτές, θα προσφέρουν περισσότερη διαφάνεια. Οι νέοι κανόνες της ΕΕ θα προωθήσουν την πράσινη μετάβαση και θα προστατεύσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ευρώπη και πέραν αυτής.

Ορισμένα κράτη μέλη έχουν ήδη θεσπίσει εθνικούς κανόνες για τη δέουσα επιμέλεια και ορισμένες εταιρείες έχουν λάβει μέτρα με δική τους πρωτοβουλία. Ωστόσο, υπάρχει ανάγκη για μεγαλύτερη βελτίωση, η οποία είναι δύσκολο να επιτευχθεί με την εθελοντική δράση. Η πρόταση αυτή καθιερώνει το καθήκον της εταιρικής δέουσας επιμέλειας όσον αφορά τη βιωσιμότητα, με σκοπό να αντιμετωπίζονται οι αρνητικές επιπτώσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον.

Οι νέοι κανόνες δέουσας επιμέλειας θα ισχύουν για τις ακόλουθες εταιρείες και τους ακόλουθους τομείς:

Εταιρείες της ΕΕ:
Ομάδα 1: όλες οι κεφαλαιουχικές εταιρείες της ΕΕ με σημαντικό μέγεθος και οικονομική ισχύ (με 500+ εργαζομένους και 150+ εκατομμύρια ευρώ σε καθαρό κύκλο εργασιών παγκοσμίως)
Ομάδα 2: άλλες κεφαλαιουχικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε καθορισμένους τομείς υψηλού αντικτύπου, οι οποίες δεν φθάνουν και τα δύο κατώτατα όρια της ομάδας 1 αλλά απασχολούν περισσότερους από 250 εργαζομένους και έχουν καθαρό κύκλο εργασιών 40 εκατ. ευρώ και περισσότερα παγκοσμίως. Για τις εταιρείες αυτές, οι κανόνες θα αρχίσουν να εφαρμόζονται 2 έτη αργότερα απ' ό,τι για την ομάδα 1.
Μη ενωσιακές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ, με κατώτατο όριο κύκλου εργασιών αντίστοιχο με εκείνο των ομάδων 1 και 2 το οποίο παράγεται στην ΕΕ.
Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) δεν περιλαμβάνονται άμεσα στο πεδίο εφαρμογής της πρότασης αυτής.

Η πρόταση εφαρμόζεται στις δραστηριότητες των ίδιων των εταιρειών, αλλά και στις δραστηριότητες των θυγατρικών τους και των αξιακών αλυσίδων τους (άμεσες και έμμεσες εδραιωμένες επιχειρηματικές σχέσεις). Για να συμμορφωθούν με το καθήκον εταιρικής δέουσας επιμέλειας, οι εταιρείες πρέπει:

• να ενσωματώσουν τη δέουσα επιμέλεια στις πολιτικές τους·
• να εντοπίσουν τις υπάρχουσες ή δυνητικές δυσμενείς επιπτώσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα και στο περιβάλλον·
• να εμποδίσουν την εμφάνιση των δυνητικών αυτών επιπτώσεων ή να τις μετριάσουν·
• να τερματίσουν ή να ελαχιστοποιήσουν τις υπάρχουσες επιπτώσεις·
• κα καθιερώσουν και να διατηρήσουν διαδικασία υποβολής καταγγελιών·
• να παρακολουθούν την αποτελεσματικότητα της πολιτικής και των μέτρων δέουσας επιμέλειας·
• και να επικοινωνούν δημόσια σχετικά με τη δέουσα επιμέλεια.

Πιο συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει πιο αποτελεσματική προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που περιλαμβάνονται στις διεθνείς συμβάσεις. Για παράδειγμα, οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν πρόσβαση σε ασφαλείς και υγιείς συνθήκες εργασίας. Παρομοίως, η πρόταση αυτή θα συμβάλει στο να αποφεύγονται οι δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις που αντιβαίνουν στις βασικές περιβαλλοντικές συμβάσεις. Οι εταιρείες που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των μέτρων θα πρέπει να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα («υποχρέωση μέσων»), ανάλογα με τη σοβαρότητα και την πιθανότητα των διαφόρων επιπτώσεων, με τα μέτρα που έχουν στη διάθεσή τους υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις και με την ανάγκη καθορισμού προτεραιοτήτων.

Οι εθνικές διοικητικές αρχές που ορίζονται από τα κράτη μέλη θα είναι υπεύθυνες για την εποπτεία αυτών των νέων κανόνων και θα μπορούν να επιβάλλουν πρόστιμα σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. Επιπλέον, τα θύματα θα έχουν τη δυνατότητα να προσφεύγουν δικαστικά για ζημίες που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί με κατάλληλα μέτρα δέουσας επιμέλειας.

