«Η τέχνη έχει νόημα μόνο όταν βρίσκεται σε συνδιαλλαγή, σε επικοινωνία με τον αποδέκτη της, με τον άνθρωπο». Έχοντας λειτουργήσει επί 30 και πλέον χρόνια με ευθύνη και αγάπη ως θεματοφύλακας παρά ως ιδιοκτήτης σημαντικών έργων τέχνης, ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, όπως επαναλαμβάνει συχνά στις συνεντεύξεις του, θεωρεί ότι «ένα έργο τέχνης από μόνο του δεν υπάρχει, αν δεν εκτίθεται, αν δεν αλληλεπιδρά με τον θεατή, ώστε να προκαλέσει προβληματισμό και συναισθήματα».
Σε αυτή τη βαθιά πεποίθηση βασίστηκε και η μοναδικότητα της ιδιωτικής Συλλογής του, η οποία δύο χρόνια μετά την ανακοίνωσή της δωρεάς της, αποκτά μία «νέα ζωή» και γίνεται δημόσιο αγαθό: εμπλουτίζει σταδιακά με περισσότερα από 350 έργα σύγχρονης τέχνης από 142 καλλιτέχνες τις μόνιμες συλλογές των τεσσάρων διεθνών μουσείων (Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Αθήνας, Tate Λονδίνου, Guggenheim Νέας Υόρκης και MCA Σικάγο) που ήταν οι αποδέκτες της.
Έτσι, υλοποιείται το όραμα του ιδρυτή της για διάχυση της τέχνης σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κοινό ανά τον κόσμο και για εκκίνηση νέων διαλόγων και ερμηνειών μεταξύ εκθεμάτων, καλλιτεχνών και επισκεπτών αλλά και με την τέχνη του μέλλοντος.
Πρόκειται για μία πράξη υψηλού συμβολισμού και γενναιοδωρίας που καταργεί σύνορα και καλλιεργεί νέες συνεργασίες, προσφέροντας στο διεθνές κοινό πολιτιστικά αγαθά υψηλής εικαστικής αλλά και οικονομικής αξίας. Με αυτόν τον τρόπο ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος απεκδύεται το κοστούμι του συλλέκτη και αναδεικνύεται σε σπουδαίο ευεργέτη δημιουργώντας μία τεράστια δημόσια παρακαταθήκη και κάνοντας πράξη τη βαθύτερη πίστη του ότι «η τέχνη είναι βασική ανθρώπινη ανάγκη που αποκτά και αναπτύσσει το νόημά της όχι ως ιδιοκτησία των λίγων αλλά ως προνόμιο των πολλών».
Οι επισκέπτες της Tate Modern μπορούν πλέον να θαυμάσουν σημαντικά έργα τέχνης, όπως το καθηλωτικό περιβάλλον της Πιπιλότι Ριστ, («Λοβός πνεύμονα», 2009) που παίζει με τα έντονα χρώματα και τις παραμορφώσεις και ενθαρρύνει το κοινό να ξαπλώσει στο πάτωμα ώστε ν' απολαύσει μια μη ανθρωποκεντρική θέαση του κόσμου, το «Μικρό Κορίτσι» της Λουίζ Μπουρζουά, ένα φαλλικό γλυπτό που αναδεικνύει την ευαισθησία της ανδρικής φύσης, τον εσταυρωμένο ξύλινο βάτραχο («Fred The Frog Rings the Bell», 1990)- το alter ego του ανατρεπτικού Μάρτιν Κίπενμπεργκερ, το «Πιθανό Φόντο» (1974) του Βλάση Κανιάρη, μια μεγάλης κλίμακας γλυπτική εγκατάσταση που αποτελείται από φυσικά αντικείμενα και υλικά οικοδομής, καθώς και μία μαύρη χειροποίητη μεταξοτυπία με τυπωμένα γεννητικά όργανα του Ρόμπερτ Γκόμπερ. Αυτά είναι ορισμένα μόνο από τα συνολικά 110 έργα τέχνης 53 καλλιτεχνών που αποτελούν τη δωρεά της Συλλογής Δ. Δασκαλόπουλου προς τα μουσεία της Tate (Modern, Britain και St Ives).
