Στέγη ιδρύματος Ωνάση: Ο λόγος στους Ρομά

Μια παράσταση - Romáland, μια εμπειρία VR - Στον δρόμο για τον Κολωνό, μια ταινία - Sam Roma: We Are Gypsies και μια συζήτηση που διατίθεται online εδώ και κάποιους μήνες «Ρομά χωρίς διαμεσολάβηση» θέτουν ερωτήσεις και μιλούν αδιαμεσολάβητα για τα προβλήματα αλλά και τις δυναμικές των Ρομά, δίνοντας τον λόγο και τον χώρο στα άτομα της ίδιας της κοινότητας. 

Οι σκηνοθέτες Ανέστη Αζάς και Πρόδρομος Τσινικόρης επιστρέφουν στη Στέγη, επτά χρόνια μετά την Καθαρή Πόλη, με μια νέα θεατρική παράσταση που ισορροπεί ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και τη μυθοπλασία, το Romáland. Θέμα της, η ζωή των Ελλήνων Ρομά. Μετά από πολύμηνη έρευνα, από το Ζεφύρι και τον Ασπρόπυργο μέχρι τη Θεσσαλονίκη, τη Λάρισα και τις Σέρρες, το Romáland φιλοδοξεί να αφηγηθεί ένα ανεστραμμένο ταξίδι στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας μέσα από την οπτική γωνία των Ρομά, με ευαισθησία, χιούμορ και πολλή αλήθεια.

Ακολουθώντας την παράδοση του είδους του θεάτρου-ντοκιμαντέρ, η παράσταση διαμορφώνεται με τη συμμετοχή Ρομά πρωταγωνιστών, που αφηγούνται ζωντανά τις πραγματικές τους ιστορίες, στοχεύοντας να αναδείξει τους πολλαπλούς κοινωνικούς αποκλεισμούς που αντιμετωπίζουν και τις καθημερινές προσπάθειές τους να τους ξεπεράσουν. Ρομά που έχουν ζήσει σε καταυλισμούς, που όταν μεγάλωσαν αποφάσισαν να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους, που αγνοούσαν την καταγωγή τους για χρόνια, που άλλαξαν την πορεία που είχε προαφασίσει η κοινωνία για αυτούς ανεβαίνουν για πρώτη φορά στη σκηνή για να εκμυστηρευτούν, να τραγουδήσουν, να μιλήσουν για όσα πρέπει επιτέλους να ακούσουμε. Γιατί όπως χαρακτηριστικά λέει ένας από τους ήρωες του έργου «Πώς καταλαβαίνεις πως κάποιος είναι Ρομά;» 

Σύμφωνα με τους ιστορικούς, η κοινότητα των Ελλήνων Ρομά χρονολογείται από τον 15ο αιώνα. Είναι μία από τις παλαιότερες της Ευρώπης. Γλωσσολογικές μελέτες αποδεικνύουν, με βάση το πλήθος ελληνικών λέξεων στη Ρομανί γλώσσα, την ιστορική σχέση με το Βυζάντιο και τον ελλαδικό χώρο. Κι όμως, μέχρι την πτώση της δικτατορίας στη χώρα, οι Έλληνες Ρομά ζούσαν σε καθεστώς ανιθαγένειας. Παρά την πολιτογράφησή τους, το 1979, και τα βήματα που έχουν γίνει από τότε, πολλοί από αυτούς εξακολουθούν να ζουν εκτεθειμένοι σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και πολλαπλής ευαλωτότητας, σε γκετοποιημένες περιοχές ή καταυλισμούς, κουβαλώντας το στίγμα του επικίνδυνου «Άλλου / Ξένου», καταδικασμένοι διαχρονικά σε μια ενδιάμεση κατάσταση, σε ένα διαρκές «είναι και δεν είναι», όπως λέει και η φράση με την οποία είθισται να ξεκινούν τα τσιγγάνικα παραμύθια.

Όπως αναφέρουν οι δύο δημιουργοί: «Πάντα προσπαθούμε να υπηρετήσουμε ένα θέατρο που συνδιαλέγεται με το παρόν. Και στη συγκεκριμένη παράσταση ακολουθούμε το μοντέλο της Καθαρής Πόλης, με την έννοια ότι η θεατρική σκηνή, δεν αντιμετωπίζεται μόνο ως ένα μέσο ψυχαγωγίας, αλλά και ως δημόσιο βήμα για να ακουστούν άνθρωποι που δεν εκπροσωπούνται σχεδόν καθόλου στη δημόσια σφαίρα ή δεν εμφανίζονται στην “πολλή πραγματικότητα”. Υπό αυτή την έννοια ερχόμαστε σε σύγκρουση με μια κατασκευασμένη πραγματικότητα και τη συμπληρώνουμε με άλλες αφηγήσεις, φιλοδοξώντας με τις παρεμβάσεις ενάντια στην αδικία και στους αποκλεισμούς να δημιουργήσουμε ένα νέο αφήγημα.»