Επιπλέον, οι εταιρείες της ομάδας 1 πρέπει να διαθέτουν σχέδιο με το οποίο να εξασφαλίζεται ότι η επιχειρηματική στρατηγική τους είναι συμβατή με τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε 1,5 °C, σύμφωνα με τη Συμφωνία του Παρισιού.

Για να εξασφαλιστεί ότι η δέουσα επιμέλεια θα αποτελέσει μέρος της συνολικής λειτουργίας των εταιρειών, θα πρέπει να αναλάβουν δέσμευση τα διευθυντικά στελέχη των εταιρειών. Γι' αυτόν τον λόγο, η πρόταση προβλέπει επίσης ότι τα διευθυντικά στελέχη θα έχουν το καθήκον να διαμορφώνουν τη δέουσα επιμέλεια και να επιβλέπουν την εφαρμογή της, ενσωματώνοντάς την στην εταιρική στρατηγική. Επιπλέον, όταν εκπληρώνουν το καθήκον τους να ενεργούν προς το συμφέρον της εταιρείας, τα διευθυντικά στελέχη πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα ανθρώπινα δικαιώματα, την κλιματική αλλαγή και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των αποφάσεών τους. Όταν τα διευθυντικά στελέχη των εταιρειών λαμβάνουν μεταβλητές αποδοχές, θα τους δίνονται κίνητρα για να συμβάλουν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής με βάση το εταιρικό σχέδιο.

Η πρόταση περιλαμβάνει επίσης συνοδευτικά μέτρα, τα οποία θα στηρίξουν όλες τις εταιρείες, μεταξύ των οποίων και τις ΜΜΕ, που ενδέχεται να επηρεάζονται έμμεσα. Μεταξύ των μέτρων αυτών συγκαταλέγονται η ανάπτυξη μεμονωμένων ή από κοινού ειδικών ιστοτόπων, διαδικτυακών πλατφορμών ή πυλών, και η δυνητική χρηματοδοτική στήριξη προς τις ΜΜΕ. Η Επιτροπή, για να στηρίξει τις εταιρείες, μπορεί να εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές, οι οποίες να περιλαμβάνουν υποδείγματα συμβατικών ρητρών. Η Επιτροπή μπορεί επίσης να συμπληρώνει τη στήριξη που θα παρέχουν τα κράτη μέλη με νέα μέτρα, μεταξύ άλλων βοηθώντας τις εταιρείες σε τρίτες χώρες.

Στόχος της πρότασης είναι να διασφαλιστεί ότι η Ένωση, τόσο ο ιδιωτικός όσο και ο δημόσιος τομέας της, δρουν στη διεθνή σκηνή με πλήρη σεβασμό των διεθνών δεσμεύσεών της όσον αφορά την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς και των διεθνών εμπορικών κανόνων.

Στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για τη δίκαιη και βιώσιμη οικονομία, η Επιτροπή παρουσιάζει επίσης σήμερα ανακοίνωση για την αξιοπρεπή εργασία παγκοσμίως. Η ανακοίνωση αυτή παραθέτει τις εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές που χρησιμοποιεί η ΕΕ για να κάνει πραγματικότητα την αξιοπρεπή εργασία παγκοσμίως, θέτοντας τον στόχο αυτό στο επίκεντρο μιας βιώσιμης, ανθεκτικής και χωρίς αποκλεισμούς ανάκαμψης από την πανδημία.

Δηλώσεις των μελών της Επιτροπής

Η κ. Βιέρα Γιούροβα, Αντιπρόεδρος για θέματα αξιών και διαφάνειας, δήλωσε: «Η πρόταση επιδιώκει να επιτύχει δύο στόχους: Πρώτον, να ανταποκριθεί στις ανησυχίες των καταναλωτών που δεν επιθυμούν να αγοράσουν προϊόντα που παράγονται με τη χρήση καταναγκαστικής εργασίας ή που καταστρέφουν το περιβάλλον, για παράδειγμα. Δεύτερον, να στηρίξει τις επιχειρήσεις, παρέχοντας ασφάλεια δικαίου σχετικά με τις υποχρεώσεις τους στην ενιαία αγορά. Η νομοθετική αυτή πράξη θα προβάλει τις ευρωπαϊκές αξίες στις αξιακές αλυσίδες, με τρόπο δίκαιο και αναλογικό.»

