Γίνονταν πραγματικά ναυμαχίες στο Κολοσσαίο; Οι παράξενες, αληθινές, ιστορίες που ενέπνευσαν το Gladiator II

Το επικό σίκουελ του Ρίντλεϊ Σκοτ Gladiator II (Μονομάχος ΙΙ), με πρωταγωνιστές τον Πωλ Μεσκάλ και τον Ντένζελ Ουάσινγκτον, έχει επικριθεί ευρέως για τις ιστορικές του ανακρίβειες. Το BBC ζήτησε από τους ειδικούς της ρωμαϊκής ιστορίας να διαχωρίσουν την πραγματικότητα από τη φαντασία.

Ίσως αστειευτείτε ότι για τη δουλειά του στο Gladiator II, ο Αλεξάντερ Μαριότι είχε μια από τις πιο δύσκολες δουλειές στον κινηματογράφο. Ήταν ο ιστορικός σύμβουλος της ταινίας, πράγμα που σήμαινε ότι συμβούλευε τον σκηνοθέτη Σερ Ρίντλεϊ Σκοτ όταν το σενάριο ξέφευγε από τα ιστορικά δεδομένα. 

Αυτό το άρθρο περιέχει spoilers για το Gladiator II

Ο Ρίντλεϊ Σκοτ έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν τον ενδιαφέρει αν οι ταινίες του είναι ιστορικά ανακριβείς, ακόμη και όταν βασίζονται σε αληθινά πρόσωπα και γεγονότα. Το 2023, αφότου ο ιστορικός της τηλεόρασης Νταν Σνόου επεσήμανε αρκετές ανακρίβειες στην ταινία του Σκοτ «Ναπολέων», ο Σκοτ είπε ότι ο Σνόου πρέπει «να κοιτάξει να ζήσει». Αλλά ο Μαριότι, ο οποίος είναι επίσης ιστορικός και ειδήμων σε θέματα που αφορούν τους μονομάχους, μάχες και οπλισμό, ήξερε τι τον περίμενε. «Από την αρχή τους είπα, «Κοιτάξτε, ξέρω ότι δεν είμαστε εδώ για να κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ. Ξέρω πάντα ότι είμαστε εδώ για να κάνουμε ψυχαγωγικές ταινίες» είπε στο BBC ο ιστορικός. 

Ωστόσο, αυτό δεν εμπόδισε τους ειδικούς να επισημαίνουν ανακρίβειες. Όταν κυκλοφόρησε το πρώτο τρέιλερ για το Gladiator II τον Ιούλιο, οι ιστορικοί έσπευσαν να εξηγήσουν γιατί η αρχιτεκτονική ήταν λάθος, ότι οι Ρωμαίοι δεν είχαν εφημερίδες και ότι δεν συναντιόντουσαν σε καφετέριες.

Ο Μαριότι επισημαίνει ότι αν η ταινία ήταν αυστηρά ακριβής, τότε η λέξη «Κολοσσαίο» δεν θα προφερόταν καν εκείνη την εποχή. Το αρχικό του όνομα ήταν Φλαβιανό αμφιθέατρο, από τη δυναστεία που ήταν στην εξουσία όταν χτίστηκε το κτίριο. Οι άνθρωποι άρχισαν να το αποκαλούν Κολοσσαίο αιώνες αργότερα, περίπου το έτος 1000 μ.Χ. Ο κύριος λόγος για τον οποίο ο Μαριότι δεν ανησυχεί υπερβολικά για αυτά τα λάθη είναι ο τεράστιος αντίκτυπος που έχει μια ταινία όπως ο Gladiator II στους θεατές και στον τουρισμό.

Αν και ο Gladiator II έχει πολυάριθμες ιστορικές ανακρίβειες, τουλάχιστον μερικές από αυτές βασίζονται στην αλήθεια. Λίγο μετά τη σύλληψή του, ο πρωταγωνιστής Λούσιος πρέπει να επιβιώσει αντιμετωπίζοντας μια ομάδα μπαμπουίνων. Στη συνέχεια, όταν φτάνει στο Κολοσσαίο, αυτός και οι συνάδελφοί του μονομάχοι αντιμετωπίζουν έναν ρινόκερο. Όμως, ενώ πιστεύεται ότι οι μπαμπουίνοι και οι ρινόκεροι μεταφέρθηκαν στο Κολοσσαίο και τους επέδειξαν σαν αξιοθέατα στους Ρωμαίους, δεν θα τους είχαν βάλει να αντιμετωπίσουν μονομάχους. Αντίθετα, οι μονομάχοι θα έπρεπε να πολεμήσουν με με λιοντάρια, πάνθηρες και ελέφαντες. Πιστεύεται ότι ένας ρινόκερος ήταν παρών στα εγκαίνια του Κολοσσαίου το 80 μ.Χ., και πολέμησε έναν ταύρο, μια αρκούδα, ένα βουβάλι, ένα λιοντάρι και ένα βίσονα. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία καταγραφή ρινόκερου με αναβάτη Ρωμαίο λες και είναι τζόκεϊ. 