Ως ένας από τους μεγαλύτερους δανειστές τέχνης στον κόσμο, η Tate θα διαθέσει τη δωρεά και σε άλλα μουσεία και γκαλερί τα επόμενα χρόνια. Μάλιστα, η Μαρία Μπάλσοου, διευθύντρια της Tate, δηλώνει χαρακτηριστικά: «Η συλλογή της Tate είναι ένα αγαθό για να το απολαύσουν όλοι και έχει εμπλουτιστεί σημαντικά από την εξαιρετική γενναιοδωρία του Δ. Δασκαλόπουλου. Περάσαμε τα τελευταία δύο χρόνια ενσωματώνοντας αυτά τα απίστευτα έργα τέχνης στην εθνική συλλογή και είμαι πολύ χαρούμενη που τα βλέπω να αρχίζουν να εκτίθενται. Αλλά αυτή είναι μόνο η αρχή, στους επόμενους μήνες και χρόνια, πολλά περισσότερα έργα από τη δωρεά θα παρουσιαστούν στο κοινό σε όλες τις γκαλερί της Tate και σε άλλους χώρους στο Ηνωμένο Βασίλειο και εκτός».
Νέα ζωή για τη Συλλογή
«Στο γραφείο μου έχω ένα έργο του Τομ Φρίντμαν. Από μακριά διαβάζεις τη λέξη "ego". Όταν όμως πλησιάζεις, η λέξη εξαφανίζεται και μένουν μόνο κάποια σημάδια. Αυτό ακριβώς συμβαίνει με το "εγώ" μας. Συνειδητοποιείς ότι δεν σημαίνει και πολλά. Είχα την τύχη να έχω οικονομική επιτυχία, άρα ήταν μάλλον εύκολο για μένα να μοιραστώ ένα μέρος αυτής της επιτυχίας για το κοινό καλό», ανέφερε ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος στη συζήτηση με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου «Στοχασμοί του συλλέκτη. Η Ειρήνη Πάρη συνδιαλέγεται με τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο» που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Πέμπτη (10/10) στην Tate Modern.
«Ξέραμε από την αρχή ότι ήταν πολύ κοντά στην καρδιά του να κάνει αυτό το βήμα και να δωρίσει τη Συλλογή του. Παρ' όλα αυτά είναι άλλο το να σκέφτεσαι να κάνεις κάτι και άλλο να το κάνεις. Δεν ήταν μια εύκολη διαδικασία, πήρε χρόνο και πολλές συζητήσεις. Νομίζω το πήρε απόφαση όταν συνειδητοποίησε ότι με αυτή τη δωρεά, η Συλλογή του δεν θα πεθάνει αλλά θ' αποκτήσει μία νέα ζωή, μία νέα πνοή», εξήγησε η συγγραφέας του βιβλίου και σύντροφος του συλλέκτη, Ειρήνη Πάρη.
«Ειδικά σε καιρούς κρίσης, όπως είναι αυτοί που ζούμε σήμερα με τους πολέμους, το να βρεθείς σε ένα μουσείο μπροστά σ' ένα έργο τέχνης σου δίνει μία ευκαιρία ν' αποδράσεις από την καθημερινότητα και συγχρόνως σε φέρνει κοντά με την πραγματικότητα και σε επαφή με τα ίδια σου τα συναισθήματα. Η τέχνη υπερβαίνει τις λέξεις και μιλάει απευθείας στην ψυχή» είπε η Ειρήνη Πάρη. Και ο Δ. Δασκαλόπουλος συμπλήρωσε πως «η τέχνη δεν ανακαλύπτει πράγματα, δεν δίνει απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα, αλλά κάνει τους ανθρώπους περισσότερο ανοιχτόμυαλους, περίεργους και καινοτόμους. Αυτό έχει να προσφέρει στην κοινωνία».
Βαθιά ελληνική η συλλογή με επίκεντρο την ανθρώπινη ύπαρξη
Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος δηλώνει συνειδητοποιημένος και μάλλον κυνικός όσον αφορά τη σχέση του με τη σύγχρονη τέχνη. «Συχνά βλέπεις να γράφονται πολλές σελίδες, μεγάλες λέξεις για πράγματα μικρά. Γι' αυτό πρέπει να έχεις αυτογνωσία. Κάποια στιγμή ήμουν σε ένα μουσείο και αγόρασα μια κάρτα με ένα έργο του Τιντορέττο. Την έστειλα στους συνεργάτες μου και έγραψα "Be humble". Να είστε ταπεινοί όσον αφορά τα έργα της συλλογής».