Παράλληλα, στο -1 της Στέγης από 11 Οκτωβρίου έως 30 Νοεμβρίου, η Λουκία Αλαβάνου με το έργο - Στον δρόμο για τον Κολωνό, που εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 59η Μπιενάλε της Βενετίας, συνθέτει μία VR εγκατάσταση με πρωταγωνιστές μέλη της κοινότητας των Ρομά από τη Νέα Ζωή Ασπροπύργου να ακολουθούν τα χνάρια του Οιδίποδα. Ντοκιμαντέρ, μυθοπλασία, πτήσεις με drone, slapstick, βίντεο κλιπ εμπνευσμένα από τη διαβαλκανική ποπ κουλτούρα σύγχρονων Ρομά τραγουδιστών, εξεζητημένες φάρσες, τεχνολογία εικονικής πραγματικότητας, ημισφαιρικοί θόλοι και υβριδικά καθίσματα εμπνευσμένα από τον αρχιτέκτονα της ουτοπίας του μοντερνισμού Τάκη Ζενέτο συνθέτουν την εγκατάσταση της Λουκίας Αλαβάνου, «Στον δρόμο για τον Κολωνό».

Στον ημιφωτισμένο εκθεσιακό χώρο της Στέγης στο -1 και σε μια θεατρική ατμόσφαιρα, οι επισκέπτες της εγκατάστασης οδηγούνται στους ειδικά διαμορφωμένους ημισφαιρικούς θόλους, μέσα στους οποίους βρίσκονται τα υβριδικά καθίσματα, μεταξύ καρέκλας γραφείου και ανατομικής πολυθρόνας τηλεόρασης, που αφήνουν –χάρη στην εργονομία τους– τους θεατές ελεύθερους να βιώσουν το φάσμα των 360 μοιρών της ταινίας.

Επιπλέον, ο σχεδιασμός του ήχου της ταινίας εικονικής πραγματικότητας είναι κατευθυντικός και, όπως και η εικόνα, ανταποκρίνεται στις κινήσεις των θεατών δημιουργώντας μια πρωτόγνωρη εμπειρία. Στην εγκατάστασή της, η Λουκία Αλαβάνου προσκαλεί το κοινό να κάνει ένα ταξίδι στον χρόνο, με μια πλοκή που εκτυλίσσεται γύρω από τα θέματα των γηρατειών και του θανάτου, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της οικουμενικής ελευθερίας, με κυρίαρχη τη σημερινή κοινωνική πραγματικότητα της μετανάστευσης, του εκτοπισμού, των μειονοτήτων, των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

H Λουκία Αλαβάνου σημειώνει: «Στη διάρκεια μιας επίσκεψής μου σε μια αχαρτογράφητη περιοχή της Δυτικής Αττικής, χάθηκα και βρέθηκα τυχαία στο γκέτο των Ρομά, το οποίο θεωρείται ένα από τα πιο επικίνδυνα μέρη στην Ελλάδα. Αυτή η κοινότητα Ρομά εγκαταστάθηκε εκεί τη δεκαετία του 1980, ερχόμενη από τη Θήβα, όπως και ο Οιδίπους δηλαδή. Υπάρχει μάλιστα μια υπόθεση ότι η διαδρομή που ακολούθησε ο Οιδίπους, από τη Θήβα προς τον Κολωνό, περνούσε ακριβώς από αυτή την τοποθεσία, που έχει το ενδιαφέρον όνομα Νέα Ζωή». 

Από τις 31 Οκτωβρίου θα παίζεται αποκλειστικά στο Onassis Channel στο YouΤube το ντοκιμαντέρ - Sam Roma: We Are Gypsies, της Μαρίνας Δανέζη. Η περιήγηση του κινηματογραφικού συνεργείου στους καταυλισμούς της Αττικής, της Ηλείας και της Αργολίδας και η καθημερινή επαφή μαζί τους έσπασε το φαινομενικό «άβατο» στον «απρόσιτο» κόσμο τους και οδήγησε σε μια κοινωνιολογική παρατήρηση με ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Τα Ρομά μας υποδέχονται με εγκαρδιότητα και φιλοξενία, ανοίγοντας διάπλατα τα τσαντίρια και τις καρδιές τους. «Είμαστε απ’ όλα. Οτιδήποτε θα το βρείτε. Από το χειρότερο μέχρι και το καλύτερο μπορούμε να κάνουμε σαν άνθρωποι. Είμαστε τσιγγάνοι» αναφέρεται στην ταινία της Μαρίνας Δανέζη που κάνει ψηφιακή πρεμιέρα στο την Τρίτη 31 Οκτωβρίου, στις 21:00.

Τέλος, στο Onassis Channel στο YouTube, από τον Μάιο μπορεί κανείς να δει online τη συζήτηση οι Ρομά μιλούν χωρίς διαμεσολάβηση στο πλαίσιο της σειράς “Society Uncensored”, που πραγματοποιήθηκε στη Μικρή Σκηνή της Στέγης, τον περασμένο Φεβρουάριο. Ρομά επί σκηνής μιλούν ανοιχτά για τα προβλήματα και τις δυναμικές, την καθημερινότητα και τις άγνωστες ένδοξες στιγμές, τις ματαιώσεις και τις διεκδικήσεις της κοινότητάς τους. Μια στιγμή που την ιστορία τους, για την καθημερινότητά τους και τις άγνωστες, ένδοξες στιγμές τους, για τις τέχνες και τον πολιτισμό, για τις λύπες και την περηφάνια, για τις ματαιώσεις και τις διεκδικήσεις.

Η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση προτείνει τέσσερις δράσεις που ανοίγουν μια θύρα γνωριμίας με τα Ρομά για μια προοπτική συμπερίληψης στη βάση της αναγνώρισης των γλωσσικών και πολιτισμικών διαφορών, της ισότητας, της συνομιλίας και της δικαιοσύνης.
 

Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.