Για πρώτη φορά εμφανίζεται στα ελληνικά γράμματα η Αμερικανή Όντρι Λορντ – ποιήτρια, μαύρη, λεσβία, φεμινίστρια, κόρη μεταναστών από τη Γρενάδα, παιδαγωγός, επιζώσα καρκίνου, ακτιβίστρια – με τη συλλογή κειμένων «Sister Outsider». «Είμαστε Μαύρες γυναίκες και γεννηθήκαμε σε μια κοινωνία όπου η αποστροφή και η απέχθεια απέναντι σε καθετί Μαύρο και καθετί γυναικείο είναι εδραιωμένη. Είμαστε δυνατές και ανθεκτικές. Έχουμε επίσης βαθειές ουλές» σημειώνει στα κείμενα που γράφτηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και αρχές της δεκαετίας του 1980 – η συλλογή εκδόθηκε το 1984 – αλλά είναι σαν να έχουν γραφτεί μόλις χθες. «Τώρα σας μιλάω ως γυναίκα για την εμπειρία μου» λέει η Λορντ, μητέρα δύο παιδιών, εκ των οποίων το ένα είναι αγόρι και η μεταφράστρια της συλλογής Ισμήνη Θεοδωροπούλου μας ξεναγεί στο κείμενο του 1979 «Ο Άνδρας-Παιδί: Η απάντηση μιας μαύρης λεσβίας φεμινίστριας».
«Για να δώσω στα παιδιά μου όσο πιο πολλή δύναμη γίνεται, είμαι πρόθυμη να στρέψω το βλέμμα μέσα μου, να τους δείξω με ειλικρίνεια ό,τι βρίσκω εκεί μέσα χωρίς να περιμένω από αυτά να αντιδράσουν με τρόπο που δεν αναλογεί στην ηλικία τους. Έτσι θα μάθουν κι αυτά να κοιτάνε πέρα από τους φόβους τους» γράφει η Λορντ. Αφηγείται ότι ο οκτάχρονος γιος της, ο Τζόναθαν στον οποίο δεν άρεσε να παίζει ξύλο, πήγε σε καινούργιο σχολείο και τα άλλα παιδιά του έκαναν τη ζωή κόλαση. Στον γυρισμό από το σχολείο τον έβαζαν να τους καθαρίζει τα παπούτσια. «Αν τυχόν μου ξαναέρθεις εδώ κλαμένος...» ήταν η αντίδρασή της· αναρωτήθηκε αν «είναι δυνατόν να πλακώνουν στο ξύλο τον δικό μου γιο» και τρόμαξε με την αντίδρασή της: «Έτοιμη ήμουν να απαιτήσω να πάρει το πρώτο μάθημα της διαφθοράς της εξουσίας: ότι δίκιο έχει ο πιο δυνατός. Άκουγα τον εαυτό μου να διαιωνίζει τις παμπάλαιες διαστρεβλώσεις σχετικά με το τι είναι στ' αλήθεια δύναμη και γενναιότητα». Ο Τζόναθαν ζούσε στο ίδιο σπίτι με τρεις δυνατές γυναίκες, τη μητέρα του, τη σύντροφό της και την Μπεθ, την αδελφή του «που δεν μάσαγε τα λόγια της». Για τον Τζόναθαν, η εξουσία στο σπίτι ήταν γένους θηλυκού. «Και επειδή η κοινωνία μας μαθαίνει να σκεφτόμαστε με τρόπο διαζευκτικό – σκότωσε ή θα σε σκοτώσουν, επιβλήσου ή θα σου επιβληθούν – αυτό για εκείνον σήμαινε ότι θα ήταν ή ανώτερος ή κατώτερος από εμάς» τονίζει η Λορντ και κατόπιν συμβουλής μιας φίλης της την επόμενη φορά παίρνει τον Τζόναθαν αγκαλιά, σκουπίζει τα δάκρυά του και του λέει «σου έχω πει ποτέ πόσο φοβόμουν στην ηλικία σου;» αφηγούμενη ότι τότε ήταν «ένα χοντρό κοριτσάκι που έτρεχε να γλυτώσει», που έτρεμε μην της σπάσουν τα γυαλιά που φορούσε.