Η συλλογή του είναι επικεντρωμένη στην ανθρώπινη ύπαρξη, στη δράση της, στο πόσο αισιόδοξη και δημιουργική είναι, παρά το γεγονός της φθαρτότητας και της θνητότητάς της. Όπως είπε ο Δ. Δασκαλόπουλος στην παρουσίαση του βιβλίου, θεωρεί ότι η λέξη «συλλογισμοί» ταιριάζει πολύ με αυτό που νιώθει ότι κάνει, καθώς αντανακλά τις σκέψεις και τις ανησυχίες του. 'Αλλωστε, ο ίδιος δεν διάλεγε ποτέ καλλιτέχνες, αλλά επέλεγε έργα με βάση το συναίσθημα, τα οποία πίστευε ότι ταίριαζαν με αυτό που θέλει να εκφράσει η συλλογή του.
«Πρόκειται για μια συλλογή στοχασμών, που "ενσωματώνει" τη δημιουργία των τελευταίων δεκαετιών. Η συλλογή είναι βαθιά ελληνική γιατί βάζει στο επίκεντρο τον άνθρωπο. Ταυτόχρονα είναι και βαθιά πολιτική!» σημείωσε η Ειρήνη Πάρη.
Μία δωρεά χωρίς ανταποδοτικούς όρους
«Για εμάς, όλη η διαδικασία της δωρεάς, καθώς και το γεγονός ότι τα έργα αυτά συναντούν πλέον το κοινό των μουσείων φέρει μεγάλο συγκινησιακό φορτίο» ανέφερε η Ιωάννα Βρυζάκη, διευθύντρια της Συλλογής Δ. Δασκαλόπουλου σημειώνοντας ότι η κάθε δωρεά στα τέσσερα μεγάλα διεθνή δημόσια ιδρύματα σχεδιάστηκε με τις προοπτικές ενός βιώσιμου μέλλοντος, ώστε να μπορεί να αξιοποιηθεί στο έπακρο από τον κάθε οργανισμό.
Όπως είπε στους Έλληνες δημοσιογράφους, που βρέθηκαν στο Λονδίνο, η Κέιτι Γουάν, υπεύθυνη από την πλευρά της Tate για τη δωρεά, ο Δ. Δασκαλόπουλος και η ομάδα του έλαβαν υπόψη τους τις ιδιαιτερότητες και τη φυσιογνωμία του κάθε μουσείου, και δημιούργησαν μια «μικρή συλλογή» για τον κάθε αποδέκτη με σεβασμό στις υπάρχουσες συλλογές, τον χαρακτήρα τους και τους ίδιους τους καλλιτέχνες. Σύμφωνα με αυτή τη φιλοσοφία, δεν τέθηκαν καθόλου όροι στην αποδοχή της δωρεάς σε επίπεδο εκθέσεων ή παρουσίασης έργων. Αντίθετα, λόγω της φύσης της, δημιουργούνται συμπράξεις και συνεργασίες μεταξύ των μουσείων, είτε σε επίπεδο πολιτιστικών ανταλλαγών (ΕΜΣΤ - Tate) είτε για κοινή συντήρηση και παρουσίαση (κοινή Δωρεά Guggenheim - MCA Chicago).
Σε ερώτηση γιατί δεν ζήτησε κάτι ως ανταπόδοση από τα μουσεία γι' αύτη την τεράστια δωρεά του, ο Δ. Δασκαλόπουλος τόνισε: «Μου αρκεί να βλέπω τα χαμόγελα και την ικανοποίηση του κόσμου όταν αντικρίζει τα έργα. Έχω υπάρξει σε διοικητικά συμβούλια μουσείων όπου εμφανίζονται δικηγόροι και λένε: "Σύμφωνα με την επιθυμία του δωρητή πρέπει να κάνετε αυτό ή το άλλο". Δεν ήταν αυτή η ιδέα πίσω από τη δωρεά. Τα μουσεία ξέρουν πώς να αξιοποιήσουν τη συλλογή και να τη συστήσουν στο κοινό και τους έχω απόλυτη εμπιστοσύνη!».