Όταν ο αυτοκράτορας Τίτος διεξήγαγε 100 ημέρες αγώνων στο Κολοσσαίο για τα εγκαίνιά του, υπολογίζεται ότι περίπου 10.000 ζώα σκοτώθηκαν μέσα σε λίγες μόνο ημέρες.

Ψυχαγωγία πέρα από την ακρίβεια

Αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη σεκάνς δράσης στο Gladiator II είναι και η πιο κατάφωρη απόκλιση από την ιστορία. Όταν ο Λούσιος και αρκετοί άλλοι μονομάχοι αναγκάζονται να συμμετάσχουν σε μια ψεύτικη ναυμαχία, ο Σκοτ φαίνεται ότι απολαμβάνει ανα κάνει τη σκηνή όσο το δυνατόν πιο εξεζητημένη. 

Στην πραγματικότητα, εάν ένας αυτοκράτορας ήθελε να ξεπεράσει τον προκάτοχό του σε θέαμα, θα διεξήγαγε μια ψεύτικη ναυμαχία, γνωστή με την ελληνική της λέξη. «Συνήθως αναπαραστούσαν τις ναυμαχίες των Ελλήνων εναντίον των Περσών», λέει ο Ντέιβιντ Πότερ,  καθηγητής Ελληνικής και Ρωμαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. «Τα πληρώματα των πλοίων θα είναι άνθρωποι που έχουν καταδικαστεί σε θάνατο».

Ενώ στο Gladiator II φαίνεται ότι τα πλοία κινούνται με ταχύτητα και το νερό είναι αρκετά βαθύ ώστε να υπάρχουν καρχαρίες, τα ρωμαϊκά αμφιθέατρα ήταν γεμάτα μόνο με μια μικρή ποσότητα υγρού.
Τα πλοία δεν έπιαναν ποτέ αρκετή ταχύτητα για να συγκρουστούν μεταξύ του, καθώς είχαν επίπεδο πυθμένα για να μπορούν να κινούνται εύκολα. Επιπλέον, η τελευταία ναυμαχία πιστεύεται ότι έλαβε χώρα στο Κολοσσαίο το 89 μ.Χ., περισσότερα από 100 χρόνια πριν από τα γεγονότα της ταινίας. Η έλλειψη ικανής ποσότητας νερού σημαίνει επίσης ότι στο Κολοσσαίο δεν  θα κολυμπούσαν ποτέ καρχαρίες, περιμένοντας ανθρώπους να πέσουν μέσα. Αν και ορισμένοι ιστορικοί πιστεύουν ότι οι κροκόδειλοι ήταν μέρος του θεάματος, δεν είναι σίγουροι αν συμπεριλήφθηκαν  στις ναυμαχίες. 

Ο Μαριότι πιστεύει ότι επειδή το Κολοσσαίο χτίστηκε στη θέση μιας τεχνητής λίμνης, αυτό κατέστησε δυνατό να το γεμίσουν με νερό. «Έχτισαν ένα απίστευτο σύστημα αποστράγγισης από το ποτάμι για να φέρουν το νερό και μετά να το στραγγίσουν».