Η Λορντ «επέμεινε πολύ στο να δείξει στα παιδιά της τον εαυτό της όπως στ’αλήθεια ήταν, με τις αδυναμίες, τις αντιφάσεις αλλά και την τεράστια δύναμή της και όρεξη για ζωή – όχι για να γίνουν τα παιδιά της ολόιδια με την ίδια, αλλά για να πάρουν το μάθημα πως αν δεν αποδεχθείς τον εαυτό σου και δεν τον δείξεις και τον εκθέσεις στους γύρω σου όπως είναι, είσαι καταδικασμένος να μην εξελίσσεσαι και να ζεις δυστυχισμένος, έξω από τον εαυτό σου, εγκλωβισμένος μέσα στους ορισμούς των άλλων» επισημαίνει η Ισμήνη Θεοδωροπούλου.
«Το πιο σπουδαίο μάθημα που μπορώ να δώσω στον γιο μου είναι το ίδιο που δίνω στην κόρη μου: να είναι αυτός που θέλει να είναι, για τον εαυτό του. Και ο καλύτερος τρόπος να το πετύχω αυτό είναι να είμαι εγώ αυτή που είμαι και να ελπίζω ότι έτσι θα μάθει κι αυτός να είναι όχι αυτό που είμαι εγώ, πράγμα αδύνατο, αλλά να είναι ο εαυτός του... Και το πρώτο βήμα για να το πετύχω αυτό είναι να μάθω στον γιο μου ότι δεν υπάρχω για να νιώθω για λογαριασμό του» λέει η Όντρι Λορντ. «Το δίπολο σκέψη/συναίσθημα που προωθείται στις δυτικές κοινωνίες είναι ψευδές και κατακερματίζει την ανθρώπινη φύση – γιατί στην πραγματικότητα σκέψη και συναίσθημα είναι ένα ενιαίο σύνολο. Προέκταση αυτού του ψευδούς διπόλου είναι το παλιό στερεότυπο του ορθολογιστή άντρα και της συναισθηματικής γυναίκας, που υπονοεί ότι η λογική είναι δύναμη και το συναίσθημα ελάττωμα, αδυναμία» θυμίζει η Ισμήνη Θεοδωροπούλου. «Αυτό το στερεότυπο είναι καταστροφικό και για τους άντρες και για τις γυναίκες – αλλά ειδικά για τους άντρες έχει διαβρωτική επίδραση στον συναισθηματικό τους κόσμο, καθώς τους στερεί τη δυνατότητα να ακούν τα συναισθήματά τους, τους στερεί δηλαδή ένα κομμάτι της ανθρώπινης φύσης τους. Όπως λέει χαρακτηριστικά η Λορντ, “ο κόσμος των ανδρών μια ζωή μάς συμβουλεύει να αποφεύγουμε αυτήν τη δύναμη. Είναι ο ίδιος κόσμος που αξιολογεί το βαθύ συναίσθημα σαν αρκετά σημαντικό, ώστε να θέλει να θέτουν οι γυναίκες το δικό τους στην υπηρεσία των ανδρών. Ταυτόχρονα όμως το φοβάται τόσο, που δεν εξετάζει τις δυνατότητες τις οποίες αυτό θα μπορούσε να απελευθερώσει στους ίδιους”» συνεχίζει.