Ενδιαφέρουσες συνομιλίες
Βλέποντας κανείς τα έργα από τη δωρεά της Συλλογής του Δ. Δασκαλόπουλου στην Tate Modern, εντυπωσιάζεται από το πόσο οργανικά έχουν ενταχθεί στις συλλογές του μουσείου και από τους δεκάδες εξόχως ενδιαφέροντες διαλόγους που ξεδιπλώνονται μπροστά του. Τοποθετημένα δίπλα σε άλλα έργα που υπάρχουν ήδη στο βρετανικό μουσείο, δημιουργούν νέες εικαστικές συνθήκες και ανοίγουν μια νέα συνεχή συνομιλία ενώνοντας διαφορετικούς καλλιτέχνες, εποχές και τεχνοτροπίες.
Έτσι η γλυπτική, και με ευτελή υλικά, εγκατάσταση «Πιθανό φόντο» του Βλάση Κανιάρη έχει τοποθετηθεί απέναντι από μια θηριώδη και με βαριά υλικά εγκατάσταση του Γιόζεφ Μπόις. Οι δύο καλλιτέχνες, οι οποίοι εργάστηκαν με φόντο τον εθνικισμό στις πατρίδες τους, βρίσκονται στον ίδιο χώρο αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό τους και «συνομιλούν» για τα πολιτικά ζητήματα που τους απασχόλησαν όσο ζούσαν: την μεταπολεμική Γερμανία, τον ελληνικό εμφύλιο και την χούντα που ακολούθησε. Η ευαλωτότητα των μικτών εγκαταστάσεων του Κανιάρη έρχεται σε αντίθεση με τα άκαμπτα έργα από μπρούτζο και αλουμίνιο του Μπόις. Κι όμως και οι δύο καταδεικνύουν την πολιτική, διαχρονική και οικουμενική, δύναμη της τέχνης.
Μία ακόμα συναρπαστική «συνομιλία» συντελείται στην αίθουσα με τίτλο «Monsieur Vénus» ανάμεσα στο «Μικρό Κορίτσι» της Λουίζ Μπουρζουά και σε δημιουργίες των Μαξ Ερνστ, Μαν Ρέι και Σαλβαδόρ Νταλί που διερευνούν διαφορετικές προσεγγίσεις της ταυτότητας και της ανθρώπινης μορφής εξετάζοντας νέες υποκειμενικότητες και το ασυνείδητο.
Στην άλλη πλευρά του Τάμεση, στην Tate Britain, τέσσερα έργα της δωρεάς έχουν ήδη ενταχθεί στις συλλογές του μουσείου. Ανάμεσά τους, η βιντεο-εγκατάσταση του Πολ Φάιφερ στην Clore Gallery «Morning After the Deluge» (2003) η οποία «συνομιλεί» με τον ομώνυμο πίνακα του Ουίλιαμ Τέρνερ που την ενέπνευσε και κρέμεται ακριβώς έξω από την αίθουσα που την φιλοξενεί καθώς και το ηλεκτρισμένο δωμάτιο με τους 240 λαμπτήρες της Παλαιστίνιας Μόνα Χατούμ «Current Disturbance» (1996) που διερευνά τα συστήματα ελέγχου, τις πολιτικές αναταραχές, αλλά και το ανθρώπινο σώμα, όταν αυτό βρίσκεται υπό επιτήρηση.
Ωστόσο, τις εντυπώσεις κερδίζουν οι περίφημοι «Εραστές» («The Lovers», 1991) του Ντάμιεν Χιρστ, που απαρτίζονται από τέσσερις βιτρίνες με βάζα που περιέχουν όργανα αγελάδας διατηρημένα σε φορμαλδεΰδη. Το έργο αποτελεί μέρος της παρουσίασης του μουσείου, «End of a Century», και εκτίθεται απέναντι από το έργο «Away from the Flock» (1994), επίσης του Χιρστ και πλάι στην ανακατεμένη τουαλέτα της Σάρα Λούκας («Inferno», 2000), ένα ακόμα έργο της δωρεάς. Μάλιστα, όπως ανέφερε και ο ίδιος ο συλλέκτης, κάποτε το συγκεκριμένο έργο του Χιρστ βρισκόταν στα γραφεία της Vivartia. Στις συνεδριάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου της εταιρείας, θυμάται, τα μέλη του ΔΣ να σπεύδουν να φτάσουν πρώτοι ώστε να καθίσουν με την πλάτη στο έργο για να μην ταράζονται!
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