Οι απεικονίσεις των αγώνων μονομάχων είναι επίσης ως επί το πλείστον εσφαλμένες. Ο Πότερ επιμένει ότι δεν ήταν τόσο βάναυσες όσο θα ήθελαν να πιστέψετε οι ταινίες Gladiator και άλλα ρωμαϊκά έπη. Αρχικά, δεν ήταν όλοι οι μονομάχοι σκλάβοι ή αιχμάλωτοι πολέμου. «Το σαράντα τοις εκατό των μονομάχων ήταν πιθανώς ελεύθεροι άνθρωποι που έγιναν μονομάχοι για να βγάλουν χρήματα», δηλώνει. Αντί για μια μάχη μέχρι θανάτου, έμοιαζε περισσότερο αγώνα κατς του WWE ή του UFC. «Τις περισσότερες φορές είναι το πρώτο αίμα ή μια στιγμή παράδοσης. Κάποτε υπολογίστηκε ότι εννέα στις 10 φορές κανείς δεν πέθαινε. Υπήρχε ακόμη και ένας διαιτητής που έμπαινε για να χωρίσει κόσμο». Τελικά, ο στόχος των μονομαχιών ήταν να δουν διαφορετικά στυλ μάχης να αντιπαρατίθενται μεταξύ τους. «Θα υπήρχε ένας τύπος με δίχτυ και τρίαινα εναντίον κάποιου με ασπίδα και σπαθί. Κάποιος με ελαφριά θωράκιση εναντίον κάποιου με βαριά πανοπλία».

Ανάλογες σεναριακές ελευθερίες υπάρχουν και εκτός αρένας στην ταινία. Αρκετοί από τους χαρακτήρες στο Gladiator II βασίζονται σε πραγματικά πρόσωπα, αλλά αυτό που τους συμβαίνει στην ταινία είναι μυθοπλασία. Το 211 μ.Χ., ο Καρακάλλας και ο αδελφός του Γέτας έγιναν συναυτοκράτορες της Ρώμης. Τότε πιστεύεται ότι ο Καρακάλλας δολοφόνησε τον Γέτα. Ο Γέτας μάλιστα πιστεύεται ότι πέθανε στην αγκαλιά της μητέρας τους. Ο Καρακάλλας έγινε ένας εξαιρετικά αντιδημοφιλής αυτοκράτορας, με τον Πότερ να τον περιγράφει ως «βάναυσο και κακό άνθρωπο». Ο Καρακάλλας έφυγε από τη Ρώμη το 216 μ.Χ. για να πολεμήσει ενάντια στην Παρθική Αυτοκρατορία, για να δολοφονηθεί από έναν δικό του στρατιώτη το 217 μ.Χ.

Ο Μακρίνος (ο χαρακτήρας που υποδύεται ο Ουάσινγκτον) φέρεται να στρατολόγησε τον στρατιώτη για να διαπράξει τη δολοφονία. Έγινε αυτοκράτορας της Ρώμης στις 11 Απριλίου 217, τρεις μέρες μετά το θάνατο του Καρακάλλα. «Είναι το πρώτο άτομο που έγινε αυτοκράτορας ενώ δεν ήταν ποτέ μέλος της Ρωμαϊκής Συγκλήτου», λέει ο Πότερ. Ο ίδιος ο Μακρίνος εκτελέστηκε περίπου έναν χρόνο αργότερα, τον Ιούνιο του 218, αφού η θεία του Καρακάλλα ξεκίνησε εξέγερση για να δει αυτοκράτορα τον εγγονό της, Ηλιογάβαλο, παρόλο που ήταν μόλις 14 ετών.

«Το να είσαι αυτοκράτορας ήταν η πιο επικίνδυνη δουλειά που θα μπορούσες να έχεις ενδεχομένως», σχολιάζει ο Πότερ, και για τα επόμενα 100 χρόνια κάθε αυτοκράτορας ηγεμόνευε μόνο για μικρό χρονικό διάστημα.

Ακόμη και ο πίνακας Pollice Verso του Ζαν-Λεόν Ζερόμ, ο οποίος ενέπνευσε τον Σκοτ να κάνει την πρώτη ταινία - είναι ιστορικά ανακριβής. 

Αλλά ο Μαριότι πιστεύει ότι ταινίες όπως το Gladiator II συνδέουν τους θεατές με τους προγόνους τους. Ειδικά οι σκηνές στο Κολοσσαίο, επειδή οι Ρωμαίοι παρακολουθούσαν εκείνες τις εκδηλώσεις για τους ίδιους λόγους για τους οποίους οι σημερινοί άνθρωποι παρακολουθούν ταινίες. «Αυτός ήταν ο κινηματογράφος τους. Εκεί δραπέτευσαν από τη ζωή. Όπου, για μερικές ώρες, μεταμορφώνονταν σε θαρραλέο κυνηγό ή μονομάχο και τους έδειχναν μέρη του κόσμου που δεν θα έβλεπαν ποτέ. Αυτό συμβαίνει όταν οι άνθρωποι παρακολουθούν το Gladiator II Κάνουν ακριβώς το ίδιο πράγμα για το οποίο χτίστηκε το Κολοσσαίο».

Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.