Ο Επίτροπος Δικαιοσύνης, κ. Ντιντιέ Ρεντέρς, δήλωσε σχετικά: «Αυτή η πρόταση αλλάζει πραγματικά τον τρόπο με τον οποίο οι εταιρείες ασκούν τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες σε όλη την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού τους. Με τους κανόνες αυτούς, θέλουμε να προασπίσουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα και να ηγηθούμε της πράσινης μετάβασης. Δεν μπορούμε πλέον να αγνοούμε αυτά που συμβαίνουν στις αξιακές αλυσίδες μας. Χρειαζόμαστε αλλαγή στο οικονομικό μας μοντέλο. Έχει διαμορφωθεί μια συνεχώς αναπτυσσόμενη τάση στην αγορά προς υποστήριξη αυτής της πρωτοβουλίας, καθώς οι καταναλωτές πιέζουν για πιο βιώσιμα προϊόντα. Είμαι πεπεισμένος ότι πολλοί επικεφαλής επιχειρήσεων θα στηρίξουν την προσπάθεια αυτή.»

Ο κ. Τιερί Μπρετόν, Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς, δήλωσε σχετικά: «Παρότι ορισμένες ευρωπαϊκές εταιρείες κατέχουν ήδη ηγετική θέση στον τομέα των βιώσιμων εταιρικών πρακτικών, πολλές εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά την κατανόηση και τη βελτίωση του περιβαλλοντικού τους αποτυπώματος και των επιδόσεών τους στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Λόγω των πολύπλοκων παγκόσμιων αξιακών αλυσίδων, οι εταιρείες δυσκολεύονται ιδιαίτερα να αντλήσουν αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητες των προμηθευτών τους. Ο κατακερματισμός των εθνικών κανόνων επιβραδύνει ακόμα περισσότερο την πρόοδο όσον αφορά την υιοθέτηση ορθών πρακτικών. Η πρότασή μας θα διασφαλίσει ότι οι μεγάλοι παράγοντες της αγοράς θα αναλάβουν ηγετικό ρόλο στον μετριασμό των κινδύνων στις αξιακές αλυσίδες τους, ενώ παράλληλα βοηθούν τις μικρές επιχειρήσεις να προσαρμοστούν στις αλλαγές.»

Επόμενα βήματα

Η πρόταση θα υποβληθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο προς έγκριση. Μόλις εγκριθεί, τα κράτη μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους δύο έτη για να μεταφέρουν την οδηγία στο εθνικό τους δίκαιο και να κοινοποιήσουν τα σχετικά κείμενα στην Επιτροπή.

Ιστορικό

Οι ευρωπαϊκές εταιρείες πρωτοστατούν παγκοσμίως στις επιδόσεις βιωσιμότητας. Η βιωσιμότητα είναι ριζωμένη στις αξίες της ΕΕ και οι εταιρείες δείχνουν την προθυμία τους όσον αφορά τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη μείωση του αντικτύπου τους στον πλανήτη. Παρά το γεγονός αυτό, καθυστερεί η πρόοδος των εταιρειών όσον αφορά την ενσωμάτωση της βιωσιμότητας —και ιδίως των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της περιβαλλοντικής δέουσας επιμέλειας— στις διαδικασίες εταιρικής διακυβέρνησης.

Για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις αυτές, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάλεσε, τον Μάρτιο του 2021, την Επιτροπή να υποβάλει νομοθετική πρόταση σχετικά με την υποχρεωτική δέουσα επιμέλεια στην αξιακή αλυσίδα. Παρομοίως, στις 3 Δεκεμβρίου 2020 το Συμβούλιο, στα συμπεράσματά του, κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει πρόταση για νομικό πλαίσιο της ΕΕ σχετικά με τη βιώσιμη εταιρική διακυβέρνηση, στην οποία να συμπεριλαμβάνεται η διατομεακή εταιρική δέουσα επιμέλεια στις παγκόσμιες αξιακές αλυσίδες.

Η πρόταση της Επιτροπής ανταποκρίνεται σ' αυτές τις εκκλήσεις, λαμβάνοντας επιμελώς υπόψη τις απαντήσεις που συγκεντρώθηκαν στη διάρκεια μιας ανοικτής δημόσιας διαβούλευσης σχετικά με την πρωτοβουλία για τη βιώσιμη εταιρική διακυβέρνηση, την οποία δρομολόγησε η Επιτροπή στις 26 Οκτωβρίου 2020. Κατά την κατάρτιση της πρότασης, η Επιτροπή έλαβε επίσης υπόψη την ευρεία βάση στοιχείων που συνέλεξε μέσω δύο κατ' ανάθεση μελετών σχετικά με τα καθήκοντα των διευθυντικών στελεχών και τη βιώσιμη εταιρική διακυβέρνηση (Ιούλιος 2020) και σχετικά με τις απαιτήσεις δέουσας επιμέλειας στην αλυσίδα εφοδιασμού (Φεβρουάριος 2020).

Γιώργος Φελλίδης

Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.