«Για εμάς καταπίεση και αμερική (σ.σ. επιλέγει να γράφει τη λέξη με πεζό γράμμα) είναι ένα και το αυτό, και προκειμένου να επιβιώσουμε πρέπει να έχουμε πάντα τα μάτια μας ανοιχτά» γράφει η Λορντ· είναι οργισμένη και αφιερώνει στην οργή το κείμενο «Χρήσεις του θυμού: Οι γυναίκες απαντούν στον ρατσισμό» και το κείμενο «Βλέμματα που συναντιούνται: Οι μαύρες γυναίκες, το μίσος και ο θυμός». Στη ραδιοφωνική συνέντευξη που παραχώρησε το 1987 στον Don Swaim του CBS, η γνωστή στο ελληνικό φιλαναγνωστικό κοινό Αφρο-αμερικανή συγγραφέας Τόνι Μόρισον κατέληξε στο ότι «δεν έχει απολύτως καμιά χρήση» για αυτήν ο θυμός, βλέποντάς τον όχι ως «ένα παθιασμένο συναίσθημα που πυροδοτεί» αλλά ως «απώλεια ελέγχου». Ωστόσο, για τη Λορντ «ο θυμός κουβαλάει πολλή πληροφορία και ενέργεια»· «η έκφραση του θυμού και η μετάφρασή του σε δράση για το όραμα και για το μέλλον μας είναι μια απελευθερωτική και ενδυναμωτική πράξη, που μας βοηθάει να δούμε τα πράγματα καθαρά».
Συζητούσε η Λορντ με τον 14χρονο πλέον Τζόναθαν για αυτό το κείμενο· «καθώς συζητούσα μαζί του και του ζητούσα την άδεια για να κοινοποιήσω μερικά κομμάτια της ζωής του, τον ρώτησα ποιες είναι οι πιο αρνητικές και οι πιο θετικές πλευρές του ότι μεγάλωσε με λεσβίες μητέρες. Είπε ότι το μεγαλύτερο όφελος που πήρε είναι ότι ξέρει περισσότερα για τους ανθρώπους από ό,τι τα περισσότερα παιδιά της ηλικίας του, και ότι έχει λιγότερα κόμπλεξ από άλλα αγόρια σχετικά με τους άντρες και τις γυναίκες. Και η πιο αρνητική πλευρά, είπε ο Τζόναθαν, νιώθει πως είναι ο χλευασμός που εισέπραξε από μερικά παιδιά με στρέιτ γονείς. “Παιδιά από την παρέα σου εννοείς;” τον ρώτησα. “Α όχι” απάντησε γρήγορα. “Η παρέα μου ξέρει τι της γίνεται. Άλλα παιδιά εννοώ”». Υπογραμμίζει η Ισμήνη Θεοδωροπούλου: «H Λορντ, πάντα σεβόμενη τα όρια και τις επιθυμίες των άλλων, εκθέτει και “ξεγυμνώνει” μόνο τον δικό της εαυτό στα μάτια του αναγνώστη. Μια διανοήτρια της οποίας το έργο διαπνέεται τόσο έντονα από την ανάγκη να ορίσει κάθε άνθρωπος τον εαυτό του και να θέτει τα όριά του με βάση τις ανάγκες και τις επιθυμίες του, δε θα μπορούσε να εκθέσει τη ζωή του γιου της (κι ας είναι αυτός ακόμα παιδί) στο αναγνωστικό κοινό χωρίς να ζητήσει τη συναίνεσή του».
Στο βίντεο ακούμε την Όντρι Λορντ να διαβάζει το «Χρήσεις του ερωτισμού: ο ερωτισμός ως δύναμη», διάλεξή της του 1978 η οποία περιλαμβάνεται στο «Sister Outsider» που κυκλοφόρησε φέτος από τις εκδόσεις ΚΕΙΜΕΝΑ.
Στο δεύτερο βίντεο η ίδια διαβάζει ποιήματά της, τον Σεπτέμβριο του 1992 στο Βερολίνο, δύο μήνες πριν τον θάνατό της.
Τότε, οι Blanche Cook και Clare Coss, για χρόνια στενές φίλες της Λορντ, δημιούργησαν ένα λεύκωμα με προσωπικές φωτογραφίες της.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕΔιαